Yüzde 20'yi aşan genç işsizlik oranı azaltılabilir mi?

Rengin Arslan

BBC Türkçe, İstanbul

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Pazartesi günü açıkladığı verilere göre Ekim 2016'da işsizlik oranı yüzde 11,8 oldu. Bu, Türkiye'de Mart 2010'dan bu yana kaydedilen en yüksek işsizlik oranı oldu.

TÜİK'in verilerine göre genç nüfusta ise işsizlik oranı yüzde 20,4'ye yükseldi.

İşsizlik altı yılın zirvesinde: %11,8Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzionoğlu ise işsizlik rakamlarının hemen ardından bir teşvik planı açıkladı.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile İŞKUR (Türkiye İş Kurumu) arasında "İstihdam Seferberliği" kapsamında yapılan protokolün imza töreninde konuşan Müezzinoğlu, özellikle genç işsizlikle mücadele için, üniversiteden yeni mezun olmuş gençlerin özel sektörde istihdam edilmesi halinde maaşlarının yarısını devletin ödeyeceğini söyledi.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Dr. Mehmet Müezzinoğlu ve TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu.

Konuya yakın kaynaklar bunun asgari ücret üzerinden yarı yarıya bir teşvik olacağını söylüyor. Uygulama bir yıllık bir teşviki kapsıyor.

Bazı yorumcular, devletin vatandaştan aldığı vergilerle oluşan kamu bütçesinden özel sektörü istihdam için desteklemesini eleştirirken, kimileri de bunun bir gereklilik olduğunu söylüyor.

Bu adımın etkilerinin ise 4-5 ay içerisinde görülmesi bekleniyor. Ancak özellikle genç istihdamına en çok katkıda bulunan turizm ve perakende, mağazacılık gibi sektörlerde yaşanan daralmanın etkisinin kırılmasının zaman alacağını ve bunun için yapısal sorunların çözülmesi gerektiğini düşünenler de var.

Gençlerin sektör**leri turizm ve hizmet daraldı**

Gençlerin en çok istihdam edildiği sektörlerin başında gelen turizm, Türkiye'de son bir buçuk yıldır ardı ardına gerçekleşen bombalı saldırılardan darbe alırken, perakende ve mağazacılık da Türk Lirası karşısında yükselen dolar ile kiralanan dükkanların maliyetinin artmasıyla sarsıldı.

Bütün bunların yansıması kendini hem genel işsizlik hem de genç işsizliği oranlarında gösteriyor.

Ekonomistler ayrıca işsizliğin artmasıyla birlikte ilk defa bu yılın ortasında istihdam oranının da düşmeye başladığını vurguluyor.

Zira Türkiye'nin hızla büyüyen genç nüfusu dikkate alındığında işsizlik oranının artmasına rağmen istihdamda bir artış olması halinde, bunun büyük bir soruna işaret etmediğini hatırlatıyorlar.

Türkiye'de 2016 yılının ortasından itibaren ise 0,2 baz puanla başlayan bir düşüş ile istihdam oranı hafif gerileme göstermeye devam ediyor.

Yeşilada: Bu durumun düzelmesi kolay değilBBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan ekonomist Atilla Yeşilada, hem bu daralmaya hem de istihdamdaki gerilemenin etkilerine dikkat çekiyor.

Yeşilada, "Gençleri istihdam eden geleneksel sektörler, turizm ve hizmet sektörleri. Turizmde terör nedeniyle büyük bir potansiyel görünmüyor. Bu sene de maalesef durgunluk devam edecek gibi" diyor ve ekliyor:

Hem işsiz sayısının arttığı hem de istihdam edilen, yani çalışan sayısının azaldığı bir ortama girdik. Bunun düzelmesi maalesef kolay değil.

Atilla Yeşilada

"İstihdam ve işsizliğin aynı anda arttığı durum da olabilir. Bu da yaşanabilir.

Ancak biz hem işsiz sayısının arttığı hem de istihdam edilen, yani çalışan sayısının azaldığı bir ortama girdik. Bunun düzelmesi maalesef kolay değil."

Yeşilada, turizm sektörüne yönelik beklentinin iyimser olmadığını vurgularken, Türkiye'nin kur kırılganlığına karşı alacağı her önlemin "acı sonuçları olacağını" belirtiyor.

'**Şirketler istihdamda temkinli**'

Yeşilada'ya göre, 2017 Türkiye ekonomisine baktığımızda iki seçenek var:

"Ya bu kur zafiyetine tahammül edeceğiz, bu da hane halkının alışverişini azaltacak ve şirketlerin dış borçları yüzünden istihdam yapmalarını engelleyecek. İkinci bir ihtimal ise Merkez Bankası devreye girecek ve faiz artırımlarına gidecek, bu da iç talebi vurarak istihdamı engelleyecek."

Türk Lirası'nın Dolar karşısında büyük değer kaybı, sadece perakendeyi değil, şirketlerin yatırımlarını ve istihdam kararlarını da olumsuz etkiliyor.

Türkiye'de özel sektörün toplam dolar borcu 200 milyar doların üzerinde. Türk Lirası ile elde ettikleri gelirleri, dolar borcuna aktaran bu firmalar için, yeni bir fabrika kurmak, yeni bir şube açmak ve dolayısıyla yeni işe alımlar yapmak oldukça kritik bir karar haline geliyor ve kur riski devam ettiği sürece temkinli hareket etmeyi sürdürüyorlar.

'**Firmalar bu dönemde yeni mezun değil deneyimli eleman alıyor**'

Türkiye'nin en büyük insan kaynakları platformu Kariyer.net'in CEO'su Yusuf Azoz, genç istihdamında yaşanan daralmayı kendi verileri ve yıllardır yayınladıkları endeks ile teyit ediyor.

"2016 yılı ilan sayıları ile 2015'i kıyasladığımızda genç istihdamı yerinde saydı ve hatta biraz da azaldı. İstihdam fırsatları 2016'da artmadı, hatta bir iki puan düşmüş görünüyor" diyor.

Kariyer.net'in CEO'su Yusuf Azoz: 2016 yılı ilan sayıları ile 2015'i kıyasladığımızda genç istihdamı yerinde saydı ve hatta biraz da azaldı.

TÜİK'in Ekim verilerini yayınlarken, kariyer.net'in istihdam endeksinde çok daha yakın zamandan verileri açıkladığını hatırlatan Azoz, Aralık ayı için de istihdamın durağanlık gösterdiğini ve geçen yıla göre düşüş kaydettiğini belirtiyor.

Endekse göre, istihdam olanaklarının bir göstergesi olan ilan sayısı Aralık'ta, bir önceki aya göre yüzde 5; geçen senenin aynı ayına göre ise yüzde 13 oranında geriledi.

Azoz bunun yanı sıra, genel işsizliğin arttığı bir dönemde genç işsizliğin daha da artmasının normal olduğunu söylüyor ve bu durumu şöyle açıklıyor:

"Şirketlerin özellikle istihdamı azalttıkları dönemde deneyimli eleman alımları daha çok artıyor. Neden? Çünkü ekibi büyütmek yönünde bir aksiyon almıyorlar.

Daha çok ayrılan elemanın yerine eleman almak durumu oluyor. Deneyimli bir muhasebe elemanı ayrıldığında yerine deneyimli birine bakıyorlar. Dolayısıyla yeni mezun ilanları bu dönemlerde yükselmiyor."

'**İş arayanların hareketlendiği bir dönem**'

Azoz bunun yanı sıra iş arayanların hareketliliğinin arttığını, çalışan aramak için ilan verenlerin sayısı durağanlaşırken, iş aramak için başvuranların sayılarında artış olduğunu söylüyor.

Gençlerin kariyer.net aracılığıyla en çok başvurdukları sektörlerin başında ise bankacılık geliyor. Bankacılığı, otomotiv, endüstriyel ürünler üretimi, bilişim ve tekstil takip ediyor.

Buna karşın işverenlerin en çok eleman aradıkları sektörleri ise tekstil ve mağazacılık oluşturuyor.

Öncel: Hükümetin kararı çok önemliPeki hükümetin genç istihdamını teşvik etmek için uygulamaya sokacağı plan genç işsizliği nasıl etkileyecek?

Uluslararası Çalışma Örgütü'nün yayınladığı 2017 küresel genç işsizliği raporuna göre, genç işsizliği dünyada yükselişte ancak oranlar Türkiye'nin altında gerçekleşiyor.

65 bin mağazası olan 500 markayı bünyesinde barındıran Birleşik Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, hükümetin kararını "çok önemli" diyerek değerlendiriyor.

Üniversiteden yeni mezun olan gençlerin iş tecrübesi kazanmasının önemli olduğunu belirten Öncel, yeni mezunlara "kapıların daha rahat açılacağını" söylüyor.

Turizm ve sosyal harcamalardaki daralmaya dikkat çeken Öncel, geçen günlerde özellikle ardı ardına gerçekleşen bombalı saldırıların ardından "Hayatına Sahip Çık" kampanyasını düzenleyenler arasında yer alıyor.

Bu noktada bir açılımın, ekonominin ferahlaması için de bir pencere olacağı umuluyor.

BMD'nin genç istihdam yaratma kapasitesi yüksekBMD bünyesindeki markalar açısından yatırım iştahının hâlâ yerinde olduğunu söyleyen Öncel, özellikle alışveriş merkezlerindeki dükkan kiralarının döviz üzerinden olmasının olumsuz etkilerine dikkat çekiyor.

Türkiye'nin de içinde yer aldığı gelişmekte olan ülkeler kategorisindeki ülkelerde genç işsizlik oranı 2016 yılında yüzde 13.6 olarak gerçekleşti.

Bu olumsuzluğun giderilmesi için önerileri ise, döviz kurunun düşük bir seviyeye sabitlenmesi veya kiraların Türk Lirası üzerinden düzenlenmesi.

Bu konuda "iş ortaklarından destek beklediklerini" belirten Öncel, 2015 yılında Deloitte'un yaptığı bir araştırmaya göre istihdam potansiyellerinin yüksek olduğunu ve 7 yıl içinde 1 milyon istihdam yaratmayı beklediklerini, bunun sekteye uğramaması için önlemlerin gerekli olduğunu söylüyor.

BMD üyesi markalar ve firmalarda çalışanların sayısı şu an 375 bin.

Dünyada genç istihdamıUluslararası Çalışma Örgütü'nün yayınladığı 2017 küresel genç işsizliği raporuna göre, genç işsizliği dünyada yükselişte ancak oranlar Türkiye'nin altında gerçekleşiyor.

Türkiye'nin de içinde yer aldığı gelişmekte olan ülkeler kategorisinde olan ülkelerde genç işsizlik oranı 2016 yılında yüzde 13.6 olarak gerçekleşti.