Tıpta son 166 yılın en önemli buluşu

Dünyanın en saygın tıp dergilerinden British Medical Journal geçen hafta okuyucuları arasında bir anket düzenledi. Amaç, derginin yayın hayatına başladığı 1840 yılından bu yana geçen 166 yıllık sürede modern tıbbın bugünkü düzeyine erişmesine imkan sağlayan en önemli 'tıbbi buluşu' seçmekti. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Rasim küçükusta, Mynet okurları için yazdı

Önce okuyucuların da katkılarıyla 100' den fazla icat, keşif, yenilik... belirlendi. Daha sonra bunların sayısı bir uzmanlar kurulu tarafından 15' e indirildi.

5-14 ocak tarihleri arasında internet üzerinden yapılan oylamada tıpta son 166 yılın en önemli buluşu olmaya aday olarak belirlenen 15 önemli tıbbi buluş şunlardı:

Anestezi, antibiyotikler, klorpromazin, bilgisayarlar, DNA' nın yapısının keşfi, kanıta dayalı tıp, mikrop teorisi, immünoloji (bağışıklık bilimi), X-ışınları ve diğer görüntüleme yöntemleri, doğum kontrol hapı, rehidrasyon sıvısı, sigaranın riskleri, sanitasyon (temiz su ve lağım kontrolü), doku kültürleri ve aşılar.

Oylama geçen hafta sonuçlandı. Toplam 11.341 kişinin oy verdiği ankette birinciliği 1.795 oy alan (%15.8) sanitasyon kazandı. İkincilik 1.642 oy(%14.5) ile antibiyotiklerin olurken, 1.574 oy(%13.9) alan anestezi ise üçüncülüğü aldı.

Daha sonraki sıralama ise aşağıdaki şekilde gerçekleşti:
Aşılar 1.337 (%11.8)
DNA' nın keşfi 1.000 (8.8)
Mikrop teorisi 843 (%7.4)
Doğum kontrol hapı 842 (%7.4)
Kanıta dayalı tıp 636 (%5.6)
X-ışınları ve diğer görüntüleme yöntemleri 471 (%4.2)
Bilgisayarlar 405 (%3.6)
Rehidrasyon sıvısı 308 (%2.7)
Sigaran riskleri 183 (% 1.6)
İmmunoloji 182 (%1.6)
Klorpromazin 73 (%0.6)
Doku kültürü 50 (%0.4)

BİRİNCİ SANİTASYON

Sanitasyon, sağlığı koruma anlamında bir terim.

Bugün dünyada %98' i gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere 2.5 milyar insan yeterli sanitasyona ve bir milyarı da temiz suya muhtaç olarak yaşıyor.

Su insan sağlığı için çok önemli bir madde, çünkü yeterli ve temiz olmayan su birçok hastalığın bulaşmasında rol oynuyor. Tifo, kolera, hepatit, ishaller, trahom, uyuz ve paraziter hastalıklar bunların başlıcaları.

WHO' nun istatistiklerine göre dünyada yılda 1 milyardan fazla insan ishal oluyor ve 2 milyondan fazla 5 yaş altı çocuk bu yüzden hayatını yitiriyor. Trahom yüzünden kör olmuş 6-9 milyon insan yaşıyor yeryüzünde ve 500 milyon da trahom riski altında.

Araştırmalara göre yeterli su sağlanması ishallerde %20, trahomda ise %25' lik bir azalma sağlamak mümkün. Tuvaletten sonra ellerin sabunla yıkanması tek başına dizanteri hastalığının bulaşmasını %85 oranında azaltıyor.

Sanitasyonun önemi ilk kez 1854 yılında Dr. John Snow' un koleranın su ile bulaştığını ileri sürmesi ve Edwin Chadwick' in ise evlere tuvalet sistemini önermesiyle ortaya çıktı.

ANTİBİYOTİKLER İKİNCİ
Benim listede en çok ilaçlar ilgimi çekmişti. Bunlar penisilin, klorpromazin, doğum kontrol hapı ve rehidrasyon sıvısı idi.

Penisilin ve antibiyotiklere eyvallah. Bunların enfeksiyon hastalıkları ile mücadelede en önemli silahlarımız olduğunu ve bugüne kadar milyonlarca insanın hayatını kurtardığını söylemeye gerek yok sanırım.

İlk şizofreni ilacı olan klorpromazinin keşfi de psikiyatride yeni bir devrin başlangıcı oldu. Onu, psikiyatrinin penisilini olarak adlandıranlar hiç de haksız değiller, çünkü günümüzde leblebi gibi satılan depresyon ve diğer psikiyatri ilaçlarının keşfi klorpromazin sayesinde oldu.

Hayat kurtaran değil tam aksine 'hayat söndüren' bir ilaç olan doğum kontrol hapının listede yer almasının ne kadar doğru olduğunun kararını ise size bırakıyorum.

Neticede, klorpromazin de doğum kontrol hapı da elbette değerli ilaçlar ama, aspirin, kortizon, ensülin, heparin, tüberküloz ve kemoterapi... ilaçlarının olmadığı listeye bunlar sanki biraz torpille girmişler gibi gelmişti bana.

Rehidrasyon sıvısına gelince. Bu bir ilaç değil, ama tam anlamıyla, hayat kurtaran bir sıvı; ab-ı hayat. 1970'lerde mülteci kamplarında denenen bu 'mucize sıvı' milyonlarca ishâlli, koleralı insanı ölümden kurtarmıştı. Üstelik yapılması çok kolay ve neredeyse su kadar da ucuz; çünkü rehidrasyon sıvısı biraz tuz, biraz şeker ve temiz sudan oluşuyor.

Yazı: ahmetrasimk@mynet.com