'Uzatmalı' Covid: İlk deneyler teşhis ve tedavi konusunda umut verici

'Uzatmalı' Covid geçiren yani koronavirüse yakalandıktan sonra uzun süre sağlığına kavuşamayan hastalarla ilgili araştırmalar yürüten bilim insanları, çalışmalarının ilk sonuçlarının, teşhisi sağlayacak bir testin geliştirilebileceği konusunda umut verdiğini söylüyorlar.

Londra'daki Imperial Fakültesi'nden araştırmacılar uzatmalı Covid hastası küçük bir grup hasta üzerinde araştırmalar yürütüyor.

Araştırmada uzun Covid geçirenlerin kanında kontrolden çıkmış antikorlara rastlandığını söylüyorlar ve bu sayede 6 ila 18 ay içerisinde basit bir kan testiyle uzun Covid'in teşhisinin mümkün olacağını umuyorlar.

Ulusal Sağlık Araştırmaları Enstitüsü'nden Dr Elaine Maxwell, ilk verilerin "heyecan verici" olduğunu söyledi.

Dr Maxwell Covid-19 enfeksiyonu sonrasında uzun Covid'e yol açan bir dizi farklı şey olabileceğini, ve bağışıklık sisteminin gösterdiği tepkilerin de buna yol açtığından kuşkulanılan faktörlerden biri olduğunu anlattı.

Fakat uzatmalı Covid'in "karmaşık bir durum" olduğunu da unutmamak gerektiği uyarısını yaptı ve farklı tiplerdeki uzatmalı Covid'lerin teşhis ve tedavisinin mümkün olabilmesi için, bütün diğer muhtemel faktörlerin de araştırılması gerektiğine işaret etti.

Uzatmalı Covid henüz tıpta tam olarak anlaşılabilmiş bir durum değil ve kendisini nefes darlığı, yorgunluk, baş ağrısı ve kas ağrıları gibi belirtilerin, koronavirüs enfeksiyonu atlatıldıktan sonra da uzun süre devam etmesi şeklinde gösteriyor.

Şu anda uzatmalı Covid'i teşhis edecek bir test yok.

Vakaların hızla artışı endişe verici

Imperial'daki araştırma ekibinin başındaki Profesör Danny Altmann yaptıkları çalışmanın sonunda, aile hekimliklerinde bile yapılabilecek basit bir uzatmalı Covid testinin geliştirilmesinin yolunun açılacağını düşünüyor.

Fakat Profesör Altmann, İngiltere hükümetinin "Covid ile birlikte yaşama" diye özetlenebilecek planlarının uzatmalı Covid'de de yeni bir dalgayı körüklemesinden endişe ediyor.

Hükümet 19 Temmuz'da yani sadece bir hafta sonra İngiltere'deki koronavirüs önlemlerinin çoğuna son vermeyi planlıyor.

Ama İngiltere'de günlük vaka sayısı hızla yükselirken, Profesör Altmann henüz aşıların insanları hastalığın uzun vadeli etkilerinden koruyup korumadığının bilinmediğine dikkat çekiyor.

"Eğer günde 100 bin vakaya doğru gidiyorsak ve vakaların yüzde 10 ila 20'sinin uzatmalı Covid'e evirilebileceğini de söyleyebildiğimize göre, nüfusumuz aşılı olduğu halde, uzatmalı Covid vakalarının artmayacağını kesin olarak söyleyemeyiz."

'Çok heyecan verici'

Yapılan pilot araştırmada, uzmanlar onlarca kişiden alınan kan örneklerini karşılaştırdılar ve uzatmalı Covid hastalarının kanında, çabuk iyileşenler ve hiç hastalanmayanlarda bulunmayan antikorlar keşfettiler.

Normal olarak insanın bağışıklık sistemi hastalıklarla mücadele etmek için antikor üretiyor. Fakat bazen insan vücudu, kendine zarar verecek yani sağlıklı hücrelere saldıracak antikorlar üretebiliyor.

Profesör Altmann işte bu antikorların uzatmalı Covid belirtilerine yol açan faktörlerden biri olduğunu düşünüyor.

Bazı insanlarda uzatmalı Covid'in, koronavirüsün vücutta varlığını sürdürmesinden kaynaklanabileceğini, diğerlerinde ise bağışıklık sistemiyle ilgili bir problem olabileceğini de ekliyor.

