'ABD ve Mübarek arasında güç mücadelesi'

Elif Kalaycıoğlu

BBC Türkçe

'Mübarek yanlılarının sokağa çıkmasıyla yaşanan şiddet ABD'nin pozisyonun değişmesinde etkili'

Mısır'daki protestoların başlangıcından beri temkinli açıklamalar yapan ABD, son günlerde Mübarek'siz bir geçiş döneminin hemen başlamasını destekleyen bir pozisyon aldı.

Wall Street Journal'ın Washington'daki güvenlik muhabiri Adam Etous'un, Amerika'nın değişen pozisyonunun ilk işaretinin Mısır'a gayriresmi büyükelçi Frank Wisner'ın gönderilmesi olduğunu söylüyor.

Elif Kalaycıoğlu: Amerika'nın pozisyonunun değişmesinde hangi gelişmeler belirleyici oldu?

Adam Etous: Belli ki, Obama hükümeti ilk başta hangi adımı atması gerektiğine karar vermekte yavaş davrandı. Belki durum düzelir diye düşünerek, Mübarek'ten vaktinden önce umudu kesmek istemediler. O noktada protestoların ne kadar güçlü olduğu da belli değildi. Ancak bu durum, haftasonu hükümetin eski büyükelçi Frank Wisner'ı Mısır'a göndermesiyle değişmeye başladı. Wisner, Obama'dan Mübarek'e sert bir mesaj iletmek için gönderildi.

Başlamış olan bölünmeyi keskinleştiren ise, dün yaşanan şiddet ve Mübarek'in Amerika'nın baskısını reddetmesi oldu. Şimdi ise iki iradenin mücadelesiyle karşı karşıyayız. Mübarek, geçiş dönemine liderlik etmek istiyor, Amerika ise Mübarek'in çekilmeye başlamasını.

BBC Türkçe: Mübareksiz bir geçişten yana pozisyon alan Amerika, şimdi hangi senaryoları değerlendiriyor?

Adam Etous: Obama hükümetinin karşısında bir dizi zor seçenek var. Bu zorluklardan biri, Amerikan hükümetinin etkisinin kısıtlı olduğunu fark etmesi. Bunu geçtiğimiz günlerde, Mübarek'e Mısır'a hemen bir geçiş dönemine girilmesi çağrısı yaptığında ve Mübarek bunu reddettiğinde gördük.

Şu anda görünen, Amerikan hükümetinin, Mısır'da muhalefetin üyelerini de içeren bir geçiş dönemi hükümeti seçeneği üzerinde durduğu. Bu geçiş dönemi hükümetinde, şimdiki iktidarın üyelerinden de yer alanlar olabilir. Tüm bu detayların düşünülmesi lazım. Bu hükümet, geçici bir süre boyunca Mısır'ın yönetiminden sorumlu olacaktır, bu mesela 6 aylık bir süre olabilir. Asıl hedef, seçimlerin yapılabilmesi için gerekli mekanizmaların oluşturulması olacaktır.

BBC Türkçe: Amerika'nın etkisinin kısıtlı olmasında, şimdiye kadar sergilediği duruşun bir etkisi var mı?

Adam Etous: Şurası kesin, son birkaç günde yaşananlar sonrasında eğer Mübarek iktidarda kalsaydı, Amerika'yla ilişkileri, Amerika'nın göstericilere verdiği destek nedeniyle çok zorlanırdı. Dolayısıyla, Amerika'nın ne kadar etkili olacağını belirleyen, tamamen geçiş dönemi hükümetinin içeriği olacaktır.

Amerika'nın Mısır ordusuyla ilişkileri çok iyi ve ordu kesinlikle hem geçiş dönemi hükümetinin hem de bir sonraki hükümetin içeriği konusunda belirleyici olacak. Dolayısıyla, Amerika'nın etkisi sona ermeyecek ama bu etkinin sınırları var olmaya devam edecek. Amerika Mısır'da ne yaşanacağını dikte edemez ve bir sürü yönden, aslında Amerika da ne olduğunu izliyor ve olanlara tepki veriyor.

BBC Türkçe: Bu noktadan sonra Amerika hangi toplumsal ve siyasi aktörlerle temas halinde olacak?

Adam Etous: Amerika'nın atacağı adım için belki de en kritik soru bu. Mısır'daki en önemli aktörlerden birinin Müslüman Kardeşler olacağını biliyor. İsrail, Müslüman Kardeşlerin yeni hükümetin önemli bir kısmı olmasına izin verecek bir seçim yapılması konusunda çok endişeli. Obama hükümeti ılımlı İslamcılar olarak tanımladıkları gruplarla ilişkiye geçme konusunda dengeli bir tutum oluşturmaya çalışıyor. Ancak bu büyük bir sorun olacak.

Temsilciler Meclisi Cumhuriyetçilerin kontrolünde dolayısıyla da çok kesin bir İsrail yanlısı tutuma sahipler. Amerika'nın önünde kimlerle ve hangi hızda temasa geçecekleri, bu gruplardan hangilerinin, nasıl koşullar altında seçimlere dahil edilebileceği gibi sorular var. Örneğin Hamas örneğinde olduğu gibi şiddeti reddetmeleri ve mevcut anlaşmalara uymaları mı istenecek yoksa daha açık bir yaklaşım mı sergilenecek ve Mısır halkının öncelikleri mi belirleyici olacak henüz bilmiyoruz.

BBC Türkçe: Mısır'da yaşananlar aslında sadece bu ülkeyle sınırlı değil. Amerika yaşananların bölgesel boyutunu nasıl değerlendiriyor?

Adam Etous: Obama hükümetinin Mısır'da yaşananlar konusunda hazırlıksız yakalandığı kesin. Tunus'taki olayların Mısır'a sıçramasını beklemiyorlardı ve yaşananların ülke sınırlarını bu kadar hızlı geçmesine çok şaşırdılar. ABD için istikrarının kritik önemde olduğu başka ülkeler de var.

Bunlardan biri Ürdün. Bu ülkede de hükümete karşı protestolar düzenlendi ancak görünen kralın erken davranıp hükümeti değiştirmeye karar verdiği. Yemen de Amerika için çok önemli. Amerika, el Kaide'nin Yemen'de faaliyet gösteren koluna karşı burada Cumhurbaşkanı Salih ile birlikte mücadele ediyor. Ve bu çok büyük bir öncelik. Yemen'deki herhangi bir istikrarsızlık, Amerika'nın el Kaide'ye karşı yürüttüğü mücadele için önemli bir darbe olacaktır. Dolayısıyla, hükümet bu konuda ince bir ipte yürüyor. Olayların nereye gideceğini bilmiyorlar, fakat işlerin iyi sonuçlanmasını umuyorlar.