BİZE ULAŞIN
Çocuklar sürekli bu iki yönde değişiklik gösterirler. Belirli bir zaman dilimine hem boyları uzar hem de vücut ağırlıkları artar. Diğer taraftan vücut ağırlığı ve boy uzunluğu üzerinde çocuğun yaşı ve cinsiyeti de etkilidir.
Aynı yaşta biri erkek diğeri kız olan iki çocuğun boyları aynı olsa bile vücut ağırlıkları farklı olabilir. Benzer şekilde vücut ağırlıkları aynı olsa bile boyları farklı olabilir. İşte bu sürekli değişkenlik nedeniyle zayıflığın belirlenmesinde iki kriter kullanılır. Bunlardan biri yaşına göre vücut ağırlığıdır. Örnek olarak bir yaşında bir kız çocuk düşünelim. Bu yaş grubu için belirlenen standart (ideal) vücut ağırlığı ise 10 kg. olsun. Eğer çocuğun vücut ağırlığı 8.9 kg. ise yani standart vücut ağırlığının % 90’ından daha düşükse zayıflık söz konusu olabilir. Burada özellikle “olabilir” ifadesi tercih edilmiştir. Çünkü çocuğun zayıflığını değerlendirirken bunu çocuğun boy uzunluğundan bağımsız düşünmek yanlıştır. Çocuğun boyu burada belirleyicidir. Eğer çocuğun boyu kısa ise vücut ağırlığı düşük olsa bile zayıflıktan söz edemeyiz. O halde zayıflığın güvenilir kriteri boya göre ağırlık indeksidir. Çocuğun boyuna göre ideal kilosu kullanılarak oran hesaplamak gerekir. Bu değer % 90’ın altında ise zayıflıktan söz etmek doğru olur.
Bazı durumlarda da çocuğun yaş ve cinsiyeti göz önüne alınarak belirlenen vücut ağırlığının yüzdesi olarak vücut ağırlığı yeterlidir. Ancak çocuğun boyu çok uzundur. Bu nedenle de boya göre ağırlığının yüzdesi olarak sahip olduğu vücut ağırlığı geridir. Bu durumda da sıskalıktan söz ediyoruz. Zayıflığın nedenleri nelerdir?
Vücut ağırlığına yansıyan başlıca vücut dokuları kas, yağ ve kemik kitlesidir Kemik kitlesinin ağırlığı genellikle sabit kabul edilir. Değişkenler ise yağ ve kas dokularıdır. O halde çocuğun yağ ve kas kitlesinin artmasına engel olan haller zayıflığa da neden olurlar. Bunun en önemli nedeni çocuğun yeterli enerji ve protein alamamasıdır. Çocuk ihtiyacı olan enerji ve proteini sağlayacak olan besinleri değişik nedenlerle uygun miktarlarda tüketemiyor olabilir. Buna da iştahsızlık diyoruz. O halde iştahsız çocuklar zayıflık için risk altındadır.
Diğer taraftan bazı özel durumlarda çocuklar, ağız yoluyla aldıkları besinler ve bunların içerdikleri enerji ve protein değerleri yeterli olsa da kilo artışı gösteremez veya yetersiz kilo alırlar. Bu durumda çocukta emilim bozukluğu olma olasılığı söz konusu olur. Çocuk yediği besinleri bağırsakları yoluyla yeterli ememiyor ve büyümek için kullanamıyordur. Araştırılması gereken bir konudur.
Bir başka neden de çocuğun yeterli beslendiği ve emilim bozukluğu da olmadığı halde zayıf olmasıdır. Bu da yine çok özel durumlarda söz konusu olur. Çocuğun günlük besin ihtiyaçlarını arttıran bir başka hastalığı varsa söz konusu olabilir. Kalp hastalıkları, böbrek, karaciğer hastalıkları, uzun süreli veya tekrarlayan ateşli hastalıklar örnek olarak verilebilir. Bu durumun da yine araştırılması gerekir. **- - - - - -
Zayıf çocuk için nasıl bir beslenme programı uygulanır?**
Zayıf çocuk için düzenlenecek olan beslenme programına “beslenme tedavisi” (nütrisyonel terapi) adı verilir. Çünkü zayıflık bir hastalıktır. Adı tıp kitaplarında “beslenme yetersizliği” veya “malnütrisyon” olarak geçer. O halde tedavisi de olmalıdır.
Zayıf çocuğun tedavisinden (beslenme programının belirlenmesinden) önce mutlaka neden zayıf olduğu belirlenmelidir. Hastalığın nedeni ortaya konmalıdır. Eğer ortada buna neden olabilecek bir başka hastalık varsa öncelikle bu hastalık tedavi edilmelidir. Zaten tedavi edilen çocuk daha sonra kilo almaya başlar. Eğer çocukta zayıflığa neden olabilecek bir başka hastalık yok ve çocuk iştahsız çocuk olduğu için yeterli beslenip büyüyemiyor ise, işte bu durumda da iştahsızlığın nedenleri araştırılıp sorun/sorunlar çözümlenmelidir.
Zayıf çocuklar için tek bir diyet örneği vermek mümkün değildir. Uygulanacak olan beslenme tedavisi nedene, çocuğun yeme becerilerini düzeyine, tercihlerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bu nedenle her çocuk bu anlamda tekdir. Beslenme tedavisi de kendisine özgü olmalıdır.
Zayıflık hangi hastalıklara davetiye çıkarır?
Zayıflık başlı başına bir hastalıktır. Buna hekimler “beslenme yetersizliği” veya “malnütrisyon” adını verirler. Değişik dereceleri vardır. Hafif olabileceği gibi orta ve ağır derecede de olabilir.
Hafif beslenme yetersizliğinde, sıklıkla çocuk sadece zayıftır, boyu normaldir. Orta derecede zayıflıkta ise, çocuğun vücut ağırlığı gibi boy uzunluğu da geri kalmış olabilir. Ayrıca vücut ölçümlerinin yanı sıra kanda bazı maddelerin de azaldığı görülür. Demir eksikliği, bazı vitamin eksiklikleri, çinko eksikliği örnek olarak verilebilir. Demir eksikliği kansızlık şeklinde ortaya çıkar. Ağır derecede zayıflıkta ise boy uzunluğu da mutlaka kısadır. Kan değerleri belirgin derecede sorunludur. Ayrıca çocuğun değişik doku ve organları da etkilenir ve belirti-bulgu verir. Karaciğerde büyüme, Bacaklarda şişlik (ödem), saç ve deri değişiklikleri görülür. Ayrıca çocuğun bağışıklık sistemi de belirgin derecede etkilenir ve çocuk enfeksiyonlara daha yatkın hale gelir. Ateşli hastalıkların görülme sıklığı artar. Ayrıca zayıf çocukların kemik gelişimleri ve zihin gelişimleri de risk altındadır.
Zayıflıkla ilgili dikkat çekilmesi gerekenler
Prof. Dr. Benal AVCI BÜYÜKGEBİZ
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Çocuk Gastroenteroloji ve Beslenme Uzmanı
Büyüme-İştahsız Çocuk
ve Çocuk Gastroenteroloji-Beslenme Merkezi
