BİZE ULAŞIN
Jake Wallis Simons
Kopenhag
Kopenhag'ın merkezindeki bir huzurevindeyim. Eşlikçilerim bir kadın ve bir robot.
Dışarda yağmur yağıyordu, dizlerime kadar ıslanmıştım. İçerde termostatı sonuna kadar açmış gibiydiler, buharlaşmaya başlayacağımdan korkmaya başladım.
Halen huzurevinde kullanılan 5 robot süpürgeden biri, bana esrarlı bakışlar atıyordu. Sıkılmaya başladım.
Devlete ait Rosenborgcentret huzurevinin müdür yardımcısı Anja Vestergaard, "bu makineler geçen yıl hükümet tarafından deneme amacıyla kondu.
Daha önce hükümet, ülkedeki her huzurevinin ve her yaşlı odasının temizlenmesi için, bir temizlikçi ordusu gönderiyordu.
Bu çok pahalıya mal oluyordu. Şimdiyse bu temizleme işini robotlar üstlendi.
Geri kalan işleri de yaşlıların kendileri veya aileleri yapıyor." diyor.
Şimdiye dek yazdıklarım, aklınızda İskandinav tarzı bir C-3POimajı yarattıysa, bağışlayın. Bu makineler insana filan benzemiyor, irice bir salata kabı büyüklüğünde, basık, yuvarlak gereçler bunlar.
Düğmesine bastığınızda odanın neresinde çöp olduğunu seziyor, doğru oraya gidiyor ve dur deyinceye kadar, yere dökülmüş artıkları topluyor.
"Burada büyük sükse yaptı bu makineler" diyor Anja Vestergaard. Ve sürdürüyor:
"Bu gereçleri önce yaşlıların yatak odalarında kullanmaya başladık. Ama huzurevi sakinleri, makinelere takılıp düşüyordu. Şimdi sadece geceleri, herkesin uykuda olduğu saatlerde, koridorların ve ortak alanların temizlenmesinde kullanıyoruz. Çok yararlı oluyor bize."
Soyutlanmışlık artacak mı? Robot süpürgelerin huzurevlerine yerleştirilmesi, Danimarka'da büyük tartışmaya yol açtı. Temizlikçilerin yerini makinelerin almasıyla, yaşlı insanların sosyal bakımdan soyutlanmışlıklarının daha da artacağını düşünenler var. Ayrıca temizlikçilerin işlerini kaybediyor olmaları da kaygı uyandırıyor.
Diğer bir kesim ise, bu değişimin büyük bir verim sağladığı inancında. Bu kesim, boşlukların toplum tarafından doldurulabileceğini, gönüllü ziyaretçi programı uygulanmaya başlarsa yaşlıların, makinelerle çevrilmiş olsalar bile, yalnızlık hissetmeyeceğini savunuyor. Hatta bir başlarına kalmanın değerini daha iyi anlayabileceklerini bile düşünenler var.
Ana koridora açılan yatak odalarından birinde, 79 yaşında, pamuk helvası gibi kocaman sakallı, emekli bir akademisyenle buluşuyorum. Odasının duvarlarında rengarenk çağdaş sanat eserleri asılı, köşe bucak tepeleme kitap.
Neşeli bir ifadeyle, "Yaşlılar, dostluk etmek için temizlikçilere muhtaç olmamalı. Toplulumuz bu hale mi geldi? Benim ailem var, dostlarım var. Yerleri bir robot temizleyecekse, temizlesin. Sorun değil. Ama kitaplarıma dokunamaz!" diyor...
Sağa kayış ve kimlik kaybıGenel anlamda Danimarka dünyanın mali bakımdan en liberal ülkelerinden biri olma sıfatını kaybetmiş değil.
Ancak son dönemde kamu harcamalarınmda yapılan reformlar, sağa doğru önemli bir kayışı yansıtıyor. Birçok Danimarkalı ülkenin kimliğini yitirmeye başladığından kaygılı.
Ama aynı zamanda, Danimarka'nın ekonomik sorunlarına çare bulunması için birşeyler yapılması gerektiğini de kabul ediyorlar.
Rosenborgcentret huzurevinde tek değişim belirtisi, yerleri temizleyen robot süpürgeler değil. Ocak ayında yürürlüğe sokulan yeni hükümet önlemleriyle bürokrasi yükünün azaltılması ve çalışma yöntemlerine çekidüzen verilmesi hedefleniyor.
Eskiden huzurevine gelenlere ne kadar bakım sunulacağı tek tek değerlendiriliyor, kişisel ihtiyaçlarına göre belirleniyorken, şimdi herkese günde 182 dakika bakım sağlanıyor.
Özel başvuru ile bu süreyi artırmak mümkün.
Anja Vestergaard bu değişikliklere iyimser gözle bakıyor.
"Bu uygulama, bakıcılara, yaşlılara bakmaları için daha fazla zaman bırakacaksa ve hükümete de tasarruf sağlayacaksa, bence iyi olacak. Ama hala alışma dönemindeyiz. Nasıl işleyeceğinden emin değilim." diyor.
Çekincelere rağmen, bir uygulama gayet iyi sonuç vermiş görünüyor.
Önce tabaklar...Başbakan Helle Thorning-Schmidt, yılbaşı konuşmasında, yaşlıların kendi bakımlarında daha fazla rol oynayabileceklerini ve evdeki işlere yardım edebileceklerini söylemişti.
Anja Vestergaard, "Yaşlılar kendi tabaklarını kendileri temizlemeye başladı. Belki küçük bir adım ama, büyük bir fark yarattı." diyor.
Söyleşimizi tamamlayıp koridora çıkıyoruz. Vestergaard, robot süpürücüyü yere bırakıyor, birkaç düğmeye basıyor ve robot işe koyuluyor.
İster beğenin, ister beğenmeyin, halıda işini görüp ilerleyen makine, geleceğin ta kendisi...
