BİZE ULAŞIN
Rengin Arslan
İstanbul, BBC Türkçe
İstanbul'da Atatürk Havalimanı'na giden sahil yolunun da bulunduğu Rauf Orbay Caddesi'ndeyiz. İki yanı bayraklarla kaplı yolda kilometrelerce gidiyoruz. Bir noktada bayrakların sona ereceğini düşünüyorsunuz ama hayır. Her yerdeler.
Türkiye 7 Haziran'da Meclis'e göndereceği 550 milletvekilini seçmeye hazırlanırken partiler kampanyalarına tam gaz devam ediyor. Seçim arabaları, broşürler, seçim büroları, rozetler, afişler, ilanlar...Ve belki de bunların arasında en görünür olan, nereye gitsek karşımıza çıkan parti bayrakları.
Öyle ki Türkiye'nin yeri göğü bu bayraklarla kaplı. Küçük mahallelerin ara sokakları, büyük caddelerin neredeyse tamamı...
Biz gazeteciler için çoğunlukla bir şehrin seçim atmosferine girip girmediğinin göstergesi. Partiler için ise belki "her yerde olduklarını" seçmene hissettirmenin bir yolu.
Seçmen için ise tüm bu bayrakların bir şey ifade ettiğini söylemek zor.
'Bu parayı fakire verseler, fakir kalmaz'Karaköy'de konuştuğum aşçı Şerafet Aydoğdu, "Bayraklar beni etkilemez. Kime oy vereceğimin bu kadar ses ile bayrak ile alakası yok. Gönlümden geçene veririm" diyor.
Aşçı Şerafet Aydoğdu: Bu kadar paraya yazık günah
"Bu kadar paraya yazık günah, ona verilen parayı fakir fukaraya verseler belki Türkiye'de fakir kalmaz" diye de ekliyor.
Seval Hancı ise "Bayraklarını gördüğüm partiler beni daha fazla rahatsız ediyor" diyor.
Kocaeli'nde konuştuğum üniversite öğrencileri de ben sormadan konuyu bayraklara getirmiş; bayrakların hem basılması hem asılması hem de toplanması için harcanan parayı "israf" olarak nitelemişlerdi.
Broşürler, el ilanları partilerin kendilerini anlatması için bir fırsat. Kalem, not defteri gibi promosyon ürünlerinin bir kullanım değeri olduğu düşünülebilir. Ancak bayrakların böyle bir işlevi de bulunmuyor.
Bu bayrak çılgınlığının ne zaman başladığını yıllardır siyaseti yakından takip edenlere sordum. Pek çoğu bayrakların seçim sahnesine 1980'den sonra çıktığını hatırlıyor. Uzun yıllar ise sadece parti lideri miting için bir ile geldiğinde asıldığını söylüyorlar.
Paranın bir kısmı seçmenin cebindenBu bayraklarının parasının bir kısmı dolaylı olarak seçmenin cebinden bir kısmı ise partilerin milletvekilleri adaylarının cebinden çıkıyor. Çünkü hem partiler büyük miktarlarda hem de milletvekili adayları daha küçük sayılarda bayrak bastırıyor. Toplam bayrak sayısını ve harcanan parayı tespit etmeyi de zorlaştırıyor.
Seçmenin cebinden dolaylı olarak çıkan paranın nedeni Hazine'nin siyasi partilere her yıl yaptığı yardımlar. Bu yardımlar seçim yıllarında 3 katına çıkıyor.
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek siyasi partilere seçim yılı olması dolayısıyla "2015'te toplamda 531 milyon ödenek ayrıldığını” açıklamıştı. Bu yardım ancak bir önceki genel seçimde yüzde 7 oy alan partilere yapılıyor. Dolasıyla yukarıdaki miktar üç parti arasında (AKP, CHP ve MHP) paylaştırılmış durumda.
On milyonlarca bayrak asılıyorPeki bayrakların maliyeti ne kadar?
Bununla ilgili küçük bir piyasa araştırması yaptım ve partiler için bayrak üreten firmalarla görüştüm. Yüksek sayılarda bayrak basan firmalardan biri, sayıya bağlı olarak bir bayrağın adedinin 50 kuruşa kadar düşebileceğini söyledi. Bir başka firma ise ortalama fiyatın 1 lira olduğunu belirtti.
Elbette bunun dışında bayrakların asılmasının ve toplanmasının maliyeti de var.
Peki kaç bayrak basılıyor?
Bunun tam sayısını kestirmek zor çünkü adaylar veya bazı siyasi partileri destekleyen dernek ve kuruluşlar da kendileri bayrak bastırabiliyor. Ancak rakamın milyonlarla ifade edildiği kesin.
İstanbul'da bayrak üretimi yapan firmalardan biri, bugün itibarıyla farklı partilerden gelen siparişlerle toplam 500 bin bayrak üretimi yaptıklarını söyledi. Genel üretim ile ilgili tahminini sorduğumda ise, "İstanbul'da yaklaşık 300 bin cadde var. Her birinde en az 5 bin bayrak olduğunu düşünün. 1,5 milyon bayrak eder" yanıtını verdi.
Avrupa'da bayrak ile propaganda yok
Buna göre Türkiye'de bütün partilerin toplamda on milyonlarca bayrak bastırdığını söylemek abartılı olmaz. Bunun maliyeti ise on milyonlarca lira. Bunun bir sektörü canlandırdığını, ekonomiye katkıda bulunduğunu söylemek de yanlış değil.
Türkiye'deki durumu araştırırken diğer ülkeleri de merak ettim. BBC'nin farklı ülkelerde yayın yapan dil servislerinde çalışan arkadaşlarımdan ve yurtdışında yaşayan tanıdıklardan yardım aldım.
Tanıdıklarıma "Sizin ülkelerinizde de seçimler öncesi bayraklar kampanyalarda etkin olarak kullanılıyor mu?" sorusunu sönelttim.
Hindistan, Venezuela, Brezilya, Pakistan, Nijerya, Şili gibi ülkelerden "Evet” yanıtı aldım.
Avrupa'da ise durum biraz daha farklı. Örneğin İngiltere, Hollanda, Almanya, Avustralya, İsveç ve Makedonya'da sokaklara metrelerce bayrak asılmıyor.
Partilerin en özgür şekilde kampanya yaptıkları, seslerini seçmene duyurmaya çalışıp, politikalarını anlattıkları ve nihayetinde ülkenin en azından beş yıllık kaderini belirleyen propaganda dönemleri elbette demokrasilerin olmazsa olmazı. Bu dönemler hem partiler hem de seçmenler için bulunmaz bir fırsat.
Ancak seçimlerden hemen önce propaganda yasaklarının başlamasıyla çöpe giden, seçmen üzerinde pek de etkisi yok gibi görünen bu bayraklardan vazgeçilemez mi?
Belki bir dahaki seçimlerde bu soruyu sorabilir partiler...
