Çin-ABD ticaret savaşında üçüncü aşama "nadir madenler"

PEKİN (AA) - FUAT KABAKCI - Uluslararası piyasaların yakından takip ettiği Çin-ABD ticaret savaşı, vergi misillemeleri ve teknolojik yaptırımlara sahne olurken, Pekin yönetimi ABD’nin yüzde 80’ini Çin’den ithal ettiği “nadir madenler” kartını masaya sürebileceğinin sinyalini veriyor.

Çin, ABD’nin milyarlarca dolarlık ürüne gümrük tarifeleri getirmesi, ülkenin akıllı telefon üreticisi ve 5G’de öncü firması Huawei’e yaptırımları devreye almasıyla birlikte bir türlü anlaşmayla sonuçlanmayan müzakereler sonucunda yüksek teknoloji ürünlerinde kritik öneme sahip “nadir madenler” kartını ortaya koydu.

ABD Başkanı Donald Trump’ın geçen yıl mart ayında fitilini ateşlediği ve ilk etapla Çin'den ithal edilen güneş panelleri ve alüminyuma uygulanan gümrük vergilerini artırmasıyla başlayan Çin-ABD ticaret savaşı, ikinci aşamasında Çin’in teknoloji şirketlerini hedefe koydu.

İlk olarak Çinli akıllı telefon üreticilerinden ZTE’yi hedef tahtasına koyan ABD, Huawei’yi kıskaca almak için hamleler yapmaya başladı.

Huawei'nin kurucusu emekli asker Rın Cıngfey’in kızı ve şirketin mali işler direktörü Mıng Vancou’yu Aralık 2018’de Kanada’da tutuklattıran Washington yönetimi, Çin-ABD-Kanada üçgeninde siyasi gerilimi hat safhaya taşıdı.

Mıng vakası iki ülke arasında ayrı bir “gerilim noktası” olarak varlığını korurken, ABD ile Çin arasında 11 kez düzenlenen ticaret müzakerelerinde iki tarafın heyetleri anlaşmaya varamadan ayrıldı.

Trump’ın, Google’ye, Huawei ile donanım, yazılım ve teknik hizmetler alanında iş yapmayı bıraktırarak Çin’e akıllı telefon pazarında yaptığı hamleler Pekin tarafının yeni tutum takınmasına kapı araladı.

İkili ilişkilerde Çin medyası tarafından “Müzakereyse, elbette. Savaşsa savaşırız.” söylemlerinin ön plana çıkarıldığı Google-Huawei krizinin devamında, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in yüksek teknolojili ürünlerde kullanılması bakımından kritik öneme sahip “nadir madenler”i işleyen bir fabrikayı ziyaret etmesi dikkati çekti.

- Pekin yönetiminin yeni tehdit unsuru “nadir madenler”

Çin-ABD ticaret hacmi geçen yıl yaklaşık 660 milyar dolar olarak gerçekleşirken, Çin’in ABD’ye ticaret fazlası yaklaşık 323 milyar dolar oldu. ABD’ye ticaret savaşında yaptırım ve gümrük vergisi misillemeleri bakımından dezavantajlı olan Pekin yönetimi, son olarak “nadir madenler” ile