BİZE ULAŞIN
Kabotaj kanunu ne zaman yürürlüğe girdi ve neden önemli? Türkiye’nin bağımsızlık göstergesi kabul edilen 1 Temmuz Kabotaj Bayramı nasıl kutlanmaya başlandı? Kabotaj nedir, kabotaj kanunu ve kabotaj bayramına ilişkin tüm detayları sizler için derledik.
Haberlerde ya da genel kültür yazılarında “Kabotaj nedir?” sorusu ile sık sık karşılaşmak mümkün. Kabotaj, kısa ve açık bir şekilde anlatılacak olursa, herhangi bir devletin kendisine ait olan limanlarda deniz ticareti ile ilgili sağladığı ayrıcalıklardır.
Bir devletin kendi limanlarındaki ayrıcalıklardan sadece o ülkeye ait vatandaşların yararlanması şüphesiz ki ekonomiye önemli bir katkı sağlar. Bu nedenle devletler limanlarını kullanabilecek yabancı ülkelerin gemilerine birtakım kabotaj yasakları uygularlar. Bu yasaklara ilişkin hükümler bazı uluslararası sözleşmeler içerisinde de yer almaktadır.
TDK (Türk Dil Kurumu) sözlüğü incelendiği zaman kabotaj kelimesinin tanımı; “Herhangi bir ülkenin kendi limanları ya da iskelelerinde gemileri işletme işi.” olarak yapılır. “Kabotaj ne demek?” sorusunun yanıtını kısa ve net olarak açıklayan sözlüğe bakıldığında, “kabotaj gemisi” ve “kabotaj hakkı” gibi tanımlar da görülür. Kabotaj hakkı kavramı sözlükte Türk kara sularında yani Türkiye Cumhuriyeti’ne ait olan denizlerde, göllerde ve akarsularda gemi bulundurma ve bu gemiler ile Türk kara sularında geliş - gidiş yapma ve taşıma gerçekleştirme hakkı olarak tanımlanır. Aynı sözlükte bulunan “kabotaj gemisi” tanımı ise; “Kabotaj hattında bulunan ve çalışan gemi” olarak yer almaktadır.. Türk Dil Kurumu sözlüğünde geçen tanımlar dikkate alındığı zaman kabotaj kavramı kısa ve genel olarak bir ülkeye ait limanlarda, limanlar arası kara suları yolu ile yolcu ya da yük taşıma gibi tüm işlemlerin ücret karşılığında yürütülmesi şeklinde tanımlanabilir.
Denizlere kıyısı olan ülkelerin, devlet çıkarları doğrultusunda denizcilik sektörünü koruması amaçlı geliştirilen sisteme verilen isimdir kabotaj hakkı. Birçok ülkenin kabotaj ile ilgili düzenlemeleri vardır. Yapılan bu düzenlemeler doğrultusunda ülkeler denizcilik alanında oluşan ülkesel rekabeti, dışarıya karşı korumayı ülke içerisinde de geliştirmeyi ve milli savunma amaçlı yapılan denizcilik faaliyetlerini gözetlemeyi amaçlar. Deniz emniyetinin sağlanması için de bu durum ülkeler açısından avantajlıdır.
Her devlet kabotaj hakkını, egemenliklerinin yansımasını gerçekleştirmek amacı ile yalnızda kendisinin tabiiyetindeki insanlara kullandırırlar. Bu çiğnenemez bir kuraldır. Farklı bir devletin vatandaşı ya da yabancı devlet bayrağı bulunduran bir gemi bu haktan kesinlikle yararlanamaz. Bu yasaktır.
Devletlerin ülke çıkarlarını korumak adına oluşturup, geliştirdikleri kabotaj kanunu, çıkarların korunması ve her devletin deniz savunma sistemini güçlendirmesi açısından yararlıdır. Aynı zamanda devletlerin ekonomiyi içeriden canlı tutması için de büyük bir avantaj sağlayan bu düzenlemeler çiğnenemez.
Türkiye’de cumhuriyet ilanı ve kapitülasyonların kaldırılmasından sonra kabotaj hakkı düzenlenmiştir. Türkiye Lozan Antlaşması’ndan sonra bir kabotaj hakkı elde etmiştir. Türk milletinin üstün çabalarından sonra büyük bir başarı niteliğinde elde edilen kabotaj hakkı ülkenin bağımsızlığının önemli bir sembolüdür. Yaklaşık olarak 150 yıl süren bir mücadele sonrası alınan bu bağımsızlık sembolü, Türkiye Cumhuriyeti için oldukça önemlidir.
Cumhuriyetin ilan edildiği ilk dönemde ülkenin içinde bulunduğu durum değerlendirilerek, oldukça korumacı ve sıkı bir şekilde yazılan “Kabotaj kanunu nedir?” sorusu sık sık sorulmaktadır. Bu kanunun Türk denizcilik gelişimine çok önemli etkileri olmuştur. 1 Temmuz 1926 tarihinde resmi olarak tanınan, yeni yürürlüğe giren kanunda Türk denizciliği ciddi gelişmeler yaşamıştır. Bu tarihte yürürlüğe giren yasa günümüze kadar üç kere değişikliğe uğramıştır.
Kabotaj yasasına istinaden Marmara Denizi ve boğazlarda, göl ve akarsularda kısacası tüm kara sularında ve bu suların içerisinde kalan koy, liman ve körfezlerde yelken, kürek ya da makine ile çalışan gemi ve araçları bulundurma ve bu araçlar ile mal ve yolcu taşıma gibi tüm haklar Türk halkına verilmiştir. Yasanın detayları da incelendiği zaman kaptanlık, dalgıçlık, çarkçılık, kılavuzluk, tayfalık ve benzeri tüm meslek kolları işlerinin Türk vatandaşları ile sağlanacağı da yer alır. Bunlara ek olarak yabancı ülke gemilerinin sadece Türk limanları ile farklı ülke limanları arasında yolcu ve yük taşıması kabul edildi.
“Kabotaj kanunu ne demek?” sorusunun cevabı bilindikten sonra kanunun yürürlüğe girme aşamalarını bilmekte de fayda vardır. 1. Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı Devleti maddi ve manevi olarak ciddi zararlar gördü. Bu dönemde imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile Türkiye boğaz ve limanları yabancı ülkelerin yönetimine geçti. Bu durumun ortadan kalkması ve yapılandırıcı faaliyetlerde bulunulması gerekiyordu. 4 Mart 1923 tarihinde İktisat Kongresi, İzmir ilinde toplandı. Toplanan bu kongre yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomisini güçlendirmek adına girişim yolları aradı. Türkiye ekonomisini güçlendirmek adına büyük bir adım olacak Kabotaj Kanunu 20 Nisan 1926 tarihine kabul edildi ve 1 Temmuz 1926 tarihinde yürürlüğe girdi. Böylelikle esaret altında olan Türk kara suları ve limanları bağımsızlığa kavuştu. Türk milletinin bağımsızlık adına verdiği savaşlardan en çetini olan bu savaş kabotaj kanunu ile başarıyla sonuçlandı.
Kabotaj tanımı Türkiye için oldukça önemlidir. Türkiye’nin bağımsızlık göstergelerinden olan kabotaj kanunun kabulü her yıl 1 Temmuz tarihinde denizcilik ve kabotaj bayramı olarak kutlanıyor. Türk milletinin verdiği bağımsızlık mücadelesi zorlu yollar ile doluydu. Bu zorlu yolları aşan ve tam bağımsızlık elde eden devletin limanlarındaki ve boğazlarındaki işgale son vermiş olmasını Türk halkı coşku ile kutlar.
