Sivil toplum kuruluşu Avaaz'ın yaptığı bir araştırmaya göre geçen yıl, Facebook'ta sağlıkla ilgili paylaşılan yanlış bilgiler 3,8 milyar kişi tarafından görüldü ve Covid-19 krizi döneminde bu yanlış bilgilerin eriştiği kişi sayısı büyük oranda arttı.

Araştırmayı yapan Avaaz, Facebook'un kamu sağlığı için "büyük bir tehlike oluşturduğu" görüşünde.

Doktorlar, sosyal medya sitesinde aşılarla ilgili ortaya atılan yanlış iddiaların Covid-19 aşısı hazırlıklarını sınırlandırabileceğini ve bu iddialar nedeniyle ihtiyaç duyulduğunda yeteri kadar aşı bulunamayabileceğini söylüyor.

Facebook ise araştırma sonuçlarıyla ilgili şu açıklamayı yaptı:

"Avaaz'ın yanlış bilgilerin sınırlandırılması amacını biz de güdüyoruz. Küresel veri doğrulayan ağımız sayesinde, Nisan ve Haziran ayları arasında Covid-19'la ilgili yayılan bilgiler için 98 milyon uyarı etiketi kullandık ve zarara yol açabilecek 7 milyon içeriği kaldırdık."

"2 milyardan fazla kişiyi sağlık yetkililerinin kaynaklarına yönlendirdik ve biri Covid-19 hakkında bir link paylaşmaya çalıştığında onları güvenilir sağlık bilgilerine ulaştıran sitelere bağladık."

Sahte tedaviler

Tüm bu çabalara rağmen Avaaz, Facebook'ta yanlış bilgilerin yalnızca yüzde 16'sında uyarı etiketi olduğuna dikkat çekiyor.

Rapora göre araştırmacıların yanlış haber yaydıklarını tespit ettiği ilk 10 internet sitesinin Facebook'taki okur sayısı, Dünya Sağlık Örgütü gibi resmi internet sitesinin okur sayısının neredeyse dört katı.

Sağlıkla ilgili yanlış bilgilerin büyük bir kısmı herkese açık sayfalardan paylaşıldı.

Bu sayfalardan 42'si, 28 milyondan fazla kişi tarafından takip ediliyor.

Yanlış bilgilerin bazıları şöyle:

• Bill Gates'in, Hindistan'da yarım milyon çocuğun felç olmasına yol açan bir çocuk felci aşısına destek çıktığını iddia eden makale 8,4 milyon kişi tarafından okundu
• Ebola için kolloidal gümüş tedavisi gibi ölümcül hastalıklar için sahte tedavi yöntemleri öneren bir makale 4,5 milyon kişi tarafından okundu
• Karantinanın kamu sağlığına zarar verdiğini öne süren bir makale 2,4 milyon kişi tarafından okundu

Araştırmada ABD, İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya'daki hesaplar incelendi.

Avaaz'ı kampanya müdürü Fadi Quran, "Facebook'un algoritması kamu sağlığı için büyük tehdit" dedi ve şu yorumu yaptı:

"Mark Zuckerberg pandemi boyunca güvenilir bilgi sağlanacağı sözü verdi.

"Ama algoritması bu çabaları sabote ediyor. Facebook'un 2,7 milyar kullanıcısını sağlıkla ilgili yanlış bilgiler yayan ağlara yönlendiriyor.

"Facebook algoritmasını zehrinden arındırmazsa ve bu viral olan yalanlara maruz kalanlara düzeltmeler vermezse yanlış bilgi salgını pandemiyi daha da kötüleştirecek."

'Zehirli yalanlar'

Avaaz Facebook'a, sağlıkla ilgili yanlış bilgileri gören herkese, platform üzerinden bağımsız veri doğrulama düzeltmeleri sağlaması çağrısında bulundu.

İnsan hakları örgütü ayrıca, yanlış bilgiler içeren paylaşımların erişiminin zayıflatılması için Facebook'un sayfadaki görünürlüklerini aşağı çekmesi gerektiğini söyledi.

Dünya Tıp Derneği Başkanı Prof. Frank Ulrich Montgomery, "Bu pandemi, aşıların ne kadar başarılı olduğunun güçlü bir hatırlatıcısı olmalı. Ama onun yerine, aşı karşıtları zehirli yalanlarını ve komplo teorilerini yaymak için Facebook'u kullanıyor" dedi.

Avrupa Tıp Uzmanları Birliği Genel Sekreteri Dr. Joao Miguel Grenho da şu çağrıyı yaptı:

"Mark Zuckerberg bu yalan haber salgınını durdurmamıza yardım etmek için derhal harekete geçmeli.

"Aksi takdirde, aşı karşıtlığıyla zehirlenenlerin sayısı arttıkça bu pandemiyle mücadele etmemiz de giderek zorlaşacak."

---

Analiz: Rory Cellan-Jones, BBC Teknoloji muhabiri

Facebook, sağlıkla ilgili tehlikeli efsanelerle mücadele ettiği konusunda ısrarcı davranıyor.

Facebook'un arama kutusuna 'aşılar' yazdığınızda da güvenilir bilgilere yönlendiriliyorsunuz.

Ama diğer yandan Facebook'un hiçbir müdahalesi olmayan, yalan haber yayan binlerce grup ve birey de bulmak bir o kadar kolay.

Tipik örneklerden biri Kate Shemirani - kendisini Toksik Dünya'daki Doğal Hemşire olarak adlandırıyor ve bu konudaki niteliklerini sıralıyor.

Aslında, Covid-19 ve aşılarla ilgili yanlış bilgiler yaydığı şikayetleri üzerine Shemirani'nin hemşirelik kayıtları, Hemşirelik ve Ebelik Konseyi tarafından Temmuz ayında askıya alınmıştı.

'Binlerce kişi öldü'

Shemirani'nin Facebook ve Twitter'da paylaştıklarına göz atınca, Bill Gates'e, maske takmaya ve İngiliz Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) çalışanlarına acımasızca saldırdığı görülüyor. Shemirani, gerçekte bir "düzmece" olduğunu söylediği koronavirüsle ilgili uyarılar yapan sağlık çalışanlarına "suçlular ve yalancılar" diyor.

Ama içeriğinin çoğu aşılarla ilgili. Bu hafta da çocuk felci aşısının (polyo) felce neden olduğunu ve binlerce kişiye zarar verip binlerce kişiyi öldürdüğünü iddia etti.