Libya'da taraflar yeni seçim tarihinde uzlaştı: 24 Aralık 2021

Libya'da askeri heyetlerin imzaladığı ateşkes anlaşmasının ardından siyasi heyetler de görüşmelerin beşinci gününde seçim tarihi üzerinde anlaştı: 24 Aralık 2021'de parlamento ve başkanlık seçimleri yapacak.

Açıklamayı Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri'nin Libya Özel Temsilcisi Stephanie Williams yaptı.

9 Kasım'dan bu yana BM öncülüğünde Tunus'ta sürdürülen müzakerelere 2014'ten beri ülkede savaşan tarafların siyasi temsilcilerinin yanı sıra tüm bölgelerden yerel liderlerle birlikte 75 temsilci katılıyor. Bu anlamda Tunus'ta oluşturulan Libya Siyasi Diyalog Forumu, yabancı ülkelerin doğrudan masada olmadığı ve Libya'dan en geniş kapsamı katılımcının yer aldığı oluşum oldu.

Williams, geçiş dönemini yönetmek üzere yeni bir Başkanlık Konseyi ve yürütme organı kurulmasının planlandığını belirtti. Başkanlık Konseyi ya da yürütmeyi üstlenecek hükümetin sadece yetkilerinin ve görevlerinin ele alındığını açıklayan Williams, bu yapılarda yer alacak isimlerin henüz görüşülmediğini söyledi.

2014'ten beri süren iç savaşın tarafları, bu yılın başından beri ateşkes için Moskova, Berlin gibi başkentlerde ateşkes görüşmeleri yapmış ancak başarısız olmuştu.

Trablus'taki Ulusal Mutabakat Hükümeti'ne (UMH) bağlı ordunun bir yıldır süren Trablus kuşatmasına son vermesi ve Halife Hafter'e bağlı Libya Ulusal Ordusu'nun geri çekilmesi sonrası, iki taraf arasındaki temas attı.

İki tarafın da büyük önem verdiği Sirte şehri cephe hattı olduğunda, görüşmeler somut sonuçlar doğurmaya başladı. Hafter'in kontrolündeki Sirte ve Jufra kentlerinin silahsızlandırılmış bölge ilan edilmesi, 7 aydan fazladır askıda olan petrol üretiminin yeniden başlatılması, 2021'de seçimler yapılması ve yabancı güçler ile paralı savaşçıların ülke topraklarından ayrılması da şartlarını iki taraf da kabul ettiğinde, 21 Ağustos'ta ateşkes ilan edilmişti.

Ardından 23 Ekim'de UMH'nin askeri kanadı ve Libya Ulusal Ordusu'ndan beşer temsilcinin katılımıyla oluşturulan 5+5 Libya Ortak Askeri Komisyonu, yine BM ve Stephanie Williams arabuluculuğunda Cenevre'de ateşkesi kalıcı hale getiren anlaşmayı imzaladı.

Bu sırada ülkedeki petrol sahaları da yeniden çalışmaya başlamıştı. Anlaşma imzalandıktan sonra açılan petrol sahalarının sayısı arttı. Ülkenin doğusu ve batısı arasında uçuşlar yeniden başladı.

Sarrac'ın istifası yeniden gündeme gelecek mi?

Görüşmeler sürerken 17 Eylül'de UMH'nin Başbakanı Fayez el Sarrac, Ekim ayı sonunda görevi ülkeyi seçime götürecek geçiş yönetimine devrederek bırakacağını açıkladı.

Sarrac bu açıklamayı yaptığında yeni seçim tarihinin Ekim ayı sonuna kadar netleşmesi bekleniyordu.

Türkiye ve Katar'ın destek verdiği Sarrac, daha sonra istifa kararını ertelediğini duyurdu. 30 Ekim'de bir açıklama yapan Sarrac, müzakere süreci sonuçlanana ve Trablus'taki meclis yeni bir hükümet oluşturana kadar görevde kalacağını duyurdu.

Müzakere masasında yeni seçim tarihinin belirlenmesinin ardından geçiş süreciyle ilgili ayrıntıların ve ülkeyi seçime götürecek yürütme organlarının da netleşmesi bekleniyor. Ardından Sarrac'ın istifası yeniden gündeme gelebilir.

Ülkede Türkiye'nin danışmanlık ve eğitim görevi yürüttüğünü açıkladığı Türk askerleri ve Suriyeli savaşçılarla birlikte, Hafter'e destek veren Birleşik Arap Emirlikleri'nin maddi desteğiyle gönderilen Rus Wagner grubunun paralı askerleri var.

Hafter'e destek veren Mısır'ın da Sudan'dan ülkeye giden paralı askerlerin geçişine destek verdiği biliniyor.

Libya'da daha önce de seçime gidildi

2011'de ayaklanmalar sonrası on yıllardır iktidarda olan Muammer Kaddafi'nin devrilmesi sonrası ülkede siyasi karmaşa sürdü.

2014'te yapılan seçimlerde Temsilciler Meclisi oluşturulmuş, ancak bir önceki yönetim organı Genel Ulusal Konsey seçim sonuçlarını tanımayarak Trablus'u kuşatmıştı. Temsilciler Meclisi üyeleri Tobruk'a kaçarak meclisi burada yeniden ilan etti.

Aralık 2015'te Fas'ın Suheyrat kentinde imzalanan anlaşmayla Temsilciler Meclisi yasama organı olarak belirlendi ve Ulusal Mutabakat Hükümeti oluşturuldu. Mart 2016'da UMH, iki taraftan da güvenoyu alarak Trablus'ta çalışmaya başladı.

Ancak 2014'te Mısır'ın desteğiyle Bingazi'de Torbuk'taki yürütme organına bağlı ordusuyla ülkenin batısına doğru ilerleyen ve geniş topraklarını hakimiyetine alan Halife Hafter'in ilerleyişi sürünce, Temsilciler Meclisi UMH'den desteğini çekti.

Ülke o tarihten bu yana doğu ve güneyinde büyük bir bölgeyi kontrol eden Hafter ile Tobruk'taki Temsilcisi ve Trablus'taki UMH arasında adeta ikiye bölünmüş durumda.

İki ordu ve iki meclisin dışında ülkede iki de Merkez Bankası var.

Hafter, Nisan 2019'da Trablus'a yönelik operasyon başlattığını duyurdu. Şehrin sınırlarına geldiği sırada, 2019 sonunda Türkiye'nin UMH'ye desteği başladı ve Hafter birçok bölgede güç kaybederek geri çekildi. Hafter, Mayıs ayında resmen geri çekildiğini açıkladı.

O tarihe kadar Rusya, Türkiye, Avrupa ülkeleri ve BM öncülüğünde yürütülen müzakere masalarında Hafter çekimser davrandı. Haziran 2020 sonrasında ateşkes çağrılarını yapan Hafter'in kendisi oldu.

• Libya'da kalıcı ateşkes anlaşması imzalandı
• Sirte neden önemli?
• Türkiye, Libya'da ilan edilen ateşkes sonrası neden sessiz kaldı?
• Libya'da ateşkes sonrası bu kez askeri heyetler aynı masada: Gündemdeki konular neler?
• Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Başbakanı Fayez el Sarrac istifa edeceğini açıkladı