‘Dünya bir toz bulutuydu’ demeden önce sizler için dünya tarihine damga vuran olayları derledik. Türkiye’de ve dünyada birçok gelişmeye gebe olan 13 Ocak tarihinde yaşanan olayları sizler için mercek altına aldık. 13 Ocak Eski Yeni Yıl olarak kutlanıyor. Eski Yeni Yıl veya Ortodoks Yeni Yıl, Jülyen takvimi ile Yeni Yıl başlangıcı olarak kutlanan gayri resmi bir geleneksel bayramdır. Aynı gün güneş, güney yönündeki yolculuğunu bitirip kuzeye doğru hareket etmeye başladığında Hindistan'da Makar Sankranti adıyla kutlanır. Peki 13 Ocak’ta dünyada ve ülkemizde neler oldu? 13 Ocak’ta doğan ve vefat eden önemli isimler kimler? İşte detaylar...
DOĞUM GÜNLERİ
- 1737 - Joseph Hilarius Eckhel, Avusturyalı Cizvit rahip ve nümismat (ö. 1798)
- 1801 - Vincenz Franz Kosteletzky, Bohemyalı bitki bilimci ve hekim (ö. 1887)
- 1809 - Friedrich Ferdinand von Beust, Alman ve Avusturyalı bir devlet adamı (ö. 1886)
- 1810 - Ernestine Rose, Amerikalı yazar (ö. 1892)
- 1834 - John Gilbert Baker, İngiliz botanikçi (ö. 1920)
- 1855 - Otto Lehmann, Alman fizikçi (ö. 1922)
- 1857 - Anastasios Papulas, Yunan kuvvetlerinin başkomutanı (ö. 1935)
- 1864 - Wilhelm Wien, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1928)
- 1866 - Georgi Gürciyev, Rus öǧretmen, guru ve yazar (ö. 1949)
- 1866 - Vasili Kalinnikov, Rus besteci (ö. 1901)
- 1871 - Mihal Grameno, Arnavut milliyetçi, politikacı, yazar, özgürlük savaşçısı ve gazeteci (ö. 1931)
- 1879 - Melvin Jones, Amerikalı Lions Clubs International'ın kurucusu (ö. 1961)
- 1880 - Herbert Brenon, İrlandalı film yönetmeni (ö. 1958)
- 1881 - Wilhelm Worringer, Alman sanat tarihçisi (ö. 1965)
- 1891 - Julio Baghy, Macar aktör (ö. 1967)
- 1893 - Chaim Soutine, Rus dışavurumcu ressam (ö. 1943)
- 1895 - Johannes Martinus Burgers, Hollandalı fizikçi (ö. 1981)
- 1895 - Jane Marken, Fransız oyuncu (ö. 1976)
- 1899 - Lev Kuleşov, Sovyet sinema teorisyeni ve yönetmeni (ö. 1970)
- 1906 - Zhou Youguang, Çinli ekonomist, bankacı ve dilbilimci (ö. 2017)
- 1921 - Necati Cumalı, Türk yazar (ö. 2001)
- 1921 - Şecaettin Tanyerli, Türk tango şarkıcısı (ö. 1994)
- 1933 - Shahnon Ahmad, Malezyalı yazar, siyasetçi (ö. 2017)
- 1940 - Edmund White, Amerikalı yazar ve araştırmacı (ABD'deki eşcinsel topluluğun yaşamına yönelen eserleriyle çağdaş toplumbilim ve toplumsal tarihe yaptığı katkılarla tanınan)
- 1941 - Pasqual Maragall i Mira, İspanyol (Katalan) politikacı
- 1943 - Hadi Çaman, Türk tiyatro sanatçısı (ö. 2008)
- 1946 - Ordal Demokan, Türk bilim insanı (ö. 2004)
- 1961 - Julia Louis-Dreyfus, Amerikalı aktris ve komedyen
- 1966 - Erhan Güleryüz, Türk müzisyen
- 1966 - Patrick Dempsey, Amerikalı oyuncu
- 1972 - Ozan Doğulu, Türk DJ ve aranjör
- 1976 - Angelos Basinas, Yunan millî futbolcu
- 1976 - Mario Yepes, Kolombiyalı millî futbolcu
- 1977 - Şeyla Halis, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
- 1977 - Orlando Bloom, İngiliz sinema oyuncusu
- 1978 - Seda Akman, Türk sinema ve dizi oyuncusu
- 1983 - Ender Arslan, Türk basketbolcu
- 1983 - Lemi Filozof, Türk sinema ve televizyon oyuncusu
- 1986 - Duygu Çetinkaya, Türk oyuncu
- 1988 - Max Payne, bilgisayar oyunu karakteri
VEFAT EDENLER
- 888 - III. Charles, Kutsal Roma imparatoru (d. 839)
- 1599 - Edmund Spenser, İngiliz şair (d. 1552)
