İdrar kaçırma kadınların sorunu
Kadınlar için önemli bir sağlık sorunu olan idrar kaçırma her beş kadından birinin derdi. Jinemed Sağlık Merkezleri Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Teksen Çamlıbe, Mynet okurları için yazdı.
Oysa kadının iş, sosyal ve özel yaşantısında ciddi sorunlara yol açan idrar kaçırmanın tedavisi, modern tıp yöntemleri yanı sıra basit egzersiz ve eğitimlerle mümkün olabiliyor.
Aşırı ve zor doğum yapmış, daha önce cerrahi işlem görmüş, menopoz döneminde omurilik sorunları yaşayan her 10 kadından 8'inde görülen "İdrar Kaçırması", cerrahi operasyonlarla tedavi edilebildiği gibi bazı basit egzersizlerle ve mesane eğitimleriyle de tedavi edilebiliyor.
Gülerken, aksırırken öksürürken, yürürken, egzersiz yaparken, otururken meydana gelebilen sorun günlük işler sırasında istemsiz olarak idrar kaçırma olarak tanımlanıyor.
Kegel Egzersizleri denilen egzersizlerle bu rahatsızlığın büyük ölçüde engelleniyor ve cerrahi operasyona gerek kalmıyor. Egzersizlerde önemli olan doğru kasları çalıştırabilmektir. Bu kaslar idrar yaparken idrar akımını kesen veya gaz çıkarılmasını engelleyen kaslardır.
Her yerde yapılabilen ve yapılması oldukça kolay olan bu egzersizler kasların sanki idrarı kesmek istercesine belli bir süre kasılmasını ve sonra gevşetilmesini sağlar. 10 ile 20 kere tekrarlanan bu egzersizlerde dikkat edilmesi gereken en önemli konunun pelvis kasları kasılırken karın ve bacak kaslarının gevşek olmasıdır. Ayrıca pelvis taban kasları güçlendikçe, egzersiz sırasında çeşitli vajinal ağırlıkları da kullanılabilir.
Acil idrar hissi geldiğinde Kegel egzersizleri yardımıyla mesanenin kasıcı kasları gevşetilerek idrar hissinin ortadan kalkması mümkündür. Mesane kapasitesi göz önüne alınarak aşama aşama idrar tutma süresi uzatılır. Ancak egzersiz sürelerini ve ağarlıklarını doktorlar belirlemelidir. İdrar kaçırma sorurundan kurtulma için yaşam tarzında yapılan değişiklerinde yardımcı rol oynar. Sigarayı bırakmak, kilo vermek, kafeinli içecekleri ve alkolü azaltmak, bazı besinlerden uzak durmak idrar kaçırma sorunundan kurtulmada yardımcı rol oynar. Ayrıca alınan sıvıların belli durumlarda veya gece kısıtlanması, sıvı alımının belirli saatlerde bir plan çerçevesinde ayarlanması da gerekebilir. Bunların tümü diğer tedavi yöntemlerine yardımcı olur.
Bu sistemi uygulamak için daha önce çeşitli testlerle saptanan mesane hacmini göz önüne alınması gerekiyor. Doktorun belirlediği saatlerde idrar kesesini boşaltarak ani idrar hissinin gelmesini engellemek için yapılan bir yöntemdir. Böylece idrarı yetiştirememe riski azaltılmış olur.
Diğer tedavi şekilleri neler?
Biofeedback:
Bu teknikte pelvik taban kaslarının doğru şekilde kasılabilmesi için bilgisayardan yararlanılır. Vajena veya makata yerleştirilen bir cihaz yardımıyla, kasılma esnasındaki sinyaller bilgisayar monitöründe görülür. Hasta doğru veya yanlış kasılmaları izleyerek öğrenir.
Elektrikli Uyarma:
Vajena yerleştirilen cihazlar yardımıyla zayıflamış olan pelvik taban kaslarına zayıf elektrik akımı gönderilerek bu kasların güçlenmesi sağlanır. Ağrısız ve kolay bir tedavidir.
Temiz Aralıklı Kateterizasyon:
Mesane felçlerinde uygulanan, idrar torbasını belirli aralıklarla bir tüp yardımıyla boşaltma yöntemidir. İdrar torbasını tam boşaltamayan hastalarda kronik enfeksiyonlardan korunmak amacıyla da başvurulur.
İlaç Tedavisi: Çeşitli ilaçlar yardımıyla mesane kasları gevşetilerek, mesane kasılmaları ortadan kaldırılır ve mesane kapasitesi arttırılır. Böylece acil idrar hissi ve yetiştirememe tarzındaki idrar kaçırma önlenmeye çalışılır.
Bu ilaçlar:
Diğer bir grup ilaçlar yardımıyla da üretra ve mesane boynundaki kaslar kasılmak suretiyle güçlendirilir ve stresle ( öksürme hapşırma vs.) idrar kaçırma ortadan kaldırılmaya çalışılır.
Ayrıca topikal veya sistemik östrojenlerle de idrar borusu, mesane ve vajenin adale tonusu artırılarak idrar kaçırma azaltılabilir.
