BİZE ULAŞIN
G kuvvetinin adını aldığı G harfi İngilizce bir terim olan “gravitational” kelimesinden gelir. Bu kelimenin Türkçe karşılığı kütle çekimidir. G kuvveti aslında ivmelenme değerinin kuvvet olarak hissedilmesidir ve hızlanma ölçer cihazlarıyla ölçülür. Peki G kuvveti nedir ve G kuvvetinin çeşitleri nelerdir?
G kuvveti nesnenin hızlanması ve yavaşlaması halinde üzerine uygulanan dış kuvvettir. Aynı zamanda nesnenin üzerine uygulanan vektörel kuvvetlerin toplamıdır.
İnsan vücudunda baştan ayaklara kadar bir doğru geçtiği kabul edilir. Bu doğru, yere 90° açı ile durur. Bu durumda, bu doğru üzerinde aşağı doğru olan G kuvvetine pozitif G adı verilir ve +G şeklinde ifade edilir. İnsan vücudu pozitif yönde uzun süreli en fazla 4 G’ye kadar, anlık olarak ise 9 G’ye kadar dayanabilir.
İnsanın vücudunda alttan başa doğru olan, yani eksen üzerinde yukarıya doğru olan G kuvvetine ise negatif G adı verilir. Bu kuvvet -G işareti ile gösterilir. Pozitif kuvvetin aksine insan bedeni negatif kuvvete en fazla -3 G civarlarına kadar dayanabilir.
Normal düzlem üzerinde insan üzerine uygulanan G kuvveti +1 G olarak ifade edilir. G kuvveti arttıkça insanın vücudunda farklı etkilere sebep olur. Örnek vermek gerekirse bir arabayla giderken hızlı bir viraj döndüğünüzde sizi viraj dışına doğru iten kuvvet, G kuvvetidir.
G kuvvetine yüksek miktarda maruz kalan insanlarda bazı yan etkiler görülür. İnsan bedeni genellikle +4 G kuvvetine kadar dayanabilir. Bunun üzerindeki durumlarda beyne tam olarak kan gitmez. Akciğerlerde hava boşalması olur ve bilinç kaybı, göz kararması gibi durumlar yaşanabilir. Negatif yönde G kuvveti olması durumunda ise kan beyin ve baş civarında toplanır. Alt göz kapakları görüşü kapatır ve insan kırmızı görüş denilen bir durum yaşar.
Günlük hayatta G kuvvetinin hissedildiği birçok farklı durum olabilir fakat bunlar genellikle düşük seviye G kuvvetleridir. Örnek vermek gerekirse asansör aşağı inerken birden harekete geçince hafif bir G kuvveti hissedilir. Uçaklar hava boşluğuna girdiğinde de yine G kuvvetini net bir şekilde hissedebilirsiniz. G kuvveti arttıkça nesnelerin üzerine uygulanan gerilim artar. Arabaların ani hızlanması ve durması veya viraj dönmesi halinde yine G kuvveti hissedilebilir. Arabalar aslında günlük hayatta en fazla G kuvvetine maruz kalınan ortamlardır. Araçlar, normal şartlarda insan bedeninin alışık olmadığı seviyede hızlanma ve yavaşlama etkilerine maruz kalmamıza neden olur. Bu da ani hızlanma ya da yavaşlama anında G kuvveti olarak hissedilir.
Bir araba kazası anında hissedilen G kuvvetinin çok yüksek olması, kişinin kazada direkt yara almasa bile ölümcül seviyede zarar görmesine yol açabilir. Araba üreticileri bu etkiyi azaltmak amacıyla araçların ön kısımlarını darbe emici özellikte yapar. Hava yastığı sistemi de insanın yavaşlama hızını düşürerek ve G kuvvetinin yavaşça sönmesini sağlayarak hayat kurtarma prensibine dayanır. Lunapark oyuncaklarında dönme, düşme, hızlanma gibi hareketler esnasında G kuvvetinin etkileri kullanılarak insanların eğlenmeleri sağlanır. Binen kişilerin zarar görmemesi amacıyla G kuvveti belli bir seviyede tutulacak şekilde sistemler tasarlanır.
Birçok kişi G kuvveti testi nedir merak eder. G kuvveti testi kişi, nesne veya ürünlerin dayanacakları maksimum G kuvvetini ölçmek için yapılan işlemler bütünüdür. Burada genellikle nesnelere, maruz kalacağı yöndeki G kuvveti farklı cihazlar kullanılarak ulaştırılır ve kuvvetin etkileri gözlenir. Örneğin uçak veya araba gibi araçların maksimum G kuvvetine ulaştıklarında verdiği tepki önemlidir. Mühendisler bu testleri yaparak olası bir durumda cihazın ya da araçların nasıl bir tepki vereceğini öğrenir.
G Kuvveti testi neden yapılır sorusu sıklıkla merak edilen konulardan biridir. G kuvveti testi insanların bedenlerini farklı miktarlardaki G kuvvetine karşı test etmek amacıyla yapılan bir uygulamadır. Bu uygulama genellikle pilot ve astronotlara yapılır. Pilot ve astronotlar 9 G kuvvetine kadar pozitif G kuvvetine maruz kalabilir. Bu şekilde yüksek G kuvvetine maruz kalındığında pilotun veya astronotun bilinç kaybı yaşamaması gerekir. Bundan dolayı bedenlerini hem test etmeleri hem de hazırlamaları olası bir ani manevra anında oldukça faydalı olur. İnsan bedeni uzun süreli maksimum 4 G kuvvetine dayanabilir. Pilotlar bunun daha üzerinde kuvvetlere maruz kaldıklarından dolayı G-Suit adı verilen özel bir kıyafet giyer.
G Kuvvetinin hesaplanması için dünyanın kütle çekim kuvveti kullanılır. Temel olarak 1 G aslında 9,8 m/s’lik bir hıza denk gelir. Saniyede 9,8 metre hızla hareket edildiğinde 1 G kuvvete maruz kalınmış demektir.
Bu yuvarlak hesap alınır ve işlem kolaylığı açısından 10 metre/saniye olarak hesaplanır. Bu durumda 4 G’lik bir kuvvet, 40 metre/saniye hızla hareket etmek anlamına gelir. Bazı örnekler vermek gerekirse bir araba 100 km hızla giderken birden kaza yapması halinde yaklaşık 1000 m/s hızla bir durma etkisi oluşturur. Bu da 100 G’lik bir kuvvete maruz kalınacağı anlamına gelir. Bir futbol topunun maruz kaldığı ivme ise 300 G’ye kadar çıkabilir.