- 1658 - Edward Sexby, Püriten asker ve Leveller fikirlerinin taşıyıcısı (d. 1616)
- 1717 - Maria Sibylla Merian, Alman entomolog, bilimsel illüstratör ve naturalist (d. 1647)
- 1800 - Peter von Biron, Kurlandiya Dükalığı'nın son dükü (d. 1724)
- 1806 - Georg Lorenz Bauer, Alman luteran teolog ve ahit eleştirmeni (d. 1755)
- 1864 - Stephen Foster, Amerikalı müzisyen ve söz yazarı (d. 1826)
- 1871 - Henriette d'Angeville, İsveçli tırmanıcı (d. 1794)
- 1885 - Schuyler Colfax, Amerikalı gazeteci, iş adamı ve siyasetçi (d. 1823)
- 1894 - William Henry Waddington, Fransız arkeolog ve siyasetçi (d. 1826)
- 1895 - Jacques Pucheran, Fransız zoolog (d. 1817)
- 1923 - Alexandre Ribot, Fransız siyasetçi (d. 1842)
- 1929 - Wyatt Earp, Amerikalı kanun adamı (d. 1848)
- 1932 - Ernest Mangnall, İngiliz teknik direktör (d. 1866)
- 1941 - James Joyce, İrlandalı yazar (Ulysses adlı romanıyla ünlü) (d. 1882)
- 1957 - Ebül’ula Mardin, Türk hukukçu, akademisyen ve siyasetçi (medeni hukuk alanındaki çalışmalarıyla bilinen) (d. 1881)
- 1961 - František Drtikol, Çek fotoğrafçı (d. 1883)
- 1973 - Sabahattin Eyüboğlu, Türk sanat tarihçisi, yazar ve eleştirmen (d. 1908)
- 1982 - Marcel Camus, Fransız sinema yönetmeni (d. 1912)
- 1989 - Kadri Şençalar, Türk besteci ve udi (d. 1912)
- 1994 - Muammer Erken, Türk siyasetçi ve Sanayi Bakanı
- 2003 - Norman Panama, Amerikalı sinema yönetmeni ve senaryo yazarı (d. 1914)
- 2007 - Michael Brecker, Amerikalı ünlü caz müzisyeni, tenor ve saksafoncu (d. 1949)
- 2009 - Mansour Rahbani, Lübnanlı besteci ve söz yazarı (d. 1925)
- 2012 - Lefter Küçükandonyadis, Türk futbolcu (d. 1925)
- 2012 - Rauf Raif Denktaş, Kıbrıs Türkü siyasetçi, hukukçu ve KKTC'nin kurucu Cumhurbaşkanı (d. 1924)
- 2012 - Abdullah Müctebavi, İranlı serbest güreşçi (d. 1925)
- 2017 - Yaşar Yücel, Türk tarihçi, akademisyen ve yazar (d. 1934)
ÖNEMLİ OLAYLAR
- 1830 - Büyük New Orleans (Louisiana) yangını başladı.
- 1840 - Lexington adlı buharlı gemi, Long Island (New York) açıklarında yandı ve battı: 139 kişi öldü.
- 1854 - Amerikalı Anthony Faas, akordeonun patentini aldı.
- 1863 - Darülfünun, Kimyager Derviş Paşa'nın verdiği halka açık fizik dersi ile eğitim hayatına başladı.
- 1888 - National Geographic Society kuruldu.
- 1898 - Emile Zola'nın L'Aurore gazetesinde yayımladığı J'accuse (İtham ediyorum) başlıklı açık mektup, Dreyfus davası'nı kamuoyunun dikkatine taşıdı.
- 1915 - Avezzano'da (İtalya) deprem: 29.800 kişi öldü.
- 1920 - Sultanahmet Meydanı'nda 150 bin kişinin katıldığı büyük bir miting yapıldı.
- 1923 - Bakanlar Kurulu Başkanı Rauf Bey (Orbay), TBMM’de Lozan Konferansı’yla ilgili olarak Hükümet görüşünü açıkladı.
- 1928 - Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğrenci Derneği'nin toplantısında, "Türkiye'de Türkçeden başka lisan konuşulamaz" kararı alındı.
- 1930 - Miki Fare karikatürleri, Amerikan gazetelerinde yayımlanmaya başladı.
- 1931 - Japon Prensi Takamutsu, Türkiye'ye geldi.
- 1942 - II. Dünya Savaşı: Ekmek Karnesi uygulamasına başlandı.
- 1943 - Maarif Vekaletine bağlı olmak üzere, 4357 sayılı kanun ile İlkokul Öğretmenleri Sağlık ve Sosyal Yardım Sandığı (İlksan) kuruldu.
- 1944 - "Refah faciası" davası sona erdi. Amiral Mehmet Ali Ülgen ve bütün sanıklar beraat etti.
- 1947 - Pan Am Havayolu Şirketi, New York-Londra-Ankara uçak seferlerine başladı.