Bütün bu ilaçların etkileri kişiden kişiye değiştiği için doz ayarlanması gerekmektedir. Ayrıca kullanan hastalarda farklı yan etkiler oluşabildiği için bu ilaçları doktor kontrolünde kullanmak ve etkilerinin görülebilmesi için sabırlı olmak gerekmektedir.
Cerrahi Tedavi: Diğer tedavi seçeneklerinin etkisiz kaldığı stresle idrar kaçırma (öksürme, hapşırma, gülme, aktivitede bulunma vb.) durumlarında uygulanan en etkin yöntemdir. Başarı şansı kişiye ve seçilen yönteme göre % 75 ile % 95 arasındadır.
Ameliyattan önce genellikle ürodinami testi yapılarak hastaya uygulanacak yöntem kararlaştırılır. Aspirin ve diğer kanı sulandırıcılar 3–4 gün önceden kesilir. Sigara içmemesi tavsiye edilir.
Ameliyat ya karın açılarak veya vajinal yoldan yapılır. Bazen her iki yoldan yapmak gerekebilir. Ameliyat sırasında idrar torbasının boynuna ve idrar borusuna destek sağlanarak, bu organlar orijinal yerlerine yerleştirilirler. Böylece idrar borusu stres halinde kapalı kalır. Bazen idrar borusu sfinkterine baskı sağlayacak bir ek doku koymak gerekebilir.
Son yıllarda geliştirilen TVT (tension-free vajinal tape ) yöntemiyle % 95 e varan başarılar elde edilmiştir. Nispeten basit bir teknik olan TVT de idrar borunun ortasına stres anında kapalı kalmasını sağlayacak bir band yerleştirilir. Hasta aynı gün veya ertesi gün sondasız olarak eve gönderilir. Gerekirse lokal anestezi ile de yapılabilecek bu yöntemden 3–4 gün sonra hastalar normal yaşantılarına dönerler.
Ameliyatın başarısını arttırmak için hastalara sigarayı bırakması, kilo vermesi, kabız olmaması, çok yoğun öksürmemesi ve bir süre ağır kaldırmaması önerilir. Ameliyatın kanama, enfeksiyon gibi nadir görülen minör komplikasyonları olabilir.
Üretra (İdrar Borusu) Çevresine Enjeksiyonlar:
Ameliyattan yarar göremeyen veya ameliyat olamayacak hastalara uygulanan bu yöntemde idrar borusun çevresine lokal anestezi altında üretrayı şişirerek, kapalı tutacak çeşitli maddeler enjekte edilir. Bunlar kollagen, polytef veya makroplasti adını alan farklı protein veya kimyasal yapıda maddelerdir. Birkaç kez uygulama yapmak gerekebilir. Başarı şansı % 50 –70 arasındadır.
Botoks Enjeksiyonları:
Çok yeni olan bu yöntemde mesane adalesine botulinum toksini enjekte edilerek mesanenin kasıcı kaslarında geçici gevşeme sağlanır, böylece acil idrar hissi ve yetiştirememe tarzındaki idrar kaçırma tedavi edilmeye çalışılır. Henüz araştırma amacıyla kullanılan bu yöntem ilerisi için umut vaat etmektedir.
İdrar kaçırmanın çeşitleri nelerdir?
Stres inkontinans ( stresle idrar kaçırma ):
Öksürmek, hapşırmak, ağır kaldırmak gibi durumlar karın içi basıncını arttırarak, mesaneye basınç yüklerler. Eğer pelvik taban kasları ve üretra sfinkteri yeterli güçte değilse üretra kapalı kalamaz ve artan basınç mesane boynunun açılmasına yol açar ve idrar kaçar.
İdrarı tutan bu kasları zayıflatan durumlar:
- Gebelik veya normal doğum
- Hormon yapısındaki değişiklikler (örn: menapoz)
- Histerektomi (rahimin çıkarılması) veya diğer pelvis cerrahileri
- Aşırı kilolu olma
Urge inkontinans ( acil idrar kaçırma ):
Mesanede çok az idrar olsa bile bazen beyine acil idrar yapma ihtiyacı sinyalleri gider. Mesane içi basınç yükselerek mesane kasılır. Üretra sfinkteri ve pelvik taban kasları kasılı kalmasına rağmen mesane kasılmaya devam ederek idrarın kaçmasına yol açar.
Yetişememe tarzındaki acil idrar kaçırma nedenleri:
- Mesane enfeksiyonları
- Mesanenin sinir veya kas hastalıkları
- Beyin rahatsızlıkları (örn: felç)
- Bazı ilaçlar
Taşma inkontinası: Eğer sinirler zarar görmüşse veya mesane kasları çok zayıflamışsa idrar yapma sinyali beyine hiç ulaşmayabilir. Mesane dolu kalır. Artan idrarın oluşturduğu basınç, mesane boynunun damlatma tarzında idrar kaçırmasına neden olur.
Bu durumun nedenleri:
- Felçler
- Diabet veya parkinson gibi hastalıklar
- Bazı ilaçlar
- Radyoterapi
