Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) kişinin yaşına göre aşırı hareketlilik, dikkat azlığı ve isteklerini erteleyememe, sabredememe belirtileri ile seyreden bir bozukluktur.

Bu bozukluk yedi yaşından önce başlamakta ve hareketlilik, dikkat dağınıklığı ve isteklerini erteleyememe veya sabırsızlık belirtileri birçok ortamda görülmektedir. Altı yaşındaki bir çocuk onbeş yaşındaki bir çocuktan daha hareketli, dikkati daha az ve daha sabırsızdır. Bu nedednle önemli olan kişinin yaşına göre veya yaşıtlarına göre beklenenin çok üstünde bir hareketliliğinin, dikkat dağınıklığının ve sabırsızlığının olmasıdır. Hareketlilik çok aşırı değilse okula başlayıncaya kadar önemsenmeyebilmektedir.

DEHB olan bir çocuk hemen her ortamda sürekli koşturup durur, pek oturmaz, oturduğu zamanda elleri ayakları kıpır kıpır ve oturduğu yerden vucudu hareketsiz kalmaz.Uzun süre bir yerde oturamaz. Çoğu zaman yemek yerken bile oturmaz, dolaşarak yemek yer, televizyonu dolaşarak veya oturduğu yerde bazı hareketler yaparak seyreder. İlgisini çok fazla çekmeyen şeylere dikkatini verip izleyemez, konuşmaları dinleyemez, kendisine soru sorulduğunda veya konuşulduğunda dinlemez, baştansavma cevaplar verir, düzensiz ve dağınıktır, sürekli malzemelerini unutur, kaybeder, ayrıntılara dikkatini veremediğinden hatalar yapar, dikkati kolayca dağılır, yarım saatte yapılacak bir görevi saatlerce bitiremez. Sabırsızlığı nedeni ile sıra beklemesi gereken durumlarda bekleyemez, başkalarının sözünü keser, bir soru sorulduğunda soruyu tam dinlemeden cevap verir, bir ses duysa hemen fırlar.

DEHB olan bir çocuk çoğunlukla okul çağına kadar aileler tarafından normal kabul edilmekte, biraz daha büyüyünce geçer diye düşünülmektedir.Çocuk okula başladıktan sonra diğer çocuklar gibi sırasında oturamamakta, sınıfta dolaşmakta, yazı yazmakta güçlükler çekmekte, başka şeylerle uğraşmakta, çok konuşmakta, öğretmenin veya arkadaşlarının sözünü kesmekte, tenefüslerde koşturup durmakta, arkadaşlarının oyunlarını bozmakta, onları rahatsız edici başka davranışlarda bulunmaktadır. Evde, verilen ödevleri yapmamakta veya anne babasının yardımı ile yarım saatlik bir ödevi saatlerce yapamamaktadır. Bir müddet sonra okuldaki uyumsuzluğu, derslerinde geri kalması, öğretmenin ve diğer velilerin şikayeti ve ailesini çok yorması gibi sonuçlardan sonra doktora getirilmektedir.

Yapılan muayene sırasında elde edilen bulgular, bazı testler, ailenin ve öğretmenin verdiği bilgilere dayanılarak tanı konmaktadır. Öncelikle aile ve öğretmeni bu bozukluk konusunda aydınlatılmaktadır. Yaşına göre çocukda bu bozukluk hakkında bilgilendirilmekte ve kendisini nasıl kontrol edebileceği, toplum içinde, okulda nasıl daha uyumlu olabileceği öğretilmektedir. Ailenin, öğretmenin ve çocuğun bu sorun hakkında bilgilenmesi tedavide en önemli adımdır.Bu şekilde yeterli sonuç alınamadığında ise bunlara ilaveten bazı ilaçlar verilmektedir. Bu ilaçlar belli bir süre çocuğun dikkatini arttırmakta ve hareketlerini azaltmaktadır.

Böylece çocuk okulda ve diğer ortamlarda daha uyumlu olmakta ve ders başarısı artmaktadır. Bazı aileler bu ilaçların bağımlılık yapabileceğini veya başka zararlar verebileceğini düşünerek vermek istememektedirler. Kullanılan ilaçların bilinen bazı yan etkileri olmakla birlikte, bunlar önemli sayılabilecek yan etkiler değildir.Bağımlılk gibi bir yan etkileride yoktur.Ayrıca ilaç verirken çocuğun ve ailenin yaşadıkları, okul başarısı gibi durumlar düşünülerek, yani kar zararı hesabı yapılarak karar verilmelidir.İlaç almayanların alanlara göre çok daha fazla sorun yaşadıklarının bir çok araştırmayla ortaya konduğu bilinmelidir.

DEHB bozukluğu yedi yaşından önce aşırı hareketlilik, dikkat azlığı, sabırsızlık gibi belirtilerle ortaya çıkan ve ergenlik dönemine kadar devam eden, ergenlikten sonrada belirtiler azalmakla birlikte devam eden bir bozukluktur. Okul çağından sonra aile ve öğretmeninde işbirliği ile tedavi edilebilen bir bozukluktur. Tedavi edilmeyen çocuklarda okulda ve evde uyumsuzluk, okul başarısızlığı, davranış bozukluğu bazı kötü alışkanlıklar tedavi edilen çocuklara göre çok daha yüksek oranda görülmektedir.

Bütün hastalıklarda olduğu gibi bu buzukluktada erken tanı ve tedavi gerkmektedir. Bu nedenle DEHB olduğundan şüphelenilen bir çocuğun biraz daha büyürse geçer diye düşünülerek bekletilmemesi, tanı için bir doktora götürülmesi gerekir.

Dr. Mazlum Çöpür
Çocuk - Ergen ve Yetişkin Psikiyatrisi Uzmanı
mazlum.copur@mynet.com