Babek Zencani: Gizemli 'Bay Z' kim?

Mahmut Hamsici

BBC Türkçe

2012 yılında dönemin İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad, Meclis Başkanı Ali Laricani'nin kardeşi Fazıl Laricani'yi, "Bay Z" olarak adlandırdığı birinden rüşvet istemekle suçlamıştı. Hem de İran Meclisi'nde...

Ahmedinecad'ın Bay Z dediği kişinin daha sonra iş adamı Babek Zencani olduğu ortaya çıkacaktı.

Bunu takiben uluslararası medya, Zencani'nin gizemini vurgulamak sık sık Bay Z tabirini kullanır oldu.

Zencani'nin zenginliği ve ünü ile hakkında bilinenler arasında ters bir orantı var.

1970'lerin başında Tahran'da doğduğu, Türkiye'de kriz yönetimi üzerine üniversite eğitim aldığı, bir dönem İran Merkez Bankası Başkanı'nın şoförlüğünü yaptığı, ticari hayatına koyun postu satarak başladığı belirtiliyor.

Kozmetikten bankacılığaBabek Zencani'nin bugün İran'ın en zengin insanı olduğu iddia ediliyor.

Zencani, kozmetikten petrole oradan bankacılığa kadar farklı alanlarda faaliyet yürüten 60'dan fazla şirketin yer aldığı bir ağı kontrol ediyor.

Bu ağın merkezinin Dubai olduğu tahmin ediliyor.

Zencani'nin Türkiye'den Malzeya'ya, Dubai'den Tacikistan'a, Birleşik Arap Emirlikleri'nden Çin'e farklı ülkelerde yatırımları bulunuyor. Bugün 10 milyar doların üzerinde olduğu iddia edilen servetine nasıl ulaştığına dair ise hala soru işaretleri var.

BBC Türkçe'ye konuşan Washington'daki düşünce kuruluşlarından Demokrasileri Koruma Vakfı'nın (FDD) kıdemli araştırmacısı Emanuele Ottolenghi Zencani'nin eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad'a yakın bir isim olduğunu, servetini de Ahmedinejad döneminde yaptığını söylüyor.

Zencani'nin, İran'ın petrolünü, yaptırımları aşmak kurulan şirketler üzerinden satarak büyük bir servet sahibi olduğu elde ettiği iddia ediliyor.

'Ekonomik Besic'Zencani, ülkedeki siyasetçiler, güvenlik yetkilileri ve yargı mensuplarıyla yakın ilişki içindeydi. Ahmedinecad döneminde bazı bakanlar ve bürokratlar tarafından desteklendiği belirtiliyor. Ayrıca güvenlik görevlileriyle de ilişkileri var.

Geçen yıl İran'da internette yayınlanan Zencani'ye ait bazı fotoğraflar tartışma yaratmıştı.

Örneğin bir fotoğrafta Zencani, 2009'daki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrası düzenlenen sokak gösterilerini şiddetle bastırmadaki rolüyle bilinen İranlı bir güvenlik yetkilisiyle özel bir uçakta otururken görülüyordu.

Zencani geçen yıl BBC Farsça'ya Tacikistan'ın başkenti Duşanbe'de verdiği röportajda, "İran İslam Cumhuriyeti için çalışan bir iş adamı olmaktan gurur duyuyorum. Ben siyasi hiçbir şey yapmıyorum. Ben sadece ticaret yapıyorum" diyecekti.

Geçen yıl Aralık ayında Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada ise "Ben İranlıyım ve bundan dolayı kaçınılmaz olarak İran şirketleriyle çalışıyorum. Ama İran hükümetine yardım etmiyorum" diye konuşacaktı.

İran'da 12 milletvekili Aralık 2012'de dönemin Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı ve Yargıtay Başkanı'na bir mektup yazarak Zencani hakkında harekete geçilmesini istemesinin ardından, Zencani kendisini "ekonomik Besic" olarak tanımlayacaktı.

Devrim Muhafızları Ordusu'nun alt kolu olan Besic, devlete çalışan gönüllü gençlerden oluşuyor.

Zencani'nin kamuoyuna açık bir Facebook adresi bulunuyor.

