BİZE ULAŞIN
Erken ergenlik, çocukluktan ergenlik dönemine geçerken ortaya çıkan belirtilerin ve değişimlerin normalden daha önce yaşandığını gösteren durumdur. Erken ergenliğin oluşumunu etkileyen faktörler arasında genetik özellikler, beslenme alışkanlıkları, psikolojik problemler, strese sebep olabilecek olaylar, yeme bozuklukları gibi çeşitli etmenler bulunur. Ebeveynlerin dikkatli olması ve çocuğun hareketlerinin kontrol altında tutularak psikolojik sağlığının korunmasıyla bu süreçten zarar görmeden çıkmak mümkündür. Bunun içinde anne ve babaların erken ergenlik ile ilgili olarak ne olduğu, belirtileri, zararları ve tedavi süreci hakkında bilinçli, bilgi sahibi olması önemlidir.
Genelde Türkiye'de erkeklerin ergenliğe girme yaş aralığı 9-14 iken, kızlarda bu aralık 8-13 şeklindedir. Çocukların bu yaşlara gelmeden ergenlik çağına girmesi durumuna erken ergenlik denir. Genelde kız çocuklarının erkeklere kıyasla erken ergenlik yaşama ihtimalinin on kat daha fazla olduğu bilinir.
Erken ergenlik yüzünden çocuklar sadece fiziksel anlamda değil sosyal ve psikolojik açıdan da zorluk çekebilirler. Duygularda yaşanan değişimler çocukları oldukça fazla etkileyebilir. Kızlarda erken ergenlikle ilgili belirtiler 8 yaşından, erkeklerde ise 9 yaşından önce ortaya çıkması halinde doktor kontrolünde bu sürecin yönetilmesi gerekir.
Araştırmalar erken ergenliğe yol açabilecek farklı faktörler olduğunu ortaya koymaktadır. Bunlar günümüz yaşamının getirdiği hormonlu yiyeceklerden genetik faktörlere kadar farklı şeyler olabilir.
1. Hormonlu yiyecekler
Erken ergenliğe neden olan gıdalar arasında genelde hormonlu, genetiğiyle oynanmış besinler bulunuyor. Fast food ağırlıklı beslenen, hormonlu sebze ve meyve tüketimi çok olan çocuklarda obeziteyle beraber erken ergenliğin görülme ihtimali oldukça yüksektir. Endokrin besinler olarak adlandırılan ve dışarıdan alınan bu yiyecekler doğal şekilde üretilmedikleri için vücudun doğal dengesini bozması ve bazı komplikasyonların oluşması son derece normaldir.
2. Oyuncaklar ve plastik malzemeler
Çocukken kullanılan plastik materyaller ve oynanan oyuncaklarda yer alan zararlı maddeler vücudun dengesini bozabilir ve erken ergenliğin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Özellikle fitalat adlı madde östrojenik bir etki yaratarak erkeklerde erken ergenlik belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur.
3. Kimyasal maddeler
Vücutla doğrudan temas halinde olan bazı kimyasal maddelerin de ergenlik belirtilerinin önceden oluşmasına sebep olduğu biliniyor. Daha çok erken yaşlarda çocukların makyaj malzemeleriyle haşır neşir olması halinde ortaya çıkan bu durum hakkında ebeveynlerin bilinçli olması oldukça önemlidir.
4. Genetik faktörler
Yakın kan bağı bulunan aile bireylerinde erken ergenlik vakalarının sık görülmesi halinde yeni kuşaklarda da bu hastalığın görülme ihtimali fazladır.
5. Psikolojik faktörler
Çocuğun zor koşullar altında büyümesi, ağır travmalara şahit olması ve bunların etkisi altında kalması hem bilişsel hem de fiziksel anlamda bazı değişikliklere sebep olarak erken ergenliğin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
6. Demografik faktörler
Irk, yaşanan coğrafi bölge gibi demografik bölgeler de erken ergenlik ile ilişkili olan durumlar arasındadır. Genelde ten rengi koyulaştıkça erken ergenliğin ortaya çıkma ihtimali artar. Aynı şekilde fazla güneş alan ve sıcak coğrafi bölgelerde yaşayan çocuklarda da soğuk iklimdekilere kıyasla daha fazla erken ergenlik vakası görülebilir.
7. Merkezi ya da periferal sebepler
Beyinde ya da merkezi sinir sisteminde tümör olması, doğum sırasında hidrosefali oluşumu, menenjit ya da ansefalit görülmesi halinde merkezi sebepler yüzünden erken ergenlik oluşabileceği gibi hipofiz ve adrenal bezlerindeki tümör yüzünden östrojen ya da testosteron üretiminin artmasına bağlı olarak periferal sebeplere bağlı olarak da erken ergenlik vakaları ortaya çıkabilir.
