İslamiyet öncesi Türk tarihinde kurulmuş olan birçok devlet vardır. Kurucuları, yöneticileri, savaşları ile var olan bu devletler farklı inançları ile de dikkat çekmektedir. İslamiyet öncesi Türk devletleri genel olarak Gök Tanrı’nın varlığına inanmıştır. Hükümdarları ise farklı unvanlarla isimlendirilmiştir. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devleti Karluklar olmuştur. Moğollar’ın egemenliğini kabul eden Karluklar, Türk tarihinin ilk Müslüman topluluğu olarak bilinmektedir. Karluklar ayrıca Karahanlıların kuruluşunda da büyük bir rol oynayan topluluktur.
İslamiyet öncesi Türk tarihi hangi bölgede yaşanmıştır?
Türkler İslamiyet’i kabul etmeden önce göçlerle farklı bölgelerde yaşamıştır. Ancak Türklerin anayurdu Orta Asya olmuştur. Orta Asya adı verilen bu bölgenin sınırları doğudaki Kingan Dağları, güneydeki Karanlık Dağları ve Hindikuş Dağları, batıda Hazar Gölü ve kuzeyde olan Sibirya arasında kalan bölgedir. Göçebe kültüründe yaşayan Türkler, konar-göçer bir toplum olarak Orta Asya’da yaşamıştır. Yaşam tarzları açısından ordu-millet olarak adlandırılmışlardır. Yaşamları boyunca askeri bir disipline sahip olan Türkler bozkır yaşamı nedeniyle göçebe olarak yaşamışlardır. İslamiyet’in kabulünden önce kurulan Türk devletlerinden bazıları şunlardır:
Asya Hun Devleti:
- Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletidir.
- M.Ö. 220 tarihinde kurulmuştur.
- Merkezi kutsal olarak da bilinen Ötüken olmuştur. Selenga ırmağı ile Orhun ırmağı arasındaki bölgede kurulmuştur.
- İlk bilinen hükümdarı Teoman’dır.
- Bu devlet döneminde Çin’e akınlar düzenlenmiştir. Çin Seddi’nin yapımının sebebi de bu akınlardır.
- Mete Han “Devlet, hükümdar ve ailesinin ortak malıdır.” anlayışını getirmiştir. Bu nedenle veraset sistemi kut anlayışı ile eşit tutulmuştur.
- Orduda onluk sistem kullanılmış ve kendinden sonraki Türk devletlerinde de uygulanmıştır.
- Çinlilerin yaptığı entrikalar nedeni ile Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmıştır.
- Türk toplulukları arasında devlet ve millet olma anlayışını getiren devlettir.
Avrupa Hun Devleti
- M.S. 352 tarihinde kurulmuştur.
- Kurucusu Balamir Han’dır.
- Atilla döneminde en parlak dönem yaşanmıştır.
- Balkan seferleri düzenleyerek Bizans’ı yıllık olarak vergiye bağlamışlardır.
- Atilla’nın ölümünün ardından zayıflamaya başlamışlardır.
- Bugün Macarların ve Bulgarların yaşadıkları topraklar üzerinde yaşamışlardır.
- Anadolu bölgesine ilk Türk akınlarını düzenlemişlerdir.
Göktürkler
- Türk kelimesini devlet adında kullanan ilk topluluktur.
- M.S. 552 tarihinde kurulmuştur.
- Ergenekon Destanı, bu devlete ait bilgiler içerir.
- Ulusçu anlayışa sahiptir.
- Bumin Kağan önderliğinde kurulmuştur.
- Merkezleri Ötüken olmuştur.
- Bumin Kağan’ın Orta Asya’da dağınık olarak ve göçebe bicinde yaşayan Türk boylarını bir araya toplaması ile oluşmuştur.
- Orta Asya’da kurulmuş olan ikinci büyük Türk devletidir.
- Kutluk devleti adında ikinci Göktürk devleti dönemi yaşanmıştır.
- Kendilerine özgü ve 38 harften oluşan bir alfabe oluşturmuşlardır.
- Posta teşkilatının kurulduğu ilk devlettir.
Uygurlar
- M.S. 745 tarihinde kurulmuştur.
- Başkentleri önce Ötüken daha sonra ise Karabalasagun olmuştur.
- Orta Asya’da hakimiyet kurmuşlar ve Çinlileri vergiye bağlamışlardır.
- Mani ve Budizm dinlerini kabul etmişlerdir.
- Dini inanış gereği hayvancılıktan uzaklaşarak ticaret ve tarım ile geçim sağlamışlardır.
- Din değiştiren ilk Türk devleti olmuşlardır.
- Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
- Yerleşik hayatın özelliği olarak kalıcı binalar, tapınaklar, saraylar gibi mimari eserler yapmışlardır.
- Yerleşik hayata geçmeleri ile savaşçı yönlerinden uzaklaşmışlardır.
Akhunlar
- Kuzey Hindistan ve Afganistan arasındaki bölgede kurulmuşlardır.
- İpek Yolu’nu ele geçirmek isteyen Göktürk ve Sasanilerin ittifakı nedeni ile yıkılmışlardır.
- Asya Hunlarına dayalı kökenleri bulunan bir devlettir.
- Diğer ismi Eftalitlerdir.
Türgişler
-
- Göktürk Devleti’ne bağlı olarak yaşam sürmüşlerdir.
- Karlukların hakimiyetini kabul etmişlerdir.
- Emeviler ile mücadele etmişlerdir.
- İslamiyet’in tüm Orta Asya’da yayılmasına öncülük etmişlerdir.
Karluklar
- Moğolların egemenliğini kabul eden ilk Türk devletidir.
- İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletidir.
- Karahanlıların kuruluşunda etkileri vardır.
- Göktürklerin bir koludur.
Kırgızlar
- Uygurları yıkmış ve bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
- Karahitaylar tarafından varlıklarına son verilmiştir.
- Bugünkü Kırgızistan’dır.
- En uzun destan olan Manas Destanı onlara aittir.
Sibirler
- Diğer adı Sabarlar’dır.
- Avarlar tarafından yıkılmışlardır.
- Anadolu’ya Türk akınları gerçekleştiren ikinci Türk devletidir.
Hazarlar
- Volga nehri ile Kırım arasındaki bölgede yaşamışlardır.
- Bizans kışkırtması nedeni ile Müslüman olan Araplarla savaşmışlardır.
- Altıncı ve onuncu yüzyıllar arasında hüküm sürmüşlerdir.
BİZE ULAŞIN
