BİZE ULAŞIN
Beyin ve omuriliği çepeçevre saran meninks zarının iltihaplanması sonucu oluşan menenjit, ense sertliği, baş ağrısı ve ateş ile ortaya çıkan tehlikeli bir rahatsızlıktır. Hastalık etkeni sabit olmamakla birlikte parazit, virüs ve bakteriler olabilir. Bazı menenjit türleri kendiliğinden geçebilecek kadar hafifken, bazıları ölüme kadar götürebilir.
Bu hastalığı daha iyi anlayabilmek için öncelikle “Menenjit nedir?” sorusuna yanıt bulmak gerekir. Bebeklerde, çocuklarda ve genç erişkinlerde daha sık görülen menenjit, beyin zarının iltihaplanması olarak bilinir. En yaygın olan çeşidi viral kaynaklı menenjittir. Pek çok insan viral kaynaklı menenjit geçirdiğinde kendiliğinden iyileşir. Ancak bakteriyel menenjit daha nadir olmasına rağmen, ölümcül sonuçlar doğurabilir. Çok nadir görülen bir diğer menenjit çeşidi de fungal menenjittir. Sıklıkla bağışıklık sistemi zayıflayan kişilerde görülen fungal menenjit, basit bir soğuk algınlığı sonrası alınan enfeksiyon nedeniyle ortaya çıkar. İşitme kaybı, beyin hasarı ve felç gibi ciddi sorunlara neden olabilen fungal menenjit genellikle diğer organlar üzerinde de olumsuz etkilere neden olur.
“Menenjit nasıl bulaşır?” sorusu da hastalık hakkında en sık merak edilen sorulardan biridir. İnsanlar arasında yakın temas ile bulaşan menenjit, ilk belirtileri görüldüğü anda derhal müdahale edilmeyi gerektirir. Özellikle 6-12 ay arasındaki bebekleri etkileyen bu hastalığın bulaşması havadan damlacık yoluyla olur.
Menenjitin nedenleri çok çeşitlidir ancak yaşamı tehdit edici özelliğe sahip olduğundan tedavisinin hızla yapılabilmesi için nedenini belirlemek önemlidir. En tehlikeli menenjit formu, bakterilerin neden olduğu bakteriyel menenjittir. Kan dolaşımına giren bakteriler, dolaşım yolu ile beyin ve omuriliğe ilerlerse akut menenjite neden olabilir. Kafatası kırığı, sinüs enfeksiyonu ya da kulak hastalıklarından sonra nadiren de olsa görülebilir. Pnömokok denilen bakteri, bebek ve çocuklarda hastalığa neden olurken, meningokok adlı bakteri gençlerde menenjite sebep olabilir. Bunların dışında hemofilus ve listeria adlı bakterilerin de neden olduğu menenjit türleri vardır. Sıklıkla pastörize edilmemiş peynirler, çiğ et ve işlenmiş gıdalarda (salam, sosis, sucuk vb.) bulunan bu tür bakteriler, bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde hastalığa neden olabilir.
En hafif seyreden menenjit türü viral menenjittir. Sonbahar başında ve yaz sonunda görülen enterovirüs tipleri, HIV, kabakulak, herpes simpleks, Batı Nil virüsü gibi virüsler hastalığa neden olsa da kendi kendine iyileşebilir.
Mantar veya mycobacterium tuberculosis gibi yavaş büyüyen bazı organizmalar da menenjite neden olabilir. Bu tür organizmalar beyni çevreleyen membranlarda ve sıvılarda kronik menenjite yol açabilir. Bağ ağrısı, kusma, ateş ve zihinsel bulanıklık, kronik menenjitin spesifik belirtileri arasındadır.
Mantarların neden olduğu fungal menenjit ise oldukça nadirdir ve semptomları kronik menenjit ile benzerlik gösterir. Bazı durumlarda akut bakteriyel menenjiti taklit etse de insandan insana bulaşmaz. Bağışıklığı zayıf olan kişilerde ortaya çıkan bu tür menenjit, antifungal ilaçlarla tedavi edilmelidir. Aksi halde yaşamı tehdit eder hale gelebilir.
Bunların dışında sarkoidoz, sjögren, lupus eritematosus ve Behçet hastalığı gibi bazı sistemik rahatsızlıklar da menenjite neden olabilir. Beyin zarını işgal eden kanser hücreleri de menenjit belirtileri gösterir. Karsinomatöz menenjit olarak adlandırılan bu tür vakalarda genel seyir kötü tablolarla sonuçlanır.
Erken evrede görülen menenjit belirtileri grip ve nezle gibi hastalık belirtileri ile benzerlik gösterebilir. Ancak bazen birkaç saat içinde bile asıl menenjit belirtisi olarak nitelendirebileceğimiz belirtiler görülmeye başlar. En sık görülen belirtiler şunlardır:
Menenjit hastalığı bebeklerde ortaya çıkarsa, şu belirtiler izlenir:
Şüpheli menenjit belirtileri olan kişiler derhal hastaneye yatırılır ve hemen beyin omurilik sıvısı alınarak incelenir. Bu sıvı, ince bir iğne ile beldeki omurgaların arasından alınır. Bazı durumlarda beyin hasarının tespit edilmesi için bilgisayarlı tomografi (BT) çekilmesi gerekebilir. Menenjit nedeni bakteriyel ise antibiyotikler kullanılır. Viral kaynaklı ise duruma göre kendiliğinden iyileşmesi beklenir ya da gereken durumlarda ilaç tedavisine ihtiyaç duyulur.
Menenjit, geç kalınmadan tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Bazı kişiler hastalığı tamamen atlatır ve belirli bir süre sonra yaşamına devam eder. Ancak bazı durumlarda ve tedavi edilmediğinde ciddi sonuçlar görülebilir. Bunlar; işitme kayıpları, bellek sorunları, epilepsi, görme bozukluğu, beyin hasarı, yürüme problemleri, şok, böbrek yetmezliği ve ölümdür.
Menenjite neden olan virüs ve bakteriler, hapşırma, öksürme, öpüşme ve kişisel araç gereçlerin (çatal, kaşık, bıçak, diş fırçası, sigara) ortak kullanımı nedeniyle bulaşabilir. Bu nedenle öksürürken ve hapşırırken ağzı kapatmak, kişisel hijyene çok dikkat etmek, elleri sık sık yıkamak, gebelik durumunda çiğ ve işlenmiş et, pastörize edilmemiş peynir yememeye özen göstermek gereklidir.
Menenjit aşısı, menenjite karşı koruma sağlayan etkili yollardan biridir. Karma aşılar arasında yer alan menenjit aşısı, bebeklerin aşı programında 2. aydan itibaren uygulanan pnömokok (zatürre) aşısı ile birlikte uygulanır. Bunun dışında bağışıklığı zayıf olan kişiler ile Afrika ve Asya’daki bazı ülkelere seyahat edeceklerin aşılanması gerekir.
Peki menenjit aşısı ne zaman yapılır? Menenjit aşısının bebeklerde uygulanması önceliklidir. 2 ila 11 yaş arasında ise 1 kez uygulanması gerekir. Bunun dışında çocuklara, ergen ve yetişkinlere tek bir doz uygulanması yeterlidir. Ayrıca 55 yaş üzeri kişiler ile hacı adaylarına da uygulanan polisakkarid meningokok aşısı mevcuttur.
