Kobay Mehmetçik olayında şok gelişme

Genelkurmay önceki gün yaptığı açıklamada GATA Etik Kurulu izni olduğunu ileri sürmüştü. Ancak Bugün gazetesinde yer alan habere göre Mehmetçik'in yürek parçalayan görüntülerini içeren deneyin 2007 ve 2008'de başlamasına rağmen etik kurul izninin 2009'da alındığı belirlendi. 5 Ocak 2009'da düzenlenen Araştırma Başvuru Formunun başka bir çalışma için alındığı ve bu çalışmaya geriye dönük olarak adapte edilmek istendiği kaydedildi.

**

**

**YANILTARAK ONAY ALMIŞLAR**

Etik kurul izni, belirtilen çalışma ile yapılan deney arasında büyük fark bulunduğunu ortaya koydu. Başvuruda çalışmanın erler üzerinde yapılacağına dair hiçbir ifade yok. Hatta 'Gönüllülerin Niteliği' başlığı ile emir komuta içerisindeki askerlerin kendi istekleri ile kobay olduğu ileri sürülüyor. Ancak Helsinki Bildirgesi bunu yasaklıyor. Başvurunun bitmiş bir araştırmaya kılıf uydurmak için yöntem açık şekilde ifade edilmeden yapıldığı kaydediliyor. Ayrıca gönüllülerin asker olduğu belirtilmeden 'yanıltıcı' şekilde onay alındığı ifade ediliyor. Bu nedenlerle araştırmanın geçerli bir etik kurul izninin olmadığı dile getiriliyor.

**TANI AŞAMASINDA İZİN NEDEN?**

Bu arada Genelkurmayın "Bu yöntem günümüzde tanı ve tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Kullanılan manyetik alan MR görüntülemede uygulanan manyetik alanla aynı şiddettedir" açıklaması çelişkiyi gözler önüne serdi. Uygulamanın tedavi veya teşhis için kullanılması durumunda etik kurul iznine gerek yok. Ancak alınan bu izin deneyin klinik bir araştırma olduğunu kanıtladı. Uzmanlar Sağlık Bakanlığı'nın tıbbi araştırmalarda tek yetkili yasal otorite olduğunu hatırlattı. Bakanlık araştırmasıyla kamuoyu vicdanı, Mehmetçik ve aileleri adına gerçeğin ortaya çıkartılması gerektiğinin de altı çizildi.

**ASKER ÜZERİNDE ARAŞTIRMA OLMAZ**

Genelkurmay, GATA Etik Kurulunun onayı olduğunu ve bakanlık iznine ihtiyaç duyulmadığını iddia etmişti. Ardından Sağlık Bakanlığı, "Klinik çalışma için bakanlık izni şart" demiş ve GATA'dan bilgi istendiğini duyurmuştu. Uzmanlar ise bir araştırma izninin çalışma yapılmadan önce alınması gerektiğine dikkat çekti. Çalışma yapıldıktan sonra etik kurula başvuru yapılamayacağına işaret eden uzmanlar, alınan iznin bu deneye ait olamayacağını söyledi. Bütün çalışmalarda yerel etik kurulların Helsinki Bildirgesini esas kabul edMği belirtildi. Bildirge, asker ve mahkum gibi 'kısıtlılar' üzerinde klinik araştırmalara izin vermiyor ve "Hiçbir etik kurul er ve erbaş gibi kısıtlı tabir edilen hasta grubu üzerinde bu tür bir çalışmaya izin veremez" diyor. Buna rağmen 2009'da GATA Etik Kurulu'na yapılan müracaatta 20 denek üzerinde çalışma yapılacağı kaydedilirken bunların er veya erbaş oldukları belirtilmiyor. Deneklerin asker olduğunun söylenmesi durumunda etik kurul izni alınmasının mümkün olmadığını vurgulayan uzmanlar, izin belgesinin Mehmetcik'in içinde olduğu bir grup üzerinde yapılacak çalışma için yok hükmünde olduğunu ifade etti.

**HUKUK VE ViCDANA SIĞMIYOR**

Deney için, askerlerden "informed consent" olarak adlandırılan 'bilgilendirilmiş onam formu' alınmadığı öğrenildi. Tüm hastalara yapılan prosedürün kobay Mehmetçikler'e de uygulandığı tespit edildi. Uzmanlar, rutin onay formunun bu kadar kritik bir araştırma için kullanılamayacağını dile getirdi. 'Bilgilendirilmiş Onay Formu'nun böyle bir çalışmada tüm hastalardan hatta reşit olmayan hastaların yakınlarından alınması gerektiği ifade edildi.

Askerlerden alınan ve rutin tedavileri kapsayan onayın da 2007-2008 yıllarına ait olduğu ve GATA Etik Kurulu'ndan alındığı belirtilen izinden önceki yılları kapsadığı görüldü. Bu onay belgesindeki, "Tedavi için yapılan işlemleri kabul ediyorum" cümlesinin genel geçer tedavileri kapsadığı ancak bu tarz bir deneyi içermediği dile getirildi. Yapılacak çalışmanın tüm detaylarının anlatılarak gerekli olan 'informed consent'a ihtiyaç duyulduğu dile getirildi. Ayrıca GATA'nın hasta portföyünün sadece er ve erbaşlarla sınırlı olmadığını aktaran uzmanlar, bu tarz bir deneyin Mehmetçik üzerinde uygulanmasının sorgulanmasını istedi. Dışarıdan gelen diğer hastalar, rütbeliler veya siviller yerine Mehmetçik'in kobay olarak kullanılmasının hukuk ve vicdanen kabul edilemeyeceği ifade edildi.