1. Tüylenme
Kızlarda 8, erkeklerde ise 9 yaşından önce ortaya çıkan gözle görülür tüylenme zaman zaman erken ergenliğin sebebi olabilir. Genelde koyu tenli kızlarda genital bölge ve koltuk altı tüylenirken erkeklerde ise bu tüylenmenin yanı sıra penis ve testislerde büyüme gözlemlenir.
2. Göğüslerin büyümeye başlaması
Kız çocuklarında erken ergenliğe dair en önemli ve fark edilen belirtilerden biri normal vaktinden önce göğüslerin büyümeye başlamasıdır. 8 yaşından önce büyüme olması yine de her zaman erken ergenlik belirtisi olmayabilir, bazen aşırı beslenmeye bağlı olarak oluşan bir komplikasyon da olabilir.
3. Koku değişimi
Böbrek üstü bezlerinde yer alan androjen hormonunun erken salgılanmasına bağlı olarak çocukların vücudunda hissedilir bir koku değişikliği ortaya çıkar.
4. Sinirlilik hali
Ergenliğe girilmesiyle beraber oluşan ruhsal sıkıntıların bir yansıması olarak çocuklarda aşırı sinirlilik hali gözlenebilir. Genelde bu sinirlilik haklı gerekçelere dayanmaz, dayansa bile gereğinden fazla bir reaksiyon söz konusu olabilir.
5. Özgüven eksikliği
Ergenlik öncesinde herhangi bir özgüven sıkıntısı yaşayamayan çocuklar ergenliğe girmekle beraber özgüvenlerinde bir yitim yaşarlar ve artık bazı şeyleri yapmak için mahir olmadıklarını düşünmeye başlayıp kendilerini yetersiz hissedebilirler.
6. Değersiz hissetme
Erken ergenliğin getirdiği psikolojik etkilerden biri de çocuğun kendisini değersiz hissetmesidir. Çevresinin kendisine karşı yeteri kadar sevgi göstermediğini ve kimsenin ona değer vermediğini düşünebilir.
7. Sesteki değişim
Normal ergenlik çağı gelmeden önce çocukların seslerinde yaşanan değişiklikler önemli belirtiler arasında yer alır.
8. Erkeklerde penis ve testislerin büyümesi
Erkek çocukların penislerinin ve testislerinin büyümesi ve tüylenmelerin başlaması da belirtiler arasındadır.
9. Menstrüasyon döneminin başlaması
Kız çocuklarında 8-13 yaş aralığı öncesinde menstrüasyon döneminin başlaması da önemli işaretler arasındadır. Ayrıca erken regl olma erken menopoza girme anlamına gelebileceği için bu süreçte uzman bir hekimden destek almak gerekir.
10. Cinsel dürtülerin oluşması
Çocukların cinselliğe yönelik yoğun düşüncelerinin oluşmaya başlaması ve cinsel içerikli ürünlere karşı daha fazla ilgi gösteriyor olmaları erken ergenliğe yönelik bir semptom olabilir.
1. Enjeksiyon
GnRH hormununu baskılaması için kas içine enjeksiyon uygulanır ve çocuk 12 yaşına gelene kadar bu uygulama 28 günde bir tekrarlanır. İlerleyen süreçte çocuğun üç ayda bir kontrol edilmesi gerekir ve hormon testleri yapılarak iğnenin ne kadar işe yaradığı ölçülür.
Erken ergenlik tedavisindeki genel mantık çocuğun fiziksel olarak gelişememiş olmasını engellemek ve psikolojik sorunların ortadan kalkmasına yardımcı olarak hormonsal sıkıntıları ortadan kaldırmak üzerinedir.
2. İmplantlar
Kol altından derinin içine yerleştirilen küçük tüpler halindeki implantlar ile vücuda düzenli olarak ilaç verilir ve belirtilerin ortadan kaldırılması amaçlanır.
3. Progestin
Enjeksiyon yöntemiyle uygulanan farklı bir yöntemdir ve etkisi diğer metotlara göre daha azdır ama belirtilerin negatif etkilerini yok etmek için önemli bir yardımcıdır.
Bazı belirtilerin ortaya çıkması halinde bir uzmana danışmadan kulaktan dolma bilgilerle erken ergenliği durdurmanın zararları olabilir. Çocuğun fiziksel gelişimini negatif etkilemesinin yanı sıra psikolojik sorunların ortaya çıkmasına da sebep olabilir. Ayrıca ergenlikte ortaya çıkan problemler ileride çocukların cinsel yaşamlarını da olumsuz yönde etkileyebilir. Bu yüzden tedavi konusunda muhakkak bir uzmanla çalışmanız gerekir.
Çocuğunuzun vaktinden önce ergenliğe girmesini istemiyorsanız erken ergenliği önleyen yiyecekler olan doğal sebze ve meyvelerden faydalanabilirsiniz. Hormonlu, genetiğiyle oynanmış, fazla yapay madde içeren besinler bu problemin ortaya çıkmasına sebep olduğu için bunlardan uzak durmak bile problemi önlemek adına oldukça önemli bir adımdır.