Bu adreste hem İranlı hem de yabancı birçok önemli yetkili ve iş adamıyla çekilmiş fotoğraflar da yer alıyor.

ABD ve AB'nin kara listesindeBabek Zencani ticari faaliyetleri nedeniyle ABD'nin ve Avrupa Birliği'nin (AB) kara listesinde.

AB Zencani'yi Aralık 2012'de İran'a yönelik ambargoyu delmesinden dolayı kara listeye almıştı.

Birlik Zencani'yi, 'İran'ın petrol anlaşmalarında ve petrol parasının transferindeki başlıca isim' olarak tanımlıyor.

AB'yi takiben Nisan 2012'de de ABD, aynı nedenlerle Zencani'nin bu ülkedeki banka hesaplarını dondurmuştu.

Rıza Zarraf'la ilişkisiTürk medyasından çıkan bazı haberlerde, 17 Aralık 2013'teki rüşvet ve yolsuzluk operasyonunun önemli isimlerinden biri olan Rıza Sarraf'ın arkasındaki ismin Zencani olduğu iddia ediliyor.

Kamuoyunda "1 buçuk ton altın soruşturması" olarak adlandırılan soruşturmada Zencani'nin adı geçiyor.

2013'te, taşıdığı 1 buçuk ton altınla Gana'dan kalkarak İstanbul Atatürk Havalimanı'na iniş yapan bir uçak, evrak eksikliği nedeniyle 18 gün havalimanında bekletildikten sonra Dubai'ye gitmişti.

Buna izin verilmesi üzerine gümrük bölge müdür ve yardımcılarının da aralarında bulunduğu 18 kamu görevlisi hakkında "görevi kötüye kullanmak" iddiasıyla soruşturma başlatılmış, soruşturma takipsizlikle sonuçlanmıştı.

Cumhuriyet Halk Partisi konuyla ilgili TBMM'de soruşturma önergesi vermişti.

Zencani ise bu konuyla ilgili şu açıklamayı yapmıştı:

"Haberlerde sözü geçen uçakla altın ticareti tamamen yasal zeminde gerçekleşmiştir. Yasalara uygun olarak Gana'dan 1.500-KG altın satın aldım. Bunun 500 kglik kısmını Türkiye'ye satmayı, kalanını ise Dubai'ye satmayı planlıyordum. Atatürk Havaalanı'nda, altının kaynağı ile ilgili belgelerin talep edilmesi üzerine, bu belgelerin Gana'dan getirilmesi için geçen süre kadar uçak havaalanında kalmıştır. Belgelerin gelmesi üzerine uçak Türkiye'den ayrılmıştır. Konu Türk Makamları tarafından bütün yönleriyle ve defalarca incelenmiş, hakkımda bir suçlama yapılmamıştır."

Ağustos ayında İranlı milletvekili Emir Abbas Sultani, 'Babek Zencani ve Rıza Sarraf arasında yapılan işbirliği konusunda yeni belgelere ulaştıklarını' iddia etmişti.

Babek Zencani Zarraf'la ilişkisine dair iddiaları da reddediyor.

Zencani, "Hiçbir şekilde yürütmekte oldukları ticari faaliyetlerin içinde de değilim, yaptıkları işlerden bilgi sahibi de değilim. İş yerlerinin nerede olduğunu da bilmem. Yasa dışı işlere karışmışlarsa da kendi sorumluluklarındadır" demişti.

"Rıza Sarraf'ın patronu değilim. Aramızdaki iş ilişkisi toplam ticaret hacmimin binde birinden bile daha azdır. Bunların da tamamı resmidir" diyen Zencani altın ticaretinin de yasal zeminde gerçekleştiğini belirtmişti.

Söz konusu açıklamayı yaparken Zencani dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'la da bir Müslüman olarak gurur duyduğunu, Türkiye'de yatırımlarını sürdüreceğini söylemişti.

Zencani İran'da ilk kez gözaltına alınmıyor, tutuklanırsa da ilk kez tutuklanmış olmayacak. Ancak ülkesinde bu kez devletin önemli bir bölümüyle karşı karşıya gelmiş durumda ve işi gerçekten zor görünüyor.