- 1951 - Demokrat Parti'nin, komünistlere saldırısı ve TKP tevkifatı.
- 1956 - Adnan Menderes ve Namık Gedik hakkında 6-7 Eylül Olayları nedeniyle soruşturma açılmasını isteyen önerge reddedildi.
- 1957 - Wham-O Şirketi, ilk frizbi'yi üretti.
- 1958 - Amerika Birleşik Devletleri, uzay uydusu Explorer 1'i fırlattı.
- 1959 - Kadın avukatlar Refik Erduran aleyhine dava açtı. Erduran'ın "Bir Kilo Namus" adlı yapıtında kadınların şeref ve haysiyetlerinin zedelendiğini ileri sürdüler.
- 1966 - Hürriyet gazetesi, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Lyndon Johnson'un, eski Başbakan İsmet İnönü'ye yazdığı mektuba ilişkin, gazeteci Cüneyt Arcayürek'in haberini yayımladı. Mektup ve İnönü'nün cevabi mektubu, 14 Ocak'ta TBMM'de görüşüldükten sonra, 15 Ocak'ta kamuoyuna açıklandı. Bu mektup 1964'teki Kıbrıs bunalımı sırasında yazılmıştı ve Lyndon Johnson mektubunda, Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahale etmemesini istemişti.
- 1968 - Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı İsmet İnönü, Türkiye İşçi Partisi'ne (TİP) çattı; "Şimdi kalkmışlar kalkınma, plan, yabancı sermaye, petrol geleceği ve antiemperyalist mücadele hakkında bizimle doğru yön yarışması yapmak istiyorlar" dedi.
- 1969 - Devekuşu Kabare Tiyatrosu, "Bir Şehr-i İstanbul Ki" oyununu sahneye koydu.
- 1970 - Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) yöneticisi, Fakir Baykurt, Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından açığa alındı.
- 1982 - Air Florida Havayolu Şirketine ait bir Boeing 737 tipi bir yolcu uçağı, kalkıştan hemen sonra, Amerika Birleşik Devletleri Washington'daki 14. Cadde köprüsüne çarptı ve daha sonra Potomac nehrine düştü: 78 kişi öldü.
- 1986 - İşkence yapanlara verilen cezaların arttırılması ve sorgu sırasında sanık avukatlarının da hazır bulunmasını öngören yasa önerisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde reddedildi.
- 1986 - Savunma Sanayii Müsteşarlığı kuruldu.
- 1990 - Atatürk Barajı'nda su tutulmaya başlandı.
- 1990 - Amerika Birleşik Devletleri'nin ilk zenci valisi L. Douglas Wilder, Virginia'da görevine başladı.
- 1992 - Japonya, II. Dünya Savaşı sırasında Japon askerlerinin, on binlerce Koreli kadını seks kölesi olmaya zorlamalarından ötürü özür diledi.
- 1993 - Irak'a karşı başlatılan ikinci harekata, İncirlik Üssü'nden kalkan "Çekiç Güç" uçakları da katıldı.
- 1993 - Samanyolu TV kuruldu.
- 1994 - Başkent Üniversitesi kuruldu.
- 1994 - Grevli, toplu sözleşmeli sendika hakkı istemek ve yüzde 15'lik memur zammını protesto etmek için memurlar Ankara'da eylem yaptı. Polis, memurlara müdahale etti. Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar bazı memurları tokatladı.
- 1994 - İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı Bedrettin Dalan, "Dolmabahçe Sarayı sanat adına bir rezalettir ve mimarı Ermeni Balyan Usta'dır" dedi. Dalan'ın bu sözlerine Mimarlar Odası tepki gösterdi.
- 1997 - Susurluk soruşturması kapsamında özel tim görevlisi polisler Ayhan Çarkın, Oğuz Yorulmaz ve Ercan Ersoy, tutuklanarak ceza evine gönderildi. 14 Ocak'ta ise Sedat Bucak'ın 3 koruma polisi ile şoförü de, DGM'ye sevk edildi. Koruma polisi Ömer Kaplan, savcılık tarafından serbest bırakıldı. 2 polis ile şoför tutuklandı.
- 2001 - El Salvador'da 7,6 büyüklüğünde deprem: 840 kişi öldü.
- 2007 - Dünyanın ilk tüp bebeği olarak 1978'de sezaryenle dünyaya getirilen Louise Brown, doğal yoldan doğum yaptı.
- 2007 -Japonya'nın kuzeyinde, Büyük Okyanus'ta 8,3 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.
- 2010 - Haiti'de 7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. 30.000 ile 50.000 arasında insan öldü.
- 2010 - Hulki Cevizoğlu, DSHP Genel Başkanlığından istifa etti.
- 2012 - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurucu Cumhurbaşkanı, Rauf Denktaş solunum yetmezliği nedeniyle kaldırıldığı hastanede vefat etti.
