VatikanTürkiye ilişkileri 'Türk Papa'yla başladı

Övgü Pınar

Roma, İtalya

Papa Francesco'nun Türkiye ziyareti, Vatikan tarafından "Papaların Türkiye'ye gitme geleneğinin devamı" olarak değerlendiriliyor.

Papa Francesco, Vatikan ile Türkiye arasında diplomatik ilişkilerin kurulduğu 1960 yılından bu yana Türkiye'ye ziyarette bulunan dördüncü Papa...

Vatikan-Türkiye ilişkileri resmi olarak 1960 yılında tesis edilse de ilk temaslar Osmanlı İmparatorluğu'na, Fatih Sultan Mehmet dönemine dayanıyor.

İki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin başlamasında dönüm noktası ise 1935-1944 yılları arasında Türkiye'de Vatikan temsilciliği görevinde bulunan Monsenyör Angelo Giuseppe Roncalli'nin daha sonra Papa olmasına denk geliyor.

Roncalli 1958-1963 yılları arasında Papalık yaparken, Vatikan ile Türkiye arasında resmi diplomatik ilişkiler de 1960 yılında başlıyor.

Papalık ismi olarak 23. Jean'ı seçen Roncalli, Türkiye sevgisi nedeniyle "Türk Papa" olarak da anılıyor.

"Vatikan Gizli Arşiv Belgeleri Işığında: Türkiye ile Vatikan, Diplomatik İlişkilere Doğru" kitabının yazarı Prof. Rinaldo Marmara kitabın önsözünde "Hiç şüphesiz ki bu ilişkilerin mimarı, İstanbul'da Papalık Vekili olarak ikamet etmiş olan Mons. Roncalli olmuştur. İki dünya arasında kardeşlik ve dostluk bağları dokuyan Roncalli, daha sonra Papa 23. Jean (John) olarak seçildiğinde, Türkiye ve Vatikan arasındaki dostluk ilişkileri de gerçek diplomatik ilişkilere dönmüştür" diyor.

Türkiye'yi ilk ziyaret eden Papa ise 1967 yılında İstanbul ve İzmir'e giden 6. Paolo oldu.

Papa 6. Paolo'nun Türkiye ziyaretinin perde arkasında ise Katolik ve Ortodoks kiliseleri arasındaki buzların eritilmesi çabaları yatıyordu.

Ziyaret, iki kilisenin 1054'te ayrılmasıyla alınan karşılıklı aforoz kararının 1964'te kaldırılması ve İstanbul'daki Ortodoks Patriği Athenagoras'ın Papa'yı Türkiye'ye davet etmesiyle mümkün oldu.

Papa 6. Paolo'nun Türkiye ziyareti, Ayasofya'daki dua kriziyle de hatırlanıyor. Papa'nın Ayasofya'yı gezerken diz çöküp dua etmesi bazı kesimleri kızdırmıştı.

Türkiye'ye ikinci Papa ziyaretini ise 1979'da 2. Jean Paul yaptı. Papa 2. Jean Paul, Türkiye'ye ulaştığında havaalanında toprağı öpmüştü.

Papa 2. Jean Paul'ün ziyareti, bir Papa'nın Ankara'ya gitmesi açısından bir ilk teşkil ediyordu.

Bu ziyaretin bir diğer önemli unsuru da zamanlamasıydı.

Papa 2. Jean Paul Türkiye seyahatini, Fener Rum Patrikhanesi'nin kuruluş günü kabul edilen 30 Kasım'daki Aziz Andreas Yortusu'na katılacak şekilde düzenlemişti.

Türkiye ziyareti öncesinde Papa 2. Jean Paul'ü ölümle tehdit eden Mehmet Ali Ağca, bu ziyaretten 1,5 yıl sonra Papa'yı Vatikan'daki Aziz Pietro Meydanı'nda vurarak yaralamıştı.

Bir sonraki Papa ziyareti ise 2. Jean Paul'ün seyahatinden 27 yıl sonra Papa 16. Benediktus tarafından yapıldı. Papa 16. Benediktus'un ziyareti de hem İstanbul hem Ankara'yı kapsıyordu ve yine 30 Kasım'daki Aziz Andreas Yortusu'na denk gelecek şekilde organize edilmişti.

Papa 16. Benediktus'un Türkiye ziyaretinin en çok dikkat çeken yanı ise, Papa'nın Almanya'daki Regensburg Üniversitesi'nde yaptığı ve "İslam karşıtı" olarak yorumlanan konuşmasından birkaç ay sonrasına denk gelmesiydi.

Vatikan Papa'nın sözlerinin bağlamından çıkarılıp yanlış yorumlandığını açıklasa da İslam dünyasında Papa'ya karşı büyük tepki vardı.

Ancak Papa'nın Türkiye ziyaretinde verdiği ılımlı mesajlar ve Sultan Ahmet Camii'nde 'dua etmesi' dinler arası diyalog çabası olarak yorumlanmıştı.