Bahar 'Sistit' mevsimidir

Sistit mesanenin akut veya kronik enflamasyonuna(iltihabına) verilen isimdir. Bakteriyel, viral veya interstisyel sistitte olduğu gibi bilinmeyen nedenlerle ortaya çıkabilir.

Bakteriyel sistitlerde etken çoğunlukla barsaklarda normal koşullarda yaşayan bir patojen olan E. Coli bakterisidir. Kadınlarda anus ve vagen arasındaki anatomik ilişki nedeni ile bu bakteriler vagene ve oradan da idrar yoluna bulaşarak sistite sebep olabilir. Bu genellikle akut olarak gelişir ve sık idrara gitme, idrar yaparken yanma, sıkışma hissi ve bazen idrar kaçırma ile kendini gösterebilir. Cinsel ilişki bulaşmayı kolaylaştıran bir etkendir ve yeni evlilerde görülen bu çeşit sistitte balayı sistiti adı verilir. Komplike olmayan bu çeşit sistitlerde tedavi genellikle basittir ve ağızdan alınacak kısa süreli antibiyotikler genellikle iyileşmeyi sağlar.

Sık tekrarlayan sistit atakları söz konusu ise kişisel hijyene dikkat etme gibi önlemler yanında uzun süreli antibiyotik baskısına gerek olabilir.

Akut sistit atakları mesanesinde adele zafiyeti olan kadınlarda reflü ve buna bağlı pyelonefrit(böbrek iltihabı) gibi daha ciddi sonuçlara da yol açabilir. Bu takdirde yan ağrısı, titreme ile yükselen ateş, bulantı, kusma gibi belirtiler eklenir. Yatak istirahati ve dikkatli tedavi gerektiren bir durumdur. Yoğun antibiyotik tedavisi yanında damardan serum da vermek gerekir

Bazı virüsler(adenovirus) idrarda kanamaya yol açan sistite(hemorajik sistit) neden olabilir. Genellikle genç erkeklerde daha sık görülür ve sekel bırakmadan iyileşir. Alerjik bünyelilerde bazı allerjenler(deniz ürünleri gibi) sistit semptomlarına yol açabilirler. Etken saptanır ise bunu tüketmemek tedavi yoludur.

Kronik sistit kronik pyelonefrite eşlik edebilen süregelen bir mesane enfeksiyonudur.

Kronik sistit bulgularına yol açan üriner sistem tüberkülozu gibi hastalıklar tanıda akılda tutulmalıdır. Bu böbrek tüberkülozunda lezyonların idrar yoluna açılması ve basillerin idrarla atılması sonucu gelişir. Uzun dönemde mesanede küçülmelere, işeme sırasında idrarın böbreklere kaçmasına(reflü) sebep olabilir. Böbreklerde de tahribat yaparak tedavi edilmez ise böbrek yetmezliği ve çeşitli komplikasyonlara sebep olabilir.

Kronik sistit pyelonefrit dışında mesane taşı, mesanede yabancı cisim, mesane ve diğer organlar arasındaki iştirakler(fistüller), mesane divertikülü, idrar yolu darlıkları, prostat büyümesi gibi mesanenin boşalmasını etkileyen ve mesanede idrar kalmasına neden olan durumlarda da ortaya çıkabilir. Yine nörojenik mesane(sinirsel mesane hastalığı) da sistite sebep olabilir. Mesane tümörü sistite benzer belirtilerle ortaya çıkabilir. Kadınlarda menapoz sonrası estrojen eksikliği sistite benzer belirtilere sebep olabilir.

Vezikoüreteral reflü hem pyelonefrit hem sistit ataklarına sebep olabilir.
Erkeklerde sistit prostatın kronik enfeksiyonlarına eşlik edebilir. Zaman zaman tekrarlayan ataklar şeklinde görülebilir. Tanıda enfeksiyona neden olan organın prostat olup olmadığının değerlendirilmesi üroloji uzmanı tarafından yapılır. Bunun için prostat masajı da yapılması gerekenler arasındadır.

Özellikle tedaviye dirençli sistitlerde enfeksiyona neden olabilecek durumların araştırılması ve bertaraf edilmesi gerekir. Bunun için fizik muayene, idrar, üretra salgısı, prostat salgısı, kadınlarda vagen kültürleri gibi tetkikler yapılır. Taşları saptamak için radyolojik tetkikler, anatomik değişiklikler ve fonksiyonel değerlendirme için İVP(ilaçlı böbrek filmi), reflü araştırması için işeme sistoüretrografisi, ultrasonografi, mesane fonksiyonlarını değerlendirmek için ürodinami, böbrek fonksiyonları için sintigrafik tetkikler yapılabilir.
Sistoskopi(mesanenin optik aletle incelenmesi) üroloji uzmanı tarafından gerek görülür ise yapılmalıdır.

İnterstisyel sistit:
Daha çok kadınlarda görülen ve nedeni kesin olarak bilinmeyen bakteriyel olmayan kronik bir mesane enflamasyonudur. Neden olarak bağışıklık sistemi bozuklukları, allerji, hormonal sebepler, mesane epiteli fonksiyon bozukluğu gibi nedenler ileri sürülmüştür.

Hastanın şikayetleri yıllar içerisinde artar. Sık idrar gitme, idrara sıkıştığında mesanebölgesinde ağrı, gece idrar kalkma, ani sıkışma hissi ve idrar kaçırmada olabilir. Bakteriyel sistitte sık görülen idrarda yanbma hissi yoktur. Ve idrar kültürlerinde bakteri üremez. Enfeksiyon belirtisi yuok isede mikroskopik hematüri olabilir. Kronik vakalarda mesane kapasitesi ileri derecede küçüleceği için yaşam kalitesi çok etkilenir.

Tanıda hastanın şikayetleri yanında sistoskopi önemli bir tetkik metodudur. İlerlemiş vakalarda sistoskopide mesanede ülserasyonlar(Hunner ülseri) görülebilir. Bu işlem genel anestezi altında yapılır. Mesane doldurulduktan sonra mesane içyüzünde çok sayıda noktasal kanamalar görülür. Biopsi hastalığa özgü bilgi vermez. Sistoskopiden sonra hastalarda geçici rahatlama olabilir. K(potasyum) kaçak testi de tanıda kullanılabilir.

Tedavide mesane epitelindeki eksikliği gidermek için mesane içine heparin, ya da ağızdan sodyum pentosan polisülfonat tabletleri verilebilir. Mesane içine kortizon, gümüş nitrat, dimetilsülfoksit gibi diğer maddelerde denenmiştir. İlerlemiş vakalarda cerrahi tedavi gerekebilir. Bu tedavi ülserlerin çıkarılmasından, mesane kapasitesini arttırıcı ameliyatlara kadar değişkendir. Nadiren idrar yolunun saptırılarak mesanenin devreden çıkarılması da gerekebilir.

Nasıl Korunabilirsiniz?
1.Tuvaletten sonra önden arkaya doğru silinin. Böylece vajinal ve rektal bölgenizdeki bakterilerin idrar yollarına girmesini engellemiş olursunuz.
2.İdrarınızı tutmayın. Mümkün olabildiği kadar sık idrarınızı yapın. Böylece mesanedeki bakterileri dışarı atarsınız.
3.Cinsel ilişkiden sonraki on dakika içerisinde idrarınızı yapmaya çalışın.
4.Cinsel ilişki esnasında yeterli kayganlığın sağlanması uretranın zedelenmesini azaltacaktır.
5.Anal ilişkiye giriliyorsa daha sonra vaginal bölgeye temas edilmemeli veya edilecekse iyice temizlenilmelidir.
6.Gün boyunca bol su içilmesi (mümkünse günde 8 bardak) idrar çıkışını ve dolayısıyla da bakterilerin atılımını arttıracaktır.
7.Ağrılı zamanlarda Kahve, çay, alkol gibi içecekleri mümkün olduğu kadar az tüketin. Mesane üzeride irrite edici etkileri olabilir.
8.Genital bölgenizin uzun süre nemli kalmasına izin vermeyin. Naylonlu, sıkı iç çamaşırları giymeyin. Nem bakterilerin üremesini kolaylaştırıcı bir ortam yaratır.
9.Genital bölgenizi günlük olarak hafif bir sabunlu suyla temizleyin.

10. Denize girerken ıslak mayo ile kalmayın, muhakkak aralarda mayonuzu değiştirin.
    

**Prof. Dr. Halim Hattat

**

Hattat Hastanesi Üroloji Bölüm Başkanı
Cerrahpaşa Tıp Fak. Androloji Bilim Dalı Başkanı

hhattat@hattathospital.com