BİZE ULAŞIN
Sıklıkla sağlıksız yiyeceklerden ve içme suyundan bulaşan tifo, el yıkamanın daha az olduğu bölgelerde yaygındır. Belirti olarak yüksek ateş ve sindirim problemlerini içerir. Erken dönemde teşhis edilebilen tifo hastalığı, antibiyotik ilaçlarla başarılı bir şekilde tedavi edilir.
Bakteriyel bir hastalık olan tifo, kirli, sağlıksız içme sularından ve hijyenik ortamlarda hazırlanmayan besinlerden bulaşır. Salmonella typhi bakterilerin sebep olduğu bir hastalıktır. Mikroplar yoluyla ile mideye ulaşır. Mide asitleri tifo bakterisinin birçoğunu eriterek yok etse de kurtulan ve çoğalmaya hazırlanan bakteriler, bağırsağa ulaşır ve burada safranın yardımı ile üremek için ortam oluşturur, sürekli ve hızlı bir şekilde çoğalırlar ve buna bağlı olarak da hastalığın ilk aşaması başlar. Kuluçka süresi ise; 10 ila 15 gün arasıdır.
Tifo, erken teşhis ve tedavi ile birçok insanda tam olarak iyileşme sağlar. Fakat tedavi edilmeyen tifo, yaşamı tehdit eden sağlık sorunlarına yol açabilir. Tifo insandan insana kolayca bulaşabilen bir hastalıktır. Bazı kişiler herhangi bir belirti olmaksızın sadece bakteriyi taşır ve başkalarına bulaştırabilir.
Hastalık genel olarak 4 hafta sürer. İlk günlerde baş ağrısı ve yorgunluk olup, birkaç gün sonra ateş yavaş yavaş yükselişe geçer. İştahsızlık, halsizlik, yüksek ateş, baş ağrısı, üşüme, kabızlık, kas ağrıları, boğaz ağrısı ve öksürük gibi tipik olmayan belirtiler ile kendini gösterir. Hastanın vücudu kurudur ve terlemez. Bazı hastalarda nadir de olsa burun kanaması olabilir. Oluşan mide bulantısı genellikle şiddetli değildir. İshal, tifo belirtisi olarak sık görülmez. Hatta yetişkin insanlarda ishale neden olmaz.
Küçük çocuklarda ise hastalık ateş ile ortaya çıkabilir ve yetişkinlere göre daha hafif seyreder. İlk haftadan sonra hastalık en şiddetli dönemine girer. Ateş çok fazla yükselir ve bazen 40°C’yi bulabilir. Tansiyon düşüp, nabız yavaşlar. Belirtiler sürekli devam der ve kişi kendini oldukça yorgun hisseder. Bu dönemde karın ve sırt bölgesinde hastalık belirtisi olan kırmızı lekeler ortaya çıkar. Hastanın dışkısında biraz kan görülebilir. Ağır seyreden tifo vakaları, bağırsak delinmesi, mide kanaması, damar iltihabı, dolaşım sistemi yetmezliği ve ölüme yol açabilir. Hastalığın son haftalarında tifo belirtileri kaybolmaya başlar ve hastanın ateşi normale düşer.
Tifoya bağlı oluşan en ciddi komplikasyonlar bağırsaklarda delinme ya da kanamadır. Bu komplikasyonlar hastalığın üçüncü haftasında meydana gelebilir. Bağırsakta delinme olursa bağırsağın içeriği karın boşluğuna sızar ve şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma ve kan dolaşımı enfeksiyonu gibi şikayetlere neden olabilir. Tifo hastalığı ayrıca birçok hastada şu komplikasyonlara da sebep olur:
Hızlı ve etkin bir tedavi sayesinde hastaların neredeyse tamamı tifo hastalığından kolayca kurtulur. Çok nadir de olsa bazı insanlar herhangi bir tedavi sağlanmadan da iyileşir ve komplikasyon oluşturmaz.
Tifonun 4 çeşit bulaşma şekli vardır. Bunlar; insandan insana, hayvanlardan insanlara, su ve gıdalar yolu iledir. Hayvandan insana bulaşma şekli özellikle kümes hayvanları, kaplumbağa, yılan gibi sürüngenler ya da kuş, civciv gibi evcil hayvanlar ile olabilmektedir. Sudan kaynaklı tifo genellikle kaynağı belli olmayan sulardan içilmesi ile görülür. Gıdalardan bulaşan tifo ise çoğunlukla salmonella taşıyan ve iyi pişirilmemiş et, yumurta, süt ve süt ürünleri gibi gıdalar yolu ile olmaktadır.
Yapılacak bir kan testi sayesinde salmonella typhi bakterisinin varlığını ortaya çıkabilir. Typhoid, azitromisin, seftriakson ve florokinolonlar gibi antibiyotik ilaçlarla tedavi edilir. Antibiyotik tedavisine ek olarak hastanın bol miktarda su tüketmesi de oldukça önemlidir.
Hastalık dönemi içinde daha iyi hissediyor olsanız bile, reçete edilen tüm antibiyotikleri söylenildiği şekilde almanız önemlidir. Hala S. typhi taşıyorsanız dışkı kültürü de hastalığı ortaya çıkarabilir.
Ayrıca, tifo aşısı kesin olarak koruyucu olmamakla birlikte %50-65 civarında koruyuculuk sağlar. Bu nedenle tifo aşısı yaptırmak çok önemlidir.
Gelişmekte olan çoğu ülkede, tifonun önüne geçilmesine ve kontrol altına alınmasına yardımcı olabilecek temiz içme suyu, iyileştirilmiş sağlık önlemleri ve yeterli tıbbi bakım gibi halk sağlığı hizmetlerine ulaşmak zor olabilir. Bu sebeple, yüksek riskli toplulukları aşılamanın tifo hastalığını kontrol altına almanın en iyi yolu olduğu düşünülmektedir. Tifo riskinin yüksek olduğu yerlere seyahat eden kişilere de aşı olmaları önerilir. Aşılama enjeksiyon ya da ağız yoluyla yapılır:
Halihazırda tifo hastalığına yakalanmış kişilerde ve 6 yaşın altındaki küçük çocuklarda aşılama yöntemi uygun değildir.
Tifo hastalığından korunmak için içme suyunu, güvenilir hazır sulardan tercih etmek gerekmektedir. Hazır ve güvenilir olmayan gıdalar tüketmek yerine doğal beslenmeye dikkat edilmelidir. Tüketilen meyve ve sebzeler iyice yıkanmalı, kişisel hijyene ve bakıma daha fazla önem verilmelidir. Açıkta satılmakta olan süt, peynir gibi ürünler potansiyel tifo bakterisi yuvalarıdır. Tifo hastalığına karşı özellikle sık sık seyahat eden kişilerin dikkatli olması gerekmektedir.
