BİZE ULAŞIN
Birden fazla sözcükten oluşan birleşik kelimeler Türkçe yazım kurallarının ihlal edildiği durumlarda sıklıkla rastlanan ifadelerdendir. Nitekim bu sözcüklerin bitişik veya ayrı olarak yazılması gerekenleri mevcuttur. Ay tutulması da birleşik sözcükler arasında yer alıp yazılı dildeki doğru kullanımı üzerine sıklıkla araştırma yapılan ifadelerden biridir. Ancak bu birleşik kelimenin yalnızca bitişik mi ayrı mı yazıldığı sorgulanmaz. Aynı zamanda Ay tutulması ifadesinin ilk sözcüğü olan Ay ögesinin ilk harfinin büyük mü küçük mü yazıldığı da pek çok kişi için merak konusudur. Bu nedenle Ay tutulması yazımı üzerine açıklama yapılırken TDK Yazım Kılavuzu’nun büyük harflerin kullanıldığı yerler kategorisine de göz gezdirilmelidir.
İki ayrı kelimenin bir araya getirilmesiyle birlikte oluşturulan öbekler arasında birleşik kelimeler yer alır. Bu birleşik kelimelerin iki ayrı isim sözcüğünden oluşan çeşitlerine yaygın olarak rastlanır. Türkçede yer alan bu tür birleşik kelimelerden biri de Ay tutulması olarak bilinir.
Gök bilimine ait olan iki ayrı isim sözcüğünün bir araya getirilmesiyle birlikte Ay tutulması ifadesi ortaya çıkmıştır. Güneş, Dünya ve Ay dizilişinde Ay’ın uygun koşullarda Dünya gölgesine girmesi sonucu kararması; husuf olarak tanımlanan bu sözcük öbeğinin isim türünde olduğu TDK güncel sözlüğü üzerinden doğrulanabilir. Buna ek olarak “Ay tutulması büyük mü yazılır?” sorusuna yanıt olan bilgiler de TDK güncel çevrim içi sözlüğüne başvurularak elde edilebilir.
Türk Dil Kurumu güncel sözlüğüne göre Ay kelimesi bir özel isimdir. Gök bilimi terimi olan ve isim türündeki sözcükler arasında sıralanan Ay kelimesi özel ad olduğu için ilk harfi büyük olacak şekilde yazılır.
Tutulma kelimesi de gök bilimi terimi olup isim türünde kullanılan ögelerden biridir. Ancak bu kelimenin özel isimler arasında sıralanmadığı belirtilmelidir. Dolayısıyla “Ay tutulması küçük mü yazılır?” diyenlere incelenen bu sözcük öbeğinin ilk kelimesinin baş harfinin büyük, ikinci ögesinin baş harfinin ise küçük olarak yazılması gerektiği söylenebilir. Bu bağlamda Ay tutulması sözcük öbeği cümlenin hangi kısmında kullanılırsa kullanılsın içerdiği ilk ögenin başındaki harf olan a ünlüsü büyük olacak şekilde yazılmalıdır.
Sunulan bu bilgiler de Ay tutulması TDK onaylı yazımı ile yanlış kullanımının aşağıdaki gibi olduğunu destekler:
Türkçe yazım kurallarının ihlal edilmemesi için birleşik kelimelerin doğru yazılışlarının öğrenilmesi büyük önem arz eder. Türkçede farklı türdeki ögelerden oluştuğu görülen ve iki veya daha fazla sözcüğü içeren sayısız birleşik kelime vardır. Bunlardan biri olan Ay tutulması da gök bilimi alanına özgü olan iki ayrı ad sözcüğünün bir araya getirilmesiyle oluşturulduğu görülen isim türündeki birleşik kelimelerdendir.
Ancak Ay tutulması doğru yazılışı üzerine araştırma yapan kişiler birden fazla detaya hakim olmak ister. Bunların ilki Ay tutulması kelimesinin ilk ögesinin baş harfinin büyük olarak mı yazıldığıdır. Bu bağlamda Ay tutulması birleşik kelimesinin ilk sözcüğü olan Ay’ın ilk sesi olan a harfinin büyük olarak yazılması gerektiği bildirilmelidir. Ay kelimesi Türkçedeki özel adlar arasında sıralanır.
Ay tutulması birleşik kelimesinin ayrı mı bitişik olarak mı yazıldığı da çoğu zaman karıştırılan hususlar arasındadır. Nitekim Türkçede ayrı olarak yazılan birleşik kelimelerin yanı sıra bitişik olarak yazılan sözcük öbekleri de mevcuttur. Ancak Ay tutulması bitişik olarak yazılan birleşik sözcüklerden biri değildir. Bu sözcük öbeğini oluşturan isim türündeki kelimelerin anlamları değişmemiştir. Ayrıca Ay tutulması ifadesini oluşturan ilk öge herhangi bir ek almamıştır. Bu nedenle Ay tutulması bitişik mi ayrı mı yazılır diyen kişilere TDK kapsamındaki bilgilerden yola çıkılarak aşağıdaki gösterimler sıralanmalıdır:
