Tarihi Halep sabunu tehlikede

Golda Arthur

BBC Dünya Servisi

Halep sabunu tarihte üretilen ilk sabun olarak kabul ediliyor ve özellikle Orta Doğu’da oldukça popüler.

Suriye’deki geleneksel Halep sabunu üreticilerinden biri Nebil Endura.

Sabun yapımı ile ilgili ilk anıları büyükannesi ile başlıyor. Endura, Halep sabunu tarifinin nesillerdir değişmediğini gururla anlatıyor.

Defne ağacı yağı, zeytinyağı ve sodanın karışımı ile hazırlanan Halep sabunu hiç bir kimyasal içermemesi nedeniyle %100 organik.

Tüccar şehri Halep

İlk olarak 11. yüzyılda Haçlılar tarafından Avrupa’ya tanıtılan sabuna gün geçtikçe talep artmış ve son 10 yılda bütün doğal ürünlere uluslararası talep en üst noktaya ulaşmış.

İslam Müzesi küratörü Julia Gonnella’ya göre, sabun üretimi Halep için her zaman önemli bir sektör oldu. Bir tüccar şehri olan Halep’te sabun, ipek ve pirinç işçiliği şehrin kalbini oluşturuyor.

Sabun fabrikaları Halep’in çarşılarını tıka basa doldurur, tüccarlar stoklarını pazarlardaki han ya da avulularda satardı.

Suriye’de çatışmalar başlamadan önce bir düzineye yakın sabun üreticisi aile bulunuyordu. Ancak geçen ay, Endura ve ailesi de göç etmek zorunda kaldı.

Endura, "Ayrılmak çok zor bir karardı ama kalmak çok tehlikeliydi; 56 yasında her şeyimi, bütün emeklerimi ve anılarımı kaybettim" diyor.

Halep’te 17 yıl önce sabun üretimine başlayan Endura, sabunlarını Amerika, Avrupa, Japonya ve Çin’e ihraç ederek şirketini 10 milyon dolarlık bir değere ulaştırmayı başarmış.

2010’da 500 ton sabun üretmiş ancak her şey ondan sonra değişmiş.

Yıkım, İkinci Dünya Savaşı boyutunda

2011 yazından sonra, artan çatışmalar nedeniyle 75 kişinin çalıştığı Halep’in eteklerindeki fabrikasına gitmek tehlikeli bir hale gelmiş.

2012’de üretimi durdurup, çalışanlarını işten çıkarmış.

Tehlike altından olan sadece işi değil, Endura’nın güvenliği de tehlike altına girmiş.

Bir gece Şam’daki ofisinden ayrılırken iki maskeli adam tarafından aracından indirilmiş. Adamlardan biri Endura’yı sorguya çekerken, arabayla geçen başka bir adam ateş açmış. Bu kargaşa sayesinde Endura kaçmayı başarmış.

Bu olay bile onu Suriye’yi terk etmeye ikna edememiş. Ancak, eşi ve kızının Şam’da kalabalık bir alışveriş noktasında meydana gelen bombalı saldırıda ölümden dönmesiyle işler değişmiş. Endura ailesini alıp ülkeyi terk etmenin vaktinin geldiğine karar vermiş. Aile, daha önce Beyrut’a giden oğluna katılmış.

Endura’ya göre şehirdeki tahribat İkinci Dünya Savaşı’nda Japonya ile Almanya'da yaşanan yıkıma benziyor.

Suriye halkının tekrardan şehri inşa edebileceğine inanan Endura, "Önce birbirimizi öldürmeyi bırakmalıyız" diyor.

Şimdilerde Lübnan’da sabun üretimine devam etmeye çalışan Endura, "Suriye’ye ne zaman döneceğim veya geri dönebilecek miyim bilmiyorum, bu yüzden sabun üretimini Beyrut’ta devam ettirmeye çalışacağım" diyor.

"Ama hiç bir zaman Halep’te üretilenler gibi olmayacak" diye de ekliyor.