BİZE ULAŞIN
Ramazan ayı her yıl tutulan oruçlarla, ailelerin, dostların, muhtaçların bir araya geldiği ve bereketin, sabrın müjdelendiği özel bir dönemdir. Bu dönemde tutulan oruç dışında toplu olarak kılınan teravih namazları, okunan dualar, Kadir Gecesi etkinlikleri de Ramazan'ın diğer güzellikleri arasında yer alır. Ancak oruç tutmak herkesin yerine getirebileceği bir durum olmayabilir. Çeşitli ve geçerli kabul edilen nedenlerden ötürü oruç tutamayanlar için İslam’da telafi niteliğinde bazı kurallar da vardır.
Her yıl farklı tarihler arasında denk gelen Ramazan ayı içinde hem sağlık açısından yararları bilimsel olarak da açıklanan hem de İslam dininde önemli bir yeri olan oruç tutulur. Ancak oruç tutmak isteyen kişilerin bazı durumları bu ibadeti yerine getirmelerine engel niteliği taşıyabilir.
Bu tür durumlarda İslam dinince uygun görülen bazı çözümler sunulmuştur. Oruç fidyesi bu çözümlerden biridir. Fıtır sadakasına benzer şekilde fidye de ihtiyaç sahibi olan ve verecek kişinin bakmakla yükümlü tutulmadığı kişilere verilir. Oruç fidyesi veya Ramazan fidyesi, çeşitli ve geçerli nedenlere bağlı olarak oruç tutamayan kişiler tarafından belli kurallar çerçevesinde verilen bir ödemedir.
Bir kimseyi bir gün doyuracak yiyecek miktarı veya bunun ücreti bir fidyedir. Bu da fitre veya fıtır sadakası olarak bilinen sadaka-i fıtır ile aynı miktar anlamına gelir.
Diyanet İşleri Başkanlığı, Türk Kızılay’ı gibi resmî olarak da kabul görmüş olan kurum ve kuruluşların resmî internet sayfalarında da yer alan oruç fidyesi hem elden direkt olarak verilecek kişiye teslim edilebilir hem de çeşitli başka yollarla ulaştırılabilir.
Oruç fidyesi vermeye uygun olan kişiler, gerekli hesapların ardından ödemesi belirlenen rakamı vekaleten, banka yolu ile ya da havale vb. işlemler yaparak da ödeyebilir.
İslam’ın uygun gördüğü ve İslam alimleri tarafından da kabul gören kişiler oruç fidyesi verebilir. Oruç fidyesi verecek kişiler oruç tutamadığı ya da kaza orucu tutamadığı durumlarda oruç fidyesi verebilir. Oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlılar ile iyileşme umudu bulunmayan hastalar, ileri zamanda oruç tutabilecek hâle gelirlerse, fidyelerini vermiş olsalar dahi tutamadıkları oruçları Hanefîler'e göre kaza ederler. Bu durumda önceden vermiş oldukları fidyelerin hükmü kalmaz, bu fidyeler nâfile bağış/sadaka sayılır.
Sağlığı açısından oruç tutamayan, hastalığının şifası olmayan, çok yaşlı kişiler, gelirleri ve sahip oldukları mal, mülk ya da para doğrultusunda belirlenen orana göre oruç fidyesi vermelidir. Kime verileceği de önemli bir konudur ve bazı şartları bulunur.
Dini olarak oruç fidyesi vermek için uygun görülen ve tüm şartlara uygun olan kişilerin doğru kişilere ödeme yapar. Bu durum içinde belirlenmiş bazı kurallar ve şartlar bulunur. Buna göre oruç fidyesi şu kişilere verilebilir:
Hem hac ibadeti hem de oruç ibadeti için bazı durumlarda verilebilecek olan fidyenin verileceği kişide bazı özellikler aranır. Fidye, öncelikli olarak Müslüman olan kişilere verilir.
Diyanet İşleri Başkanlığı’nın internet sitesinde de yer alan bilgilere göre oruç fidyesi zekat verme koşullarına benzer şartlara ve önceliklere sahiptir.
Dini açıdan zengin kabul edilmiş olan kişilere oruç fidyesi verilmez. Bir kimse zekâtını, fıtır sadakasını ve fidyesini kendi üst soy (anası, babası, dede ve nineleri) ve alt soyuna (çocukları, torunları ve onların çocukları) veremez. Bu ödemede amaç yoksul olan ve ihtiyaç sahibi olan kişilere yardımcı olmaktır.
Öte yandan bir kimse hanımına zekât, fitre ve fidyesini veremeyeceği gibi hanımı da kocasına zekât, fitre ve fidyesini veremez. Kardeş, teyze, dayı, amca, hala ve onların çocukları, gelin, damat, kayınpeder ve kayınvalide gibi akrabalar zengin değillerse kendilerine zekât, fitre ve fidye verilebilir.
Kimin ne kadar fidye vermesi gerektiği de yine dinen uygun görünen hesaplar ve oranlarla belirlenir. Fidye ödemesi yapacak olan kişi oruç tutamadığı gün sayısına göre ödeme yapar. Ödeme yapılacak kişinin bir günlük karnını doyurma masrafı karşılanmalıdır.
Oruç fidyesi ya da fidye, Ramazan ayı içinde ödenebilir. Ayrıca Ramazan’ın başlangıcında ya da Ramazan sonunda da ödeme yapabilmek de mümkün olur. Sağlığı ya da yaşı nedeni ile oruç tutamayacak olan kişiler tutamadığı gün sayısı kadar fidye ödemesi yapmalıdırlar.
Ödenen fidye tutarı ödeme yapacak olan kişinin gelirine göre hesaplanmalıdır. Bu hesabın yapılabilmesi için çeşitli internet sayfalarında yer alan alana gerekli bilgiler yazılarak ödenecek rakam görüntülenebilir.
