Beici rafinerisi neden önemli?

Cüneyt Kazokoğlu

Enerji piyasası uzmanı

Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) militanlarının Bağdat'ın yaklaşık 230km kuzeyinde yer alan Beici petrol rafinerisini ele geçirmeleri, örgütün şimdiye kadarki ilerlemesi içinde en çok ses getiren olaylardan biri oldu denebilir.

Günlük 310 bin varil işleme kapasiteli Beici, Irak'ın toplam rafineri kapasitesi olan 970 bin varil/gün'ün üçte birine yaklaşıyor. Bu haliyle Beici, Irak için petrol ürünü tedarik sisteminin hayati bir parçası. Tam kapasite çalışmasa da, rafinerinin ürettiği benzin ve dizel, hem güney Irak'a, hem de gene rafine kapasitesi tüketimini karşılayamayan Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne (KBY) gidiyordu.

Irak, bütün petrol zenginliğine rağmen rafineri üretimi talebi karşılamadığı için benzin (ortalama 50 bin varil/gün) ve dizel (ortalam 30 bin varil/gün) ithal ediyor. Beici rafinerisinin sistem dışı kalması nedeniyle Irak'ın benzin ithali 30 bin varil/gün, dizel ithali ise 50 bin varil/gün artabilir.

Türkiye Irak'a ürün sağlayabilir mi?Beici rafinerisinin IŞİD tarafından ele geçirilmesinden sonra enerji bakanı Taner Yıldız, Türkiye'nin Irak'a ürün sağlayabileceği imasında bulunan demeçler verdi. Dizelin pompa fiyatının bir devlet politikası olarak ucuz tutulmasının da etkisiyle kronik benzin arzı fazlası olan Türkiye, 2014 yılının ilk dört ayında günde ortalama 50 bin varil benzin ihraç etti. Dolayısıyla, teorik olarak, Irak'ın artan benzin ithal ihtiyacına karşılık verebilir.

Ancak Türkiye'nin çabukça Irak'a benzin satabileceği tek rota kuzey Irak. Boru hattı bulunmaması nedeniyle taşımacılığın kamyonla yapılacak olması (kaba bir hesapla günde 10 bin varil taşımak için 50 kamyon gerek) bu seçeneğin lojistik olarak zor olması demek.

IŞİD rafineri ile ne yapabilir?IŞİD'in rafineriyi ele geçirmiş olması de facto rafinerinin üretimi durdurması anlamına geliyor. Bunun iki nedeni var:

1) Rafineriye ham petrol sağlayan sahalar Kerkük havzasında yer alıyorlar. Bu sahalar şimdi KBY kontrolünde. Haliyle KBY'nin IŞİD'e ham petrol sağlamasını beklemek mümkün değil.

2) Beici gibi bir rafineriyi en azından düzenli üretime devam ettirmek için normal zamanlardaki personelin aşağı yukarı yarısı gerekli. Ham petrol ünitesi gene bir şekilde idare edilse de ürün yönetiminde önem taşıyan ikincil üniteleri çalıştırmak yeterli personel olmadan çok zor. Beici personeli de IŞİD yaklaşırken rafineriyi terk ettiği için, IŞİD'in rafineriyi çalıştırması pek mümkün gözükmüyor.

Bu durumda IŞİD'in rafinerinin tanklarında bulunması muhtemel hazır ürünleri (benzin, dizel vs) kullanmanın ötesinde fazla bir seçeneği yok.

Beici petrol fiyatları için neden önemli değil?Irak'ın iç pazarına ürün sağlayan Beici rafinerisinin akıbeti, Irak'ın ham petrol ihracı açısından önem taşımıyor. Dün açıklanan resmi rakamlara göre Irak, Mayıs ayında Basra limanından yaklaşık 2.6 milyon varil/gün ham petrol ihraç etti. Bu, Irak için rekor demek. Bunun üzerine KBY tarafından ihraç edilen günlük yaklaşık 170 bin varil var.

Irak'ın KBY hariç toplam 3 milyon varil/gün'lük petrol üretiminin büyük çoğunluğunun bulunduğu güney sahaları, her ne kadar büyük şirketler kısmen "gereksiz” personeli tasfiye etmiş olsalar da, şimdilik üretim kısacak bir tehlikeyle karşı karşıya değiller. Keza günlük yaklaşık 250 bin varillik KBY üretimi de halihazırda sekteye uğramadı.

Dolayısıyla IŞİD, Irak'ın ham petrol üretim ve ihraç kapasitesini etkilemiş değil. Bu da, petrol piyasasında fiyatların $115/varil (Brent) seviyesine çıkışının arkasındaki nedenin elle tutulur bir üretim kaybından ziyade tedirginlik olduğunu gösteriyor. Bu psikolojik etken, IŞİD'in ilerlemesi durduktan sonra kendini fiyatlarda bir miktar rahatlamaya bıraktı.