Stanford Hapishane Deneyi üzerinden otorite ve zalimlik arasındaki ilişki gözler önüne serilmişti. Başkalarına sözünü dinletebilecek kadar güçlü olan bir insanın neler yapabileceğini hiç düşündünüz mü? Philip Zimbardo bu sorunun cavabını bulmak istedi ve bir deney tasarladı. 1971 yılında hayata geçirilen bu deney pek çok gerçeği açığa çıkarttı. Günümüzde hala etkileri süren bu deney hem eleştirilere maruz kalmıştı hem de insanın içindeki kötülüklerin eline güç olduğunda açığa çıkabileceğini kanıtlamıştı. Bu güçle birlikte insanın zalim olabileceğini gösteren deney tahmin edilenden erken sonlandırıldı.
Stanford Hapishane Deneyi için Stanford Üniversitesi'nin Psikoloji bölümünün bodrum katı yapay bir hapishane haline getirildi. 70 kişi arasından seçilen katılımcılar 'mahkum' ve 'gardiyan' olarak iki gruba ayrılmıştı. Deneyin amacı doğrultusunda mahkumlar evlerinden tutuklanarak götürüldü ve ilk gün sorunsuz geçti. Mahkumlar ve gardiyanlar çok çabuk bir şekilde rollerine adapte oldu ve ikinci günün başlaması ile sorunlar patlak vermeye başladı. İlk olarak mahkum olan katılımcılar isyan ettiler, gardiyan rollerindeki katılımcılar ise psikolojik ve fiziksel şiddetin boyutlarını giderek arttırdılar. Deney öngörülen sınırların dışına çıkıp tehlikeli ve psikolojik olarak hasar veren bir duruma geldi. Birçok mahkum duygusal olarak travma geçirirken gardiyanların üçte biri "gerçek" sadistik eğilim sergilemekten yargılandı. Mahkumların ikisi daha deneyin başında çıkarılmak zorunda kalındı. Olayların çığrından çıkması ve üniversite yönetiminin de devreye girmesi ile 15 gün sürmesi planlanan deney 6. gününde bitirildi. Ünlü deney etik meseleler konusuyla sıklıkla Zimbardo’nun önceki fakülte arkadaşı Stanley Milgram’ın 1961 yılında Yale Üniversitesi'nde gerçekleştirdiği Milgram deneyi ile sık sık kıyaslandı.
Deneyden esinlenen başka araştırmalar ile birlikte beyaz perdeye yansıyan yapımlar da var. Deney, ilk olarak 2001 Almanya yapımı Deney filmine, daha sonra 2010 yapımı The Experiment filmine ve son olarak 2015 Amerika yapımı aynı adlı The Stanford Prison Experiment filmine konu olmuştur.
