Vergide adalet ve denetim yok

ANKARA - Türkiye'de son 12 yıllık dönemde beyan edilen her 100 liranın ancak 14.3 lirasının vergi incelemesine tabi tutulabildiği, beyannameli mükelleflerin ödedikleri verginin toplam vergi gelirleri içindeki payının ise yüzde 1'lere kadar düştüğü bildirildi.

Maliye Bakanlığı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Başkanlığı'nca çıkarılan "Maliye Dergisi"nde yer alan bir araştırma, ülkedeki vergi adaletsizliği ve denetimdeki etkinlik sorununu bir kez daha gözler önüne serdi.

İki öğretim üyesinin gerçekleştirdiği araştırmaya göre, Türkiye'de çeşitli sebeplerle mükelleflerin vergi ödeme bilinçleri oldukça düşük seviyede bulunuyor. Bu nedenle vergi bilincinin oluşturulması amacına yönelik olarak, mükelleflerin vergilerini gönüllü olarak ödeyebilmelerini sağlayacak tedbirlerin alınması gerekiyor.

Ülkede en önemli vergi kalemlerinden birisi olan gelir vergisinde de beyan esası işlemiyor.

Araştırmaya göre, 1992-2003 yılları arasında, beyanname veren gelir vergisi mükelleflerinin gelir vergisi içindeki payları giderek düştü. 1992 yılında yüzde 12.1 olan beyannameli gelir vergisi mükelleflerinin gelir vergisi içindeki payı, 2003 yılında yüzde 6.4'e geriledi. Yine beyanname veren gelir vergisi mükelleflerinin ödedikleri vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı da bu süreçte yüzde 5.1'den yüzde 1.3'e indi.

Araştırmada, "Bu oranlar, oldukça düşündürücüdür. Yaşanan krizlerin de, oranların düşmesinde etkili olduğu bilinse de, genel anlamda bakıldığında beyan edilen toplam tutarın gelir vergisi içindeki payının çok düşük olduğu bir gerçektir" denildi.

Maliye Dergisi'ndeki araştırma, vergi kaçakçıları için düzenlenen raporlardaki yüksek uzlaşma oranına da dikkat çekiyor.

Buna göre, 1996-2003 döneminde Hesap Uzmanları Kurulu tarafından düzenlenen her 100 raporun 77 tanesi için uzlaşma talep edildi. Uzlaşmaya konu olan her 100 raporun da 82 tanesinde uzlaşmaya varıldı.