BİZE ULAŞIN
Basit önlemler
1. Diyet düzenlemeleri: posa bırakan gıdalar ve günde 2 Lt gibi su tüketilmesi, acı, ekşi ve baharatlı gıdaların kısıtlanması
2. Oturma banyosu: sıcak su içinde günde 5-6 kez oturma banyosu yapılması çok yararlıdır. Bazı durumlarda paketlenmiş buz ile ardışık olarak uygulanması, makat bölgesindeki ağrıyı hafifletmekte çok etkilidir.
3. Dışkı yumuşatıcılar: Dışkı yumuşatıcı ilaçların sert dışkının çatlağı daha fazla tahriş etme etkisini azalttıkları bilinmektedir. Ancak, ishal durumunun da makat çatlağına neden olduğu bilindiğinden, bu tedavi asla gelişigüzel yapılmamalı ve mutlaka doktor kontrolünde uygulanmalıdır.
4. Kortizonlu kremler: çok yaygın olarak kullanılırlar, bazılarında aneztezik madde de bulunur.
5. Çinko oksit: bebeklerin pişiklerinde de kullanılan ve makat çatlaklarında çok etkili oldukları bilinen kremlerdir.
6. Lokal anestezik kremler: bölgesel olarak ağrıyı ve spazmı azaltmaya yararlar.
7. % 0.2’lik veya % 0.4’lük nitrogliserinli (gliseril trinitrat) krem: Sağlıklı bir kişide dışkılama eylemi sırasında iç makat kası gevşer ve dışkı tahliye edilir. Buna karşın makat çatlağı veya yırtığı olan kişilerde iç makat kası veya internal anal sfinkter istemsiz olarak kasılı kalır ve bu da dışkılama eylemi sırasında hastalarda ‘cam ile kesme veya jilet ile kesme’ türünde kötü bir his ve saatlerce devam edebilen şiddetli makat ağrısına neden olabilir. Genellikle günde iki kez kullanılmaları önerilir, fazla miktarda kullanıldığında tansiyonu düşürerek hastaların % 25-30’unda baş ağrısı, baş dönmesi, terleme ve baygınlık hissi gibi yakınmalar yapabilir. Uygulama sırasında parmaktan emilme olasılığına karşın eldiven ile veya kalın bir tahta veya plastik çubuk yardımı ile uygulanması bu tür yan etkileri azaltabilir.
8. Kalsiyum kanal blokerleri: Nifedipin ve diltiazem gibi haplar veya kremler aynı şekilde iç makat kasını gevşeterek çatlağı iyileşmesine katkı sağlayabilirler. Hastaların yaklaşık % 5’inde baş dönmesi, terleme ve baygınlık hissi gibi yakınmalar yapabilir.
9. Makat kası basıncını düşüren diğer ilaçlar: % 0.1 Bethenecol ve Dipiridamol
10. Gümüş Nitrat tedavisi: Makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) için gümüş nitrat uygulaması ve bazen CO2 lazer ile yakılması anal fissür tedavisinde çok etkilidir.
Cerrah tarafından muayenehane koşullarında uygulanan ameliyatsız tedaviler
1. Botulinum toksini (Botoks): iç makat kasında geçici bir felç oluşturarak makattaki çatlağın iyileşmesine katkı sağlarlar.
2. Kriyoterapi ile sfinkterotomi: muayenehane koşullarında makat bölgesini iğne ile uyuşturulduktan sonra (lokal anestezi) kriyoterapi cihazı ile makat bölgesi dondurularak iç makat kası kesilebilir.
Makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) için Botoks tedavisi nasıl yapılır?
Ağırlıklı olarak kozmetik amaçlı kırışıklık tedavisinde yaygın olarak kullanılan Botoks veya Botulinum toksini, 1994 yılında Gui ve ark. ilk yayınından beri makatta çatlak veya anal fissür vakalarında da kullanılmaktadır. Çatlak olan makat bölgesinde iç makat kasının (internal anal sfinkter) iki yanına Botoks maddesi enjekte edilir.
Makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) için Botoks tedavisinin avantajları nelerdir?
- Makattaki çatlak ameliyatında sfinkterotomi adı verilen iç makat kasının kesilmesi işleminin gaz veya dışkı tutamama gibi yan etkilerinden kaçınmak için geçici felç yaratan Botoks uygulaması, yaygın olarak gündeme girmiştir.
- Ameliyathane gerektirmez.
- İşlem sonrasında günlük aktiviteye aynen devam edilir.
Botoks makat yırtığını (makat çatlağı, anal fissür) nasıl tedavi eder?
Botoks veya Botulinum toksini 2-6 ay (ortalama 4 ay) süre ile iç makat kasında geçici felç oluşturur ve bu dönemde makatta oluşan gevşeme ile dışkı daha rahat geçmekte ve makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) vücut tarafından iyileştirilmektedir. Bu sürenin sonunda hasta diyetine dikkat ettiğinde Botoks enjeksiyonunu tekrarlamak gerekmez, ancak değişik çalışmalarda, Botoks tedavisi sonrasında, hasta diyetine dikkat ederse % 10, dikkat etmezse % 30 oranında makat yırtığının tekrarlayabildiği (nüks) bildirilmektedir.
Makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) için Botoks tedavisinin başarı oranı nedir?
Genellikle, makatta çatlak durumunda hastaların % 70-75’inde Botoks tedavisi ile tam başarı, % 20’sinde kısmi başarı elde edilir. Makatta çatlak sorunu olan hastaların % 5-10’unda ise Botoks tedavisi sonuç vermez.
Makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) için Botoks tedavisi hangi hastalarda uygun değildir?
