Fotoğraflarla: Dünden bugüne AKM

Bugün Dünya Tiyatro Günü. Biz de sizler için Türkiye'nin ilk opera binası Atatürk Kültür Merkezi'nin tarihini anlatan bir fotoğraf albümü hazırladık.

Türkiye'nin ilk opera binası olarak tasarlanan Atatürk Kültür Merkezi,'nin temelleri 1946 yılında atıldı. İlk projesi Mimar Feridun Kip ile Mimar Rüknettin Güney tarafından çizildi. Ancak maddi kaynak yetersizliği nedeniyle inşaat yedi yıl sonra Bayındırlık Bakanlığı'na devredildi.

Bayındırlık Bakanlığı, Almanya'da tiyatro binaları üzerine doktora yapan Mimar Hayati Tabanlıoğlu'nu yeni proje mimarı olarak görevlendirdi. 1956'da Tabanlıoğlu projesiyle inşaata devam edildi.

İnşaat 1969'da tamamlandı ve bina işletme amacıyla İstanbul Devlet Opera ve Balesi ile İstanbul Devlet Tiyatrosu müdürlüklerine verildi. Yapı, İstanbul Kültür Sarayı adıyla gösterime açıldı.

Açılışta Ferit Tüzün'ün Çeşmebaşı Balesi ile Verdi'nin Aida Operası sahnelendi. Açılışa dönemin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Başbakan Süleyman Demirel, Meclis ve Senato başkanları, milletvekilleri ve eşleri katıldı.

27 Kasım 1970'de Arthur Miller'ın Cadı Kazanı adlı oyunu oynanırken binada yangın çıktı. Can kaybı olmadı ancak binanın tüm sahne ve seyirci bölümleri büyük hasara uğradı.

Ayrıca "IV. Murat" oyunun galası için Topkapı Sarayı'ndan getirtilen padişaha ait kaftan, değerli bir Kuran ve onu resmeden bir tablo da yandı.

Mimar Tabanlıoğlu'nun onardığı bina sekiz yıl sonra 6 Ekim 1978'de ikinci kez, bu sefer İstanbul Atatürk Kültür Merkezi adıyla işletime açıldı.

1 Kasım 1999'da İstanbul 2 No'lu Koruma Kurulu, AKM'yi 1. grup kültür varlığı olarak tescil etti.

2005'te dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç, binanın ekonomik ömrünü tamamladığını söyledi, yıkımını önerdi. Öneri gerek sanat gerek mimarlık çevrelerinden gerekse seyirciden yoğun muhalefetle karşılaştı. Yıkım gerçekleşmedi.

Atatürk Kültür Merkezi, 31,702 metrekarelik arsa üzerinde 14,616 metrekarelik bir alana inşa edilmişti. Binada 1307 kişilik Büyük Salon, 502 kişilik konser salonu, 296 kişilik tiyatro salonu, 206 kişilik sinema salonu ve 1993'te eklenen 190 kişilik "Aziz Nesin Sahnesi" bulunuyordu. Üst katlarda büyük bir sergi salonu da vardı.

AKM 31 Mayıs 2008'de tadilat nedeniyle kapatıldı. Son gösterim Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında sahnelenen Danimarka yapımı "Operation: Orfeo" adlı oyundu.

AKM yenileme projesi Tabanlıoğlu Mimarlık'a verildi. Hazırlanan ilk proje, Kültür Sanat ve Turizm Emekçileri Sendikası'nın açtığı dava sonucunda yargı kararıyla iptal edildi.

Binanın olduğu gibi korunarak yenilenmesi ve güçlendirilmesi için ilgili tüm taraflar arasında 2009'da bir protokol imzalandı.

Restorasyonu yapmak üzere projenin ilk mimarı Hayati Tabanlıoğlu'nun oğlu Murat Tabanlıoğlu görevlendirildi.

Şubat 2012'de Sabancı Vakfı tadilata 30 milyon liralık katkı sağlamayı taahhüt etti. Restorasyon çalışmaları başladı. Açılışın 29 Ekim 2013 Cumhuriyet Bayramı'nda yapılması planlanıyordu.

Mayıs 2013'te restorasyon çalışmaları Kültür Bakanlığı kararıyla durduruldu.

Gezi Parkı olayları sırasında AKM'nin ön cephesi birçok farklı parti ve grubun flama ve bayraklarıyla donatıldı, AKM, Gezi olaylarının sembol fotoğraflarından biri haline geldi.

Yıllar sonra ilk kez şantiye alanına girenler, AKM'nin son halini gösteren fotoğrafları kamuoyuyla paylaştı.

Gezi olaylarından sonra AKM bir yılı aşkın süre polis karakolu olarak kullanıldı. Mimarlar Odası, Nisan 2014'te binanın polis karakolu olarak kullanılmasına karşı suç duyurusunda bulundu. Ekim 2014'te kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildi.

Mart 2015'te #AKMdeyiz girişimi kuruldu ve binanın güçlendirme ve iyileştirme çalışmalarının derhal başlamasını talep etti. 27 Mart'ta "Kapattınız, işgal ettiniz, talan ettiniz! AKM'yi istiyoruz!" diyerek bir suç duyurusunda bulunuldu.