Imperial'daki araştırma henüz ilk aşamalarında, yani henüz az sayıda insanla yapılmış bir çalışma ve sayıların artırılmasıyla veriler daha güvenilir bir şekilde test edilebilir.

Profesör Altmann, henüz ellerindeki verilerin büyük bir buluş diye nitelenemeyeceğini ama "çok heyecan verici bir ilerleme" olduğunu söylüyor.

Ulusal İstatistik Kurumu'nun verilerine göre Birleşik Krallık çapında 4 Haziran 2021 itibariyle, uzatmalı Covid geçiren-geçirmiş insanların sayısı 962 bine ulaşmıştı.

Yine aynı verilere göre Birleşik Krallık'ta bir yılı aşkın bir süredir Covid belirtilerini yaşayan hastaların sayısı 385 bini buluyor.

Uzatmalı Covid çocuklar ve sağlığı çok iyi olanlar da dahil her yaştan insanı etkileyebiliyor ve hastalığı başlangıçta çok hafif belirtilerle atlatanlarda bile ortaya çıkabiliyor.

'Uzun Covid oldum, sonra yine Covid oldum'

BBC'nin araştırma programı Panorama, uzun Covid deneyimini İskoçya muhabiri Lucy Adams'ın şahsında da bütün detaylarıyla anlatıyor.

44 yaşında sağlıklı ve sportif bir insan olan Lucy Adams pandeminin ilk aylarında 2020 Mart'ında Covid'e yakalandığını, 11 ay belirtilerin bir türlü son bulmadığını anlatıyor.

Nefes darlığı, baş ağrısı, kas ağrıları, görüş bozukluğu aylarca devam eden ve en küçük bir çabadan sonra yatağa düşen Adams, en kötüsünün de kimsenin uzun Covid ile ilgili bir bilgisinin olmaması olduğunu aktarıyor.

Ona hastalığında en çok yardımcı olan şey ise, bu rahatsızlığı çeken tek kişinin kendisi olmadığını keşfetmesi olmuş.

11 ay sonra uzatmalı Covid'i atlatmayı beklerken Lucy Adams yeniden Covid'e yakalanıyor.

Adams, uzatmalı Covid'in kalıcı olmadığını sonunda iyileşebilen bir hastalık olduğunu da vurguluyor.

Hükümet bu konuda ne yapıyor?

Mayıs ayında Birleşik Krallık hükümeti hastalara özel bakım sağlayacak 89 uzun Covid kliniği oluşturulacağını vadetmişti.

Kurallara göre bu kliniklerin doktor gözetiminde olması ve hastalarda Covid-19 tedavileri için hastaneye yatmış olma şartı aramaması gerekiyordu.

Ne var ki BBC'nin Panorama araştırma programı açılan bazı kliniklerde doktor bulunmadığını ve dördünün de sadece Covid nedeniyle hastaneye yatmış hastaları aldığını tespit etti.

Açılan kliniklerin 10 tanesine yatabilmek için hastaların 100 günden fazla beklediği, hatta 6 aydan uzun süre tam 191 gün kliniğe yatmayı bekleyen olduğu da belirlendi.

İngiltere Sağlık Hizmetleri BBC'nin bu konulardaki sorularını yanıtlarken, uzatmalı Covid hizmetlerine 134 milyon sterlinden fazla yatırım yapıldığını ve çocuklar için 15 birim oluşturulduğunu bildirdi.

İskoçya ve Galler'de ise bu konuda uzmanlaşmış klinik bulunmuyor. Her iki özerk bölgenin yetkilileri BBC'ye mevcut hizmetleri güçlendirdiklerini söylediler. İskoçya uzatmalı Covid araştırmalarına 2,5 milyon sterlin yatırım yaptığını da açıkladı.

Birleşik Krallık Sağlık Bakanlığı ise "Hükümet pandeminin başlangıcında ağır hastalar için hızla özel bakım olanakları geliştirdi ve şimdi aynı hızla ve aynı boyutta bir çaba ile uzatmalı Covid geçiren hastalara destek veriyor" dedi.

Hükümet bilim insanlarına Covid'in uzun vadeli etkilerini araştırmaları için 50 milyon sterlini aşkın destek verildiğini de bildirdi.

BBC'nin, bilim insanlarının görüşlerinin yanı sıra uzun Covid yaşayanların deneyimlerini de aktardığı Panorama programı Birleşik Krallık'ta 12 Temmuz Pazartesi günü "Uzun Covid: Bir daha iyileşebilecek miyim?" başlığıyla yayınlanacak.