BİZE ULAŞIN
Çin’deki Zhejiang Üniversitesi tarafından yapılan araştırmaya göre, daha uzun süre adet gören ve doğum kontrol hapı veya kadınlık hormonlarını tekrar yükleyen hormon replasman tedavisi (HRT) kullananlar, 60’lı yaşların ortalarında daha az inme geçirdi.
Araştırmacılar, ortalama yaşları 58 olan yaklaşık 123.000 menopoz sürecini atlatmış kadından alınan verileri kullandı. Daha sonra sağlık sigortası ve hastalık kayıt verileriyle on yıl içinde 15.139 katılımcının felç geçirdiği belirlendi.
Erken menopozda erken teşhis çok önemli. Bu konuda yapılacak en doğru şey ise bir jinekoloğa başvurmak. Günümüzde AMH (anti müllerian hormon) testi ve ultrasonla yumurta rezervleri çok kolay tespit edilebiliyor. Erken menopoza neden olabilecek bazı durumlar bulunmakta. O durumlardan bazıları şöyle:
Annenizin menopoza girme yaşı, sizin menopoza giriş yaşınızı belirleyebilir. Dolayısıyla erken menopoz için tıbbi bir neden yoksa altta yatan faktör genetik geçiş olabilir.
Birkaç çalışmanın analizi, uzun süredir ya da düzenli sigara içen her 10 kadından birinin erken menopoz için risk altında olduğunu gösteriyor. Yapılan çalışmalara göre; günde 20’den fazla sigara içen kadınlar, içmeyen kadınlardan 2 yıl önce menopoza giriyor. Bunun sigara dumanında bulunan polisiklik hidrokarbonlardan kaynaklı olduğu düşünülür.
Çok zayıf olmak, örneğin yağ kitle indeksinin yüzde 12’in altında olması daha az yağ dokusu ve östrojen deposuna sahip olmak demek. Bu tablo da adetlerin kesilmesine ve bu kadınların üçte birinin erken menopoza girmesine neden olabilir. Bunun tam aksine çağımızın önemli bir problemi olan obezite de önemli etkenler arasında yer alır.
Hareketsiz bir yaşam tarzı, aşırı hormonların ve toksinlerin vücutta birikmesine neden olur. Hormonların vücutta birikimi ile toksinler de erken menopoz nedeni olabilir. Bunun aksine egzersizle kalp hızımız artar, bu da vücuda daha fazla oksijenli kanın pompalanmasını sağlar. Dolaşımdaki bu artış toksinlerin giderilmesine de yardımcı olur. Ayrıca egzersiz vücut ısısını artırarak ter bezlerini tetikler. Ter vücudun toksinlerini atmasının başka bir yolu. Bu nedenle haftada en az 3 gün, mümkünse 5 gün spor yapmayı ihmal etmeyin.
Yapılan çalışmalarda D vitamini eksikliğinde daha az folikül, yani yumurta geliştiği gözlenmiş. Bunun dışında beslenme açısından, gıda kaynaklarından en çok D vitamini alan grupla en az alan kadınların kıyaslandığı çalışmalarda, D vitamini alan grupta erken menopoz riskinin yüzde 17 daha düşük olduğu tespit edilmiş. Bu nedenle beslenmede D vitamini içeren besinler de düzenli olarak tüketilmeli. Ayrıca mart-ekim ayları arasında güneş kremi sürmeden, her gün 11.00-15.00 saatleri arasında, 25-30 dakika güneşlenmek çok önemli. Her sene mutlaka D vitamini seviyesine baktırılıp, gerekirse takviye ilaç almak için doktora başvurmakta da fayda var.
Yapılan çalışmalarda gıda kaynaklarından en çok kalsiyum alan kadınlarda erken menopoz yüzde 13 oranında daha az gözlenmiş. Bu nedenle kalsiyumdan zengin beslenmeye özen gösterin. En önemli kalsiyum kaynakları ise süt ve süt ürünleridir. Bunun dışında pekmez, susam, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler, fındık ile fıstık da kalsiyumu zengin gıdalar arasında yer alır.
Psikolojik stres üremeyle ilişkili hormonal sistemde değişikliğe neden olabilir. Yapılan araştırmalar, kronik endişe, hüzün, korku ve diğer olumsuz duyguların, üreme sistemi ekseni işleyişini değiştirerek erken menopoza yol açabileceğini tespit etmiş. Çalışmalara göre psikolojik stres beynin hipotalamusunda bazı moleküllerin açığa çıkmasına neden olur. Bu moleküller de üreme sistemindeki işleyişi bozar.
Bazı kozmetik ürünlerde bulunan kimyasallar ve teflon ürünlerinin de yumurtalıklara zarar verebileceğini gösteren çalışmalar da mevcut. Zararlı olduğu bilinen propanediol, metilolakrilamid ile monometil eter gibi kimyasal maddeleri içeren ürünleri hayatınızdan çıkartmanız çok önemli. Ayrıca mümkün olduğunca organik gıdalar alın. Organik olmayan bazı gıdalar genellikle pestisitler, herbisitler, koruyucu hormonlar ve antibiyotikler içerebilir. Emin olmadığınız musluk suyunu içmemeye de özen gösterin.
Hayvansal ürünlerin tüketilmediği vegan diyetin de erken menopoza yol açtığını gösteren çalışmalar mevcut. Amerika’da yapılan bilimsel bir çalışma, bunun aksine süt ürünleri gibi hayvansal gıdalar, D vitamini ile kalsiyumdan zengin beslenen kadınlarda erken menopoz riskinin daha düşük olduğunu göstermiş.
Tamamlanmamış bir kromozomla, örneğin Turner Sendromu ile doğanlarda ya da Down Sendromu gibi fazladan kromozoma sahip olanlarda yumurtalıklar düzgün çalışmayabilir. Bunun sonucunda da erken menopoz gelişebilir.
Erken menopoz tiroit ve romatoid artrit gibi otoimmün (bağışıklık sistemi) bir hastalığın sonucu da gelişebilir. Otoimmün hastalıklarda, bağışıklık sisteminde bir bozukluk mevcut olur ve bağışıklık sistemi kendi dokusunu yabancı olarak algılayıp, ona saldırır. Vücudun savunma sistemi yumurtalıkları da yabancı doku olarak algılayıp saldırarak, hormon yapımını önler ve yumurtaların beklenenden daha kısa zamanda tükenmelerine yol açabilir.
Kemoterapi için kullanılan bazı ilaçlar ya da kanser için pelvik radyasyon tedavileri de yumurtalıklara zarar verebilir. Bu nedenle tedavi öncesi üremeyi koruyucu tedavilerin uygulanması çok önemli.
Öte yandan rahim ameliyatı olan bazı kadınlarda rahim alındığı halde yumurtalıklar bırakılır. Bu durumda yumurtalıklar hormon salgılamaya devam edeceği için hemen menopoza girilmez. Ancak yapılan cerrahi işlem bazen yumurtalıkların kan akışını etkileyebilir. Bu durumda yumurtalıklar korunsa bile beklenen süreçten önce menopoza girilebilir.
Kabakulak, erken menopozla bağlantılı en yaygın hastalık. Hafif geçen enfeksiyonlar bile yumurtalık yetmezliği oluşturabilir. Bunun dışında pelvik tüberküloz olguların yüzde 3'ünde de erken menopoz görülür.
