Bilim insanları, yaptıkları yeni bir çalışma ile kayıp olan bir kıtayı keşfettiler. Kuzey Afrika’dan kopan ve 140 milyon yıl önce Güney Avrupa’nın altına gömülen kayıp kıtaya “Büyük Adria” adı verildi.
Yeni bulunan kayıp kıta ile ilgili olarak yayınlanan makalenin yazarı Utrecht Üniversitesi’nde Küresel Tektonik ve Paleocoğrafya profesörü olan Douwe van Hinsbergen, “Farkında olmadan çok sayıda turist, tatillerini her yıl kaybolan kıta Büyük Adria’nın üzerinde yapıyor” dedi.
Kayıp kıta Büyük Adria’nın keşfi ile ilgili makale bu ay Gondwana Research dergisinde yayınlandı.
Araştırmacılar, dağlık alanların evriminin kıtaların evrimini göstereceğini söylüyor. Makalenin yazarı Van Hinsbergen, “Araştırdığımız dağ zincirlerinin çoğu, Kuzey Afrika’dan 200 milyon yıldan daha önce ayrılan bir kıtaya dayanıyor. Bu kıtanın kalan tek kısmı, Torino’dan Adriyatik Denizi’ne kadar, İtalya’nın çizme topuğuna kadar uzanan bir şerit.” dedi.
İtalya’da bulunan bu bölgeye jeologlar "Adria" diyor. Bu nedenle yeni keşfedilen kayıp kıtaya da Büyük Adria verildi.
Levha tektoniği, okyanusların ve kıtaların nasıl oluştuğunun arkasındaki teoridir. Bu teori, levhaların büyük fay hatları olan bölgelere yan yana hareket ettiklerinde deforme olmadıklarını gösteriyor.
Ancak Akdeniz bölgesi ve Türkiye için durum bundan tamamen farklı. Jeologlar, Akdeniz bölgesinin diğer bölgelerden farklı bir plaka tektoniğine sahip olduğunu belirtiyor.
Van Hinsbergen, “Jeolojik bir karmaşa: Her şey kavisli, kırılmış ve istiflenmiş. Buna kıyasla, örneğin Himalayalar oldukça basit bir sistemi temsil ediyor. Himalayalarda 2.000 kilometreden daha uzun bir mesafede birkaç büyük fay hattını takip edebilirsiniz” dedi.
Büyük Adria’nın büyük bir çoğunluğu su altında bulunuyor. Su altında bulunan kısım, sığ denizler, mercan resifleri ve sedimanlarla kaplı durumda. Sedimanlar, önceden var olan kayaçların mekanik ya da kimyasal olarak ayrışmasıyla meydana gelen kaya parçacıklarıdır. Bu sedimanlar, Büyük Adria batarken Güney Avrupa mantosunun altına zorla sokulması ile bu bölgelerde bulunan dağ silsilesi oluştu.
Büyük Adria ile ilgili makalenin yazarı Van Hinsbergen, “Bir plakanın diğerinin altına girmesi, dağ zincirlerinin oluşmasının temel yoludur. Araştırmamız volkanizma ve depremlerle ilgili olarak çok fazla fikir verdi. Hatta belli bir alanın uzak gelecekte nasıl görüneceğini bile tahmin edebiliriz” dedi.
Bilim insanları, bu çalışmayı yürütürken Türkiye’nin de içinde olduğu 30 kadar ülkede araştırmada bulundular. Plaka tektonik rekonstrüksiyon yazılımı kullanan araştırmacılar, kıta katmanlarına tek tek bakarak kıtaların çok farklı haritalarını ortaya çıkardılar.
Araştırmacılar, bu yöntem ile bundan 240 milyon yıl önce Büyük Adria’nın kıta olmaya başladığını buldular. Oluşturulan yeni harita ile Büyük Adria'nın görünüşü de ortaya çıktı. Aynı zamanda Kuzey Türkiye ve Ermenistan’ın bir bölümünü oluşturan küçük kıta blokları ortaya çıkarıldı.
Bilim insanları, kayıp kıtanın ilk bir kaç kilometresinin deforme olmuş kalıntılarının hala dağlık bölgelerde görülebildiğini açıkladı. Kayıp kıtanın geri kalan 100 kilometre kalınlığındaki kısım ise Güney Avrupa’nın altında gömülü olarak duruyor.
Büyük Adria, araştırmacılar tarafından bulunan ilk kıta değil. Ocak 2017’de de 200 milyon yıl önce dağılmaya başlayan süper kıta Gondwana’dan kalan parçalar araştırmacılar tarafından bulunmuştu.
Gondwana’dan arda kalan parçalar, lavla kaplı şekilde Hint Okyanusu’nda bulunan Mauritius Adası’nın altında bulunuyor.
Eylül 2017’de de okyanus delme yöntemi kullanan araştırmacılar, Zelanda’nın kayıp kıtasını bulmuşlardı.
