Bağımsız denetim nedir? Bağımsız denetime tabi olma şartları nelerdir?

Duygun Sarpasan

15.09.2023 18:59

Listeye Ekle

Bağımsız denetim, isminden de anlaşılabileceği gibi bağımsız olarak denetleme manasını taşımaktadır. Pek çok firma ve şirketin finansal tablolarının yetkili kurumlar tarafından denetlenmesi ve şeffaflık ilkesinin uygulanması son derece önemli bir konudur. Bağımsız denetim ile alakalı tüm detaylar Türk Ticaret Yasası içerisinde açık ve net bir biçimde yer almaktadır. Kanunlara göre bu denetime tabi tutulan birçok farklı şirket türü vardır. Peki, bağımsız denetim nedir, ne işe yarar?

Bağımsız denetime tabi olan ve denetlenmesi gereken pek çok farklı firma çeşidi bulunmaktadır. Bu firmaların nasıl denetlendiğine dair tüm bilgiler açık ve net bir ifade ile Türk Ticaret Yasası’nın 397’inci maddesi içerisinde mevcuttur. Şirketlerin finansa yönelik bilgilerinin ve tablolarının şeffaf bir şekilde denetlenmesi son derece önemlidir. Bağımsız denetime tabi şirketlerin belirlenmesi konusu ise Cumhurbaşkanı kararı ile olmaktadır.

Bağımsız denetim nedir?

Bağımsız denetim, adından da belli olduğu üzere bağımsız bir şekilde denetleme faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu denetim sistemine dâhil olan sermaye firmalarıyla firma topluluğuna ait finansal bilgilerin ve senelik hizmet raporlarının denetçiler tarafından denetlenmesi durumu, bağımsız denetim olarak tabir edilmektedir. 30 Kasım 2022 senesinde Resmi Gazete’de 6434 Sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla bağımsız denetim ile alakalı birtakım önemli kararlar yayınlanmıştır.

Bu kararlar 2023 sene başının ilk gününden itibaren geçerli sayılmıştır. B kararla birlikte bağımsız denetime tabi olma şartları değişti mi konusu da birçok firma yetkilisi tarafından gündeme gelmektedir. Yeni kararlarla beraber koşullarda da birtakım önemli güncellemeler olmuştur.

Bağımsız denetime tabi olma şartları nelerdir?

Bağımsız denetime tabi olma koşullarında birtakım değişiklikler yapılmış ve bağımsız denetime dâhil olan firmaların kategorilere ayrılarak denetleneceği ve eşik miktarlarının güncellenmesine karar verilmiştir. Günümüzde birçok firma bağımsız olarak denetleme yaptırmak zorundadır. Bağımsız denetime tabi olma şartları ise genel olarak şu şekildedir:

Yeni güncellemelerle birlikte bağımsız denetime dâhil olma eşik değerleri de değişmiş olmaktadır. Buna göre; aktif toplamı, 75 Milyon TL, net satış miktarı 150 Milyon TL ve hizmet veren yani çalışan birey sayısı 150 olarak belirlenmiştir.
Güncellenen eşik değerler doğrultusunda firmalar bu eşik değerlerin en az iki tanesini üst üste iki hesap döneminde aştığı zaman sonraki hesap döneminden itibaren bağımsız denetime dâhil olur.
Belirtilen değerlerin üstüne çıkan ve denetime dâhil olan firmalar üst üste iki hesap zamanında en az iki eşik değerin altında kalırsa veya bir hesap zamanında bu değerlerden en az ikisine ait eşik değerin yüzde 20 ya da daha altında kalırsa sonraki hesap döneminde bağımsız denetim sisteminden çıkmak zorunda kalır.
Bu değerlerin altında ya da üstünde olup olunmadığının belirlenmesinde bazı önemli faktörler rol oynar. Bu faktörler senelik net satış kazancı, aktif toplam tutarla son iki seneyi kapsayan finansal bilgiler ve çalışan birey sayısıdır.
Bu eşik değerlerinin aşılıp aşılmadığını belirlerken firmaların ortakları da göz önünde bulundurulur. Ortaklarıyla beraber değerlendirme yapılırken ana ortaklık ile bağlı ortaklığın finansal bilgileri ve yine aynı şekilde çalışan birey sayısı dikkate alınır. Tüm bu değerlendirmeler son iki sene içerisinde çalışan kişi sayısını kapsar.

Hangi şirketler bağımsız denetime tabi olacak?

Firma ya da şirketlerin senelik finansal bilgi ve tablolarının finansal raporlama standartları baz alınarak denetlenmesi ve denetleme neticesinde çıkan sonuçların gerçeğe uygun olup olmadığının belirlenmesi son derece önemlidir. Bu denetlemeler bağımsız denetçiler tarafından yapılmaktadır. Bu bağlamda hangi firmalar bağımsız denetime tabidir konusu ayrı bir önem kazanır. Bu denetime tabi tutulan firmaların bazıları şunlardır:

Varlık kiralama firmaları
Değerleme kurumları
Finansal kiralama firmaları
Bankalar
Finansman firmaları
Sermaye piyasası araçları borsa içerisinde işlem gören anonim firmalar
Sigorta firmaları
Emeklilik firmaları
Yurt genelinde günlük olarak gazete yayınlayan firmalar
Merkezi saklama kurumları gibi birçok firma denetime dâhil olmaktadır.

Bağımsız denetime tabi olma ne zaman başlar?

6434 Sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile yürürlüğe konulan “Bağımsız Denetime Tabi Firmaların Belirlenmesine Dair Karar”, 2023 senesinin ilk gününden itibaren geçerlidir. Bu bağlamda bağımsız denetime tabi olma günü 1 Ocak 2023 tarihi olarak belirlenmiştir. Koşulları taşıyan her firma bu denetime dâhil olmak zorundadır.