Asırlık Lise, Belgeselle Anlatıldı

AYŞE YILDIZ - Sultan 2. Abdulhamid tarafından, 1889 yılında kurulan ve bugüne kadar Türkiye'ye yön veren isimler yetiştiren "Erzurum Lisesi"nin, tarihe ışık tutması ve gelecek nesillere daha iyi aktarılabilmesi için belgeseli çekildi. Projesini, Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyelerinden Murat Bulut'un hazırladığı ve yüksek lisans öğrencisi Bilal Bahadır'ın montaj ve kurgusunu yaptığı belgeselde, aralarında 1937 yılında mezun olanların da bulunduğu 160 kişinin, tarihe tanıklık eden yaşam öyküleri yer alıyor. Belgesel için yapılan araştırmalarda, Erzurum Lisesi'nin öğrencileri 1915 yılında Çanakkale Savaşı'na katıldığı için o yıl mezun veremediği ortaya çıktı. Liseden mezun olan öğrenciler, bilim, bürokrasi, siyaset, tıp, edebiyat alanında gösterdiği başarının yanı sıra savaşlarda aldıkları rolle de dikkati çekiyor. Bulut, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Erzurum Lisesi'nden mezun olduğunu anımsatarak, tarihi bir okulda okumanın verdiği onuru yaşadığını ve bundan etkilendiği için belgesel çekmeye karar verdiğini söyledi. Şu ana kadar 7 belgesel çektiğini anlatan Bulut, "Erzurum Lisesi ile ilgili nasıl bir belgesel çekebilirim' diye yıllar öncesinden karar vermiştim. Uzun soluklu bir iş. Çünkü 124 yıllık bir tarihe sahip, şu ana kadar 50 bine yakın mezun vermiş. Tabii bu çok ciddi bir rakam. Çok önemli mezunları var. Meclis başkanları, bakanlar, siyasetçiler, milletvekilleri, iş adamları, bilim adaları var. Dünya çapında akademisyenler yetiştirmiş. Türkiye'de söz sahibi olmuş isimler var" diye konuştu. Bunları göz önüne alarak ciddi bir çalışma ortaya koyduklarını belirten Bulut, şunları kaydetti: "Bir çalışma planı oluşturduk. Erzurum'dan eski mezunların yaşadığı şehirleri tespit ettik. En çok İstanbul'da, Ankara'da ve İzmir'de olduklarını gördük. Ön bir çalışma yaparak, mezunlarla görüşmeler yaptık. Daha sonra bu şehirlerde stüdyolar oluşturarak, kendileriyle görüştük. Çok yaşlı olanların evlerine gidip, çekim yaptık. 1937 mezununa kadar ulaştık. Hayatta olan 93 yaşındaki Yunus Muratoğlu, 1937'de mezun olmuş, daha sonra da yine Erzurum Lisesi'nde öğretmenlik yapmış. Lisenin tarihine baktığımız zaman Atatürk'ün ziyaret ettiği liselerden biri. Çok önemli öğretmenleri var. Ahmet Hamdi Tanpınar, o dönemde edebiyat öğretmenliği yapmış. Cevat Dursunoğlu, Sıtkı Dursunoğlu, Ahmet Somunoğlu gibi öğretmenleri var. Somunoğlu, Kazım Karabekir'in ordusuyla, kenti kurtarmak için Erzurum'a giren ilk subay." - "Bizim en önemli kaynağımız arşiv görüntüleri" Erzurum Lisesi'nin Abdulhamid Han'ın kurduğu 25 idadiden biri olduğunu hatırlatan Bulut, "1950'li yıllardan sonra TBMM'nin milletvekili sayısının yarısı Erzurum Lisesi mezunu. Bu kadar etkin bir kurum. Erzurum Lisesi'nde 'leyli meccani' diye ifade edilen parasız yatılı okuyan öğrenciler var. Bunlar Türkiye genelinde sınava girip, kazanıp sınav sonucu Erzurum'a gelip okuyan öğrenciler. Çok ciddi bir sınav olduğu için gelen öğrencilerin hepsi başarılı" diye konuştu. "Mesela Cahit Karakaş Zonguldak'tan gelmiş, meclis başkanlığı yapmış. Necat Eldem, adalet bakanlığı yapmış. Mardin'den Erzurum'a geliyor. Bugün İdris Yamantürk gibi bir iş adamı. O da Rizeli, Erzurum'da okuyor. Rıfkı Danışman gibi çok önemli isimler var. Yine yeni dönemde de önemli mezunlar verilmiş" diyen Bulut, her dönemi 10'ar yıllık dilimler halinde 1990'a kadar işlediklerini söyledi. Belgeselin toplam 5 saatlik olacağını ancak gala için 50 dakikalık bir bölüm hazırlayacaklarını vurgulayan Bulut, "Bizim en önemli kaynağımız arşiv görüntüleri. Erzurum Lisesi'nin arşivine girdik ve eski mezunların kayıtlarına ulaştık. 1930'lu yıllardan itibaren kayıtlara, fotoğraf ve bilgilere ulaştık. Lisenin laboratuvarında, belki bugün liselerde olmayan aletler varmış, o yıllarda. Öğrenciler o kadar donanımlı ki gittikleri üniversitelerde hiç sıkıntı yaşamıyor" dedi. - Lise, 1915'te Çanakkale Savaşı nedeniyle mezun veremedi Bulut, 1914 yılında Sarıkamış Harekatı sırasında Erzurum Lisesi öğrencilerinin cepheye un taşıdığını belirterek, "Belgeselde bu sahneyi canlandıracağız. Bunun için kar yağmasını bekliyoruz. Yine 1915 yılında bizim araştırmalarımıza göre Erzurum Lisesi de mezun vermemiş. Çanakkale Savaşı'na giden öğrenciler var. Bu nedenle o sene mezun vermemiş" ifadelerini kullandı. Hazırladıkları belgeselin tarihe tanıklık edeceğini ve gelecek nesillere aktarılması bakımından önemli olduğunun altını çizen Bulut, "1950'li yıllara baktığımız zaman Türkiye'deki ilk dört liseden biri. İmkansızlıklar var. Ama o imkansızlıklara rağmen çok başarılılar ve Türkiye'ye yön veren insanlar. Bugün okuyan öğrenciler, belgesel sayesinde ne kadar önemli bir lisede okuduklarını farkına varacaklar. Bu belgesel, tarih bilinci için çok önemli. Ders alınacak hikayeler var. Erzurum Lisesi'nin Türkiye tarihinde ne kadar önemli yere sahip olduğunu gördük" şeklinde konuştu.