• Gebeler
• Emziren lohusalar
• Makat fistülü varlığı
• 18 yaştan genç olanlar
• 70 yaşın üzerindeki hastalar (ameliyat için risk varlığında uygulanabilir)
Makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) için Botoks tedavisi sonrasında nöbetçi meme kaybolur mu?
Hastaların büyük bir çoğunluğu nöbetçi memeden rahatsız olurlar ve Botoks tedavisi ile bunun kaybolacağı ümidine kapılırlar. Botoks makat kasında belirgin bir gevşeme sağlayarak makat çatlağının bulgularının düzelmesine neden olur, ancak nöbetçi meme kaybolmaz ve aynen yerinde kalır. Nöbetçi meme sadece ameliyat ile yok olabilir.
Makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) için Botoks tedavisinin başarılı olmazsa ne yapılır?
Makatta çatlak nedeni ile yapılan Botoks uygulamasından sonra, hastanın yakınmalarında 30 gün içinde bir düzelme olmazsa bazı hastalarda, ikinci bir seans Botoks uygulaması yapmak gerekebilir. Bu seanstan sonrada başarı elde edilmezse, ameliyat önerilir.
Makat yırtığının (makat çatlağı, anal fissür) tekrarlamaması için ne tür önlemler alınabilir?
Kabız olmamak için düzenli sağlıklı besinler tüketilmeli (sebze, meyve ve özellikle baklagiller) ve bol su (günde en az 8-10 bardak) içilmelidir. Bunlara ek olarak yapılacak düzenli spor aktiviteleri (yürüyüş, koşu, yüzme) önerilebilir. Kahve ve alkol tüketimi azaltılmalıdır. Bu önlemlerle dışkılama alışkanlığı düzenlenebilir..
İyileşmeyen makat yırtıklarında ne yapılmalı?
Tedaviye cevap vermeyen bir makat yırtığı (makat çatlağı, anal fissür) durumunda, iyileşmeyi engelleyen bir nedenin Crohn hastalığı gibi bir durumun varlığı açısından tekrar incelenmelidir. Makat iç kasında (sfinkter kası) spazm ya da sertleşmiş iyileşme dokusu (nedbe veya skar) varlığı gibi nedenler olabilir. Ağrı ve/veya kanamaya devam eden çatlaklar cerrahi yolla tedavi edilmelidir.
MAKAT ÇATLAĞI AMELİYATI
Makat çatlağının (anal fissür) ameliyatı öncesinde makat bölgesi lavman ile cerrahi girişime hazırlanır. Günümüzde birçok cerrah lavmana gerek duymadan makat bölgesi girişimlerini gerçekleştirmektedirler.
1. Fissürektomi: makat çatlağının cerrahi olarak kesilerek çıkartılması işlemidir.
2. Makat genişletilmesi (anal dilatasyon)
Genel anestezi (narkoz) veya belden uyuşturma (spinal anestezi) altında makatın cerrah tarafından genişletilme işlemidir.
3. Lateral internal sfinkterotomi (makat iç kasının kesilmesi)
Günümüzde makat çatlağının (anal fissür) cerrahi tedavisinde en yaygın olarak kullanılan teknik lateral internal sfinkterotomidir. Bu tekniğin temeli, makat bölgesinde dinlenme basınçlarının yüksek olmasına neden olan, iç makat kasının (internal anal sfinkter) cerrah tarafından kesilmesi prensibine dayanır, ancak bazı hastalarda sfinkterotomi girişimine rağmen, makat dinlenme basınçları yüksek kalabilmektedir. Ameliyat sıklıkla genel anestezi (narkoz) veya belden uyuşturma (spinal anestezi) altında gerçekleştirilir. Az sayıda cerrahın bu ameliyatı lokal anestezi (sadece makat bölgesinin uyuşturulması işlemi) ile gerçekleştirdiği bilinmektedir, ancak hasta konforu açısından çoğunlukla bu yöntem pek rağbet görmez. Lateral internal sfinkterotomi sonrasında % 0-15 nüks ve % 0-15 arasında dışkı ve gaz kaçırma komplikasyonu görülür.
4. Basınç kontrollü sfinkterotomi: Makat çatlağı ameliyatında iç makat kasının kararında kesilmesi çok önem arz eder. Bu amaçla, anal manometri adı verilen ve makat kaslarının basınçlarını ölçmeye yarayan cihaz yardımı ile makat basınçlarını kontrol ederek kademeli ve kontrollü sfinkterotomi yapılabilir. Bu sayede gaz ve dışkı kaçırma komplikasyonu riski çok büyük ölçüde ortadan kaldırılabilir.
5. Fissürektomi ve kaydırma (flep) tekniği: makat çatlağı, yırtığı veya fissürün olduğu alan cerrahi olarak çıkartıldıktan sonra bu çıkartılan alana çevre dokulardan kaydırma (flep) yapılarak doldurulur (anoplasti).
6. Lazerle fissürün yakılması: lazer ışınları ile ameliyathane koşullarında anal fissür veya makat çatlağı alanı yakılarak buharlaştırılır (vaporizasyon).
7. Radyofrekans (RF) ile sfinkterotomi: makat iç kası (internal anal sfinkter) radyofrekans (RF) ile kesilebilir.
Hasta ameliyat sonrasında ne kadar sürede iyileşir?
- Makattaki ağrı sıklıkla birkaç gün içinde ortadan kalkar.
- Hasta ortalama 3-4 gün içinde işine geri dönebilir.
- Tam iyileşme birkaç hafta içinde olur.
Görüş ve sorularınız için: drkorhantaviloglu@mynet.com
