DERGİ Uçakların içi nasıl temizlenir?

Katia Moskvitch

BBC Future

Uçağa bindiğimizde koltuğumuzu, masamızı ve başka birçok şeyi bizden önceki sayısız insanla paylaşmış oluruz. Yolcuların taşıdığı bakteriler havayolu şirketleri açısından önemli bir sorundur. Uçakların içi nasıl temizlenir? Uçakta enfeksiyon kapmamak için ne yapabiliriz?

ABD'deki Auburn Üniversitesi Gıda Güvenliği sorumlusu James Barbaree, sorunu sürekli bir insan kalabalığına bağlıyor. "Herkes cildinde, giysisinde ve vücudunun içinde mikrop taşır. Bu mikropların bir kısmı başkalarına bulaşır ve temiz olmayan yerlerde bakteriler çoğalır” diyor.

İki yıllık araştırmalarını geçen yıl yayımlayan Barbaree ve ekibinin bulguları MRSA, koli basili ve Streptokok piyojenlerin koltuk yüzeyleri, tepsiler, güneşlikler ve tuvaletteki yüzeylerde günlerce yaşayabildiğini gösteriyor. Örneğin MRSA mikrobunun koltuk arkasında dergilerin konduğu ceplerde 168 saat yaşadığı tespit edildi.

Temizlik şirketleriHavayolu şirketleri bir taraftan daha iyi müşteri hizmetleri sunmaya çalışırken bir yandan da uçuş arası süreleri kısaltıp daha fazla yolcu taşıyarak kârlarını artırmak istiyor.

Yolcu uçaklarını etkili bir şekilde temizlemek iyi bir planlamayı, personel ayırmayı, lojistik ve öncelik belirlemeyi gerektirir. Bu tür hizmetleri sunan birçok temizlik şirketi vardır. Air Serve adlı firma uçakların iniş ve kalkış saatlerini takip ederek temizlik planlaması yapar. Temizlik personelini gerekli yerlere gönderir ve ne aşamada olduğunu GPS cihazlarıyla takip eder.

Bu sektörde çalışan başka bir şirket de Huntleigh USA, E-Temizlik adlı bir sistemle havayolu şirketinin temizlik süresini ve kalitesini izlemesine olanak sağlıyor.

Öncelikli alanlarİç hatlarda uçan uçaklar daha sık sefer yaptıkları için onların temizliğine daha az zaman ayrılır. Bu durumda birinci sınıf ve ‘business class” bölgelere, koridora ve tuvaletlere öncelik verilir. Diğer alanlarda ise hızlı bir süpürme, çöp toplama ve belki dezenfektan bezlerle açılır-kapanır masaları silmeye zaman vardır.

Gece boyunca havaalanında kalacak olan uçaklara ise daha ayrıntılı temizlik yapılır. Bir de kapsamı ve sıklığı havayolu şirketine göre değişen tam temizlik vardır. Örneğin Lufthansa her 500 uçuş saatinin ardından jetlerini tepeden tırnağa temizletir. Singapur Havayolu ise ayda bir yaptığı bu işlemi havalandırma cihazlarına ve diğer teknik bölgelere de uygular.

Temizlik ekipleri uçağın türüne ve yerde kalış süresine göre temizliğe zaman harcar. Örneğin iç hatlar uçağının kaba temizliğini bir kişi 40 dakikada, daha büyük bir uluslararası uçağınkini ise 5 saatte yapabilir.

Lufthansa'nın A380 Airbus uçaklarının kaba temizliğini sekiz kişilik bir temizlik ekibi ortalama iki saatte tamamlar.

TuvaletlerTemizlik ekiplerinin özen gösterdiği bölgelerden biri tuvaletlerdir. Yolculuk boyunca en sık kullanılan küçük alanlar olduğu için en fazla kalite bozumuna uğrayan yerlerdir. Fakat bazı kısa mesafe uçuşlarında iki-üç uçuşta bir temizlik ve foseptik tank boşaltması yapan şirketler vardır. Oysa bu şirket için yalancı bir tasarruftur. Uçak ağırlaştıkça daha fazla yakıt yaktığı gibi, sınırlı ve kalitesiz bir servis yolcuları mutsuz edecektir.

Özel temizlik maddeleriyle uçaktaki her bir tuvaleti temizlemek 10 dakika kadar sürer. Dış temizlik de en az o kadardır. Foseptik tank boşaltılır ve temiz su deposu yeniden doldurulur. Uzmanlar bugünkü temizlik yöntemlerinin 25 yıl öncekiyle aynı olduğunu söylüyor.

Uluslararası havayolu derneği IATA üyelerine tuvaletlerin daima temiz tutulmasını öneriyor. Avrupa Birliği ülkelerinde uçuş yapan havayollarının hava ve su kalitesine dair izlemesi gereken katı kurallar vardır. Dünya Sağlık Örgütü'nün de su ve sağlıkla ilgili acil durumlara ilişkin düzenlemeleri vardır.

Ne yapmalı?Ancak uçağın temizliğine dair net standartlar belirlenmemiştir. Her havayolu kendi standardını belirler. Temizlik şirketleri de bunları uygular. Fakat Barbaree bunun yeterli olmadığını söylüyor. "Bakteri ve virüs bulaşmasını asgariye indirmek için temizlik protokol ve kurallarını geliştirmek gerekir” diyor.

Peki, uçuş sırasında mikrop kapmamak için yolcular ne yapabilir?

- Tuvaletten çıkmadan önce elleri yıkamak; buradaki su kalitesi çok iyi olmayabileceğinden elleri ayrı bir dezenfektanla ovmak; tuvalet kapısını ise kağıt peçeteyle tutmak;

- Dezenfektan peçetelerle masayı silmek;

- Tercihen şişelenmiş bol su içmek.

Havayolu şirketleri en azından uçaklarını düzenli temizletiyor. Peki, sürdüğümüz arabalara ya da kullandığımız cep telefonlarına ne demeli? Dünyayı mikroplarla paylaşıyoruz paylaşmasına da hiç değilse bizden biraz uzak tutmak için biraz daha çaba gösterebiliriz.

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future'da okuyabilirsiniz.

Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.