BİZE ULAŞIN
Diferansiyel, otomobilde dişli takım kutusu olarak bilinir. Bir çok yönden araca katkı sağlar. Farklı tiplerde diferansiyeller de yer almaktadır. Bu farklı tipteki diferansiyeller otomobillerin farklı noktalarına bambaşka artılar sağlayabilir. Önce tanımıyla başlayıp devamında tiplerini de hep birlikte inceleyelim. İşte, Diferansiyel nedir? Diferansiyel nasıl çalışır? Kaç tip diferansiyel vardır?
Otomobillerin geniş çoğunluğunda motordan üretilen gücü bir şaft yardımıyla arka lastiklere aktaran argümandır. Motor hava ve yakıt karışımını silindirler içerisinde yakar. Daha sonrasında burada oluşan patlama silindiri aşağı yönde hareket ettirir. Bu hareket sonucunda silindir kollarının bağlı olduğu krank mili hareket eder. Hareket eden krank mili, bir şanzıman yardımıyla farklı oranlarda motordan üretilen gücü eğer araç arkadan itişli ise bir şaft yardımıyla arka lastiklere yollar. Burada bir mil üzerindeki iki tekerlek diferansiyeldeki dişlilerin şaft tarafından çevrilmesiyle hareket etmesi sağlanır.
Diferansiyel birkaç farklı amaç için kullanılır. Genelde güç aktarma dişli takımı olarak bilinir. İşte Diferansiyel sisteminin amaçları.
Motordan üretilen gücün lastiklere aktarımı sağlanır. Silindirlerde üretilen güç krank kasnağına aktarılır. Krank kasnağındaki güç ise, farklı oranlarda aktarılmak üzere vites kutusuna gider. Burada kullanılan baskı ve balata sisteminin de artılarını unutmamak gerekir. Bu baskı ve balata sistemi olmadığı takdir de, aracın ürettiği güç lastiklere veya duruma göre şafta aktarılamaz. Daha sonrasında aracın çekiş veya itiş yönüne göre güç farklı lastik gruplarına aktarılır. Bu gücün iki lastiğe dağıtılmasını sağlayan sisteme diferansiyel denir. Diferansiyel ilk olarak bu iş için kullanılır.
Şimdi başlığı ilk okuduğunuzda “ hepsi aynı hızda ve oranda dönmüyor mu? Diyebilirsiniz. Lastikler çok eski arabalarda aynı oradan dönüyordu. Bu durum daha sonradan özellikle virajlarda büyük sıkıntılar yaşatıyordu. Hızla dönülen virajlarda otomobili kontrol etmek fazlasıyla zorlaşıyordu. Mantık olarak viraja girdiğinizde, dıştaki kalan lastiğin içte ki kalan lastiğe göre daha hızlı dönmesi gerekir. Bu sayede dönüş oldukça kolaylaşır. Bu metodu askerlikte yürüyüş yaparken çark sistemini kullanmak olarak da örnekleyebiliriz.
Bütün yabancı terimler gibi diferansiyel de, İngilizce bir terimdir. “Differantial” kelimesinin Türkçe’de ki karşılığıdır. Daha detaylandırırsak; ayrımcı, ayrışık ve farklı kelimelerinin anlamlarını da diferansiyel taşır. Lastiklerin farklı devirlerde dönmesini sağlayan bu sistemin içerisinde bir tanede Haç işaretine benzer bir malzeme bulunmaktadır. Bu malzemeden kaynaklı “haç”,”istavroz” gibi ifadeler de bu sistem için kullanılabilir.
Diferansiyeller çok farklı tiplerde olmaktadır. Bu sebepten dolayı çalışma şekilleri farklılık gösterebilir. Ama mantık olarak çalışma prensibi oldukça basittir. Kabaca anlatmak gerekirse. Motordan üretilen güç şanzımana oradan da aracın çekiş veya itiş sistemine göre lastik millerine kadar gelir. İki ayrı lastik için iki ayrı mil bulunur. Bu bişliyi döndürmek için pinyon dişlisi ayna dişlisini döndürür. Ayna dişlisiyle birleşen hareketli dişliler bulunur. Bu hareketli dişliler sağ ve sol lastiğe motordan gelen gücü aktarırlar. Diferansiyel buradaki farklı güçteki aktarımı sağlayan bir sistemdir.
Diferansiyel sistemi, aracın çekiş veya itiş yönüne göre farklı yerlerde bulunur. Şimdi bunları siler için inceleyelim
Bu tarz çekiş sistemine sahip modellerde diferansiyel ön aks üzerinde bulunur. Hatta şanzıman kutusunun içerisinde yer alır ve gücün direkt aktarımı sağlanır.
Arkadan itiş otomobillerde diferansiyelin konumu daha da farklıdır. Burada şanzımandan gelen güç bir şaft yardımıyla arka dişliye aktarılır. Bu kez diferansiyel arka aksın tam ortasında yer alır. Burada motordan gelen gücü şaft, diferansiyele aktarır.
İşte burada işler iyice kızışmaktadır. Dört tekerlekten çekiş sistemine sahip araçlarda diferansiyel sistemi 3 adet bulunur. Ön, orta ve arkada olan diferansiyeller farklı oranlarda daha karmaşık güç aktarımı sağlar.
Farklı tip diferansiyeller bulunmaktadır. Hemen hemen hepsinin görevleri çok farklıdır. Gelin şimdi onları tek tek inceleyelim.
Günümüzde kullandığımız bir çok otomobilde açık diferansiyel bulunur. Motordan üretilen gücü iki farklı hız olacak şekilde ayırır. Bir lastikteki güç eğer ki kaybolursa, diğer lastikte ki güç te azalır.
Genel olarak arazi araçlarında kullanılan diferansiyel çeşididir. Açık diferansiyelden farklı olarak, iki lastiğinde aynı anda ve hızda dönmesini sağlayan sistemlerdir. Kilitlenip veya açılabilir. Kilitliyken açık diferansiyel mantığında çalışır.
Spor otomobil kullananların adeta bayıldığı bir diferansiyel sistemidir. Açık veya kilitli diferansiyel gibi davranabilir. Genel olarak araç kaymaya başladığı zaman veya lastiklerden biri daha hızlı dönmeye başladığında, devreye girerek, iki lastiğin aynı anda dönmesini sağlayan sistemlerdir.
Mantık olarak sınırlı kaydırmalı diferansiyel gibi çalışır. Burada ki tek fark, kayma eğilimi elektronik olarak keşfedilir. Tespit elektronik olduğu için, ölçümler milimetrik olabilir.
Bu tarz diferansiyel sistemleri genel olarak dört tekerlekten çekiş sistemine sahip araçlarda bulunur. 4 tekere aynı gücün dağılmasını sağlar. Standart diferansiyellere göre daha ağı ve daha fazla yakıt tükettirmeye sebep olur.
Sonuç olarak diferansiyeller dişli sistemleri içerisinde barındırır. Bu dişli sistemler çalışırken belli bir sürtünme yaşarlar. Bu dişliler arası sürtünmeyi minimize etmek için diferansiyel yağı devreye girer. Aynı motor yağı gibi, diferansiyel dişlilerinin arasındaki sürtünmeyi en aza indirmeye çalışır. Ayrıca dişlilerin sürtünmesinden dolayı açığa çıkan ısınında bir miktarını alır.
