BİZE ULAŞIN
William Kremer
BBC muhabiri
Hükümetler ve sigara şirketleri, sigara paketlerinin her bir santimetre karesi üzerinde kıran kırana bir mücadele sürdürüyor. Paketlerdeki sağlık uyarıları giderek artarken, şirketler ürünlerini diğerlerinden farklı gösterecek yeni arayışlarını hızlandırıyor.
UYARI: Aşağıdaki resimler bazı okuyucularımızı rahatsız edebilir.
Avustralya'da yürürlüğe konan yeni yasal düzenlemeyle, sigara paketleri üzerindeki sağlık uyarıları büyütülürken, markaların yerleşeceği alan iyice küçültüldü.
Yeni kurallar uyarınca sağlık uyarıları ve resimler, sigara paketlerinin ön yüzünde yüzde 75, arka tarafında ise yüzde 90'lık alanı kaplayacak.
Paketlerde kullanılacak renkler ise tek tip olacak.
Türün şirketleri ise ürünlerine ayırt edici özellikler katacak yeni yollar arayışında.
Bazı şirketler, daha bir ay geçmeden kuralları ihlal ederek tek tek sigaraların üzerine gizemli harfler koymaya başladı. Benson and Hedges paketinden çıkan sigaralarda LDN, Winfield'de AUS, Pall Mall'da ise NYC harfleri dikkat çekiyordu.
Avustralya Sağlık bakanı Tanya Plibersek, "Sigara firmaları sınırları zorlamaya çalışıyor" dedi.
Firmalar cezalandırılmadı ancak işaretlerin kaldırılması istendi.
Şirketler şikayetçiSigara paketleriyle ilgili değişiklik yasası, benimsenen terimle "düz paket" uygulaması çıktıktan sonra, bazı firmalar markalarının 'telif haklarının ihlali' gerekçesiyle dava açtı ama kaybetti.
Phillip Moris ise iki yönlü ticaret anlaşmasını kullanarak yasakları aşmak için şirketin bir kısmını Hong Kong'a taşıdı.
Beş ayrı ülkede tütün yetiştiricileri ve sigara üreticileri yasanın 'piyasayı olumsuz etkiledeği' gerekçesiyle konuyu Dünya Ticaret Örgütü'ne taşıdı.
Avrupa ülkelerinin ise Avustralya'nın düz paket örneğini hızla takip etmesi bekleniyor.
Farklı uygulamalarPaketlerin üzerindeki resimler boyutları ve içerikleriyle çeşitlilik gösteriyor. AB'de daha çok hastalık risklerine dikkat çekilirken, diğer ülkelerde sigara alışkanlığının bütçelere etkisi ve sigarayı bıraktırmayı hedefleyen olumlu mesajlar da yer alıyor.
Afrika ülkelerinde uygulamaya katılan yeni fotoğrafların, cinsel iktidarsızlıkla dalga geçen resimler, ağzından koca bir tümör fırlamış bir adam ya da havlu üzerinde düşük yapılmış bir bebek gibi şok edici görüntüler içerdiği gözleniyor.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından bu tür fotoğraflar bulmak üzere görevlendirilen Rebecca Perl, "Sigara tüketicilerini korkutmayı ve sigara alışkanlıkları hakkında tekrar düşünmeye teşvik etmeyi amaçlıyoruz" dedi.
Tarihte ilk kez sigara paketlerinin üzerine sağlık uyarısı koyan ABD, Dünya Sağlık Örgütü'nün Tütün Kontrolü Anlaşması'na katılmayan nadir ülkelerden biri olarak dikkat çekiyor.
ABD ile birlikte Güney Sudan, Haiti ve Malavi de sigara firmalarını paketlerin üzerine çarpıcı resimler koymaları için zorlamayan ülkeler arasında.
Birçok ürünün paketi ilk kullanımdan sonra atılırken, sigara paketleri -sakız ya da naneli şekerlerde olduğu gibi- bitene kadar taşınıyor. Eski bir sigara paketi tasarımcısı olan John Digianni'nin de daha önce söylediği gibi 'paketler tüketicilerin giyiminin bir parçası' ve kişiliklerini yansıtan bir ifade biçimi.
Uyarılar işe yarıyor mu?Sağlık uyarılarının sigara tüketimine etkisini net şekilde ölçmek pek mümkün değil.
Bristol Üniversitesi'nde göz hareketlerini takip eden araçlarla yapılan bir araştırmada, sigara içenlerin paketlerin üzerindeki resimlere ve uyarılara bakmaktan kaçındığı tespit edildi.
Eski kullanıcılarla yapılan bir ankette, tüketiciler sağlık uyarılarının sigarayı bırakmalarında etkili olduğunu söyledi.
Başka bir araştırma ise resimlerle verilen sağlık mesajlarının hatırlanmasının daha kolay olduğunu gösterdi.
İngiltere'deki Kanser Araştırma Vakfı'ndan (Cancer Research) Crawford Moodie, sağlık uyarılarının yeni başlayacak kişiler üzerinde hali hazırda sigara içenlere göre daha etkili olduğunu söyledi.
Yine de Moodie'ye göre, toplum sağlığı çalışmalarının sigara firmalarının yenilikçi anlayışları ve büyük bütçeleriyle yarışması çok zor.
Seçtikleri renkler ve tasarımlarla kullanıcıları etkilemeye çalışan sigara firmaları yaratıcılıkların sınırlarını zorluyor.
Değişik şekillerde açılan paketlerle fark yaratmaya çalışsalar da yasa buna da izin vermiyor.
Moodie, "Sigara üreticileri, bütün paketi ve sigaraları en ince detayına kadar işleyerek iletişim aracı olarak kullanıyor. Siyasete yön verenlerin çalışmalarını onlara göre daha az yaratıcı buluyorum" dedi.
