Dondurma neden baş ağrısına yol açar?

Jason G Goldman

BBC Future

Dondurma en sevilen tatlılardan biridir. Ancak her üç kişiden birinin dondurma yedikten sonra şiddetli baş ağrılarından şikayet ettiği biliniyor. "Dondurma ağrısı” ya da "beyin donması” olarak tanımlanan bu olgu bir süredir bilinmekle birlikte nedenleri hala tartışılıyor.

Bu rahatsızlık 1850'lerden beri tıp literatürüne girmiş; fakat Uluslararası Başağrısı Derneği tarafından "soğuktan kaynaklı baş ağrısı” adıyla resmi olarak tanınması 1988'de olmuştur.

Baş ağrısı uzmanları bu ağrıyı, ağza ya da kafaya soğuk bir şey uygulanmasıyla başlayan ve bu tetikleyici unsur ortadan kalktıktan bir süre sonra dinen bir ağrı olarak tanımlıyor.

Ağrı genellikle alında ya da kulaklara yakın bölgelerde ve gözlerin arkasında hissediliyor. Yoğun, kısa süreli ve keskin bir ağrı olarak tanımlanıyor.

Beyne duyum aktaran üst damaktaki sinirlerin bu ağrıya neden olduğu sanılıyor.Damağa soğuk bir şey dokunduğunda damarların büzülüp gevşemesi baş ağrısına yol açabiliyor. Soğuğu algılayan vücudumuzun beyne sıcak kan göndererek tepki vermesi ve kan akışındaki bu ani değişim ağrıyı tetikliyor.

Önceleri dondurmanın yol açtığı baş ağrısının migrenin bir türü olduğu sanılıyordu. Her ikisi de dışarıdan bir unsur tarafından tetiklenmekle birlikte ayrı şeyler oldukları daha sonra tespit edildi.Fakat İsveç'te yapılan bir araştırmada, daha önce migren ağrısı çeken kadınların soğuktankaynaklı baş ağrısına daha yatkın olduğu görüldü.

Damak ve beyin

2004'te Türkiye'de nörolog Macit Seleker migren ve stres kaynaklı baş ağrısı çeken hastalarını toplayıp "buz testi” uyguladı. Hastaların diline buz koymuş ve bunu damaklarına bastırmalarını istemişti. Hastaların yüzde 60'ı baş ağrısı hissetmiş ve bunların da yüzde 80'ini migrenli grup oluşturmuştu.

Tayvanlı nörolog Jong-Ling Fuh Tayvan'daki gençlerde de benzer bir durum tespit etmişti. Fuh iki tür baş ağrısının damak ile beyin arasındaki kan akışının dinamikleri ile ilgili olduğu sonucuna varmıştı.

Bu sorunun kaynağında yatan nörolojik ve damarla ilgili sırlar konusunda çalışmalar devam ederken bazı şeyler biraz daha netlik kazandı.

Kanada'da bir üniversitede yapılan bir deneyde dondurmalarını hızlı yiyen gençlerde baş ağrısı riskinin yavaş yiyenlerin iki katından fazla olduğu görüldü. Buradan yola çıkarak soğuk uyarıcının damaktan hızlı geçmesi halinde baş ağrısı ihtimalinin arttığı sonucuna varıldı.

Soğuk içecek ve tatlıların yanı sıra kışın sörf yapmak ve buz pateni pisti gibi soğuk ortamların da aynı şekilde baş ağrısına yol açabileceği ifade ediliyor. Bu ortamda devam eden baş ağrısının, ortamdan çıkınca sona erdiği belirtiliyor.

Uzmanlar ayrıca bu tür baş ağrıları yüzünden dondurmadan vazgeçmek gerekmediğini, damağın en hassas arka kısmı ile dondurmanın temasını asgariye indirme halinde baş ağrılarının tetiklenmeyebileceğini söylüyor.

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future'da okuyabilirsiniz.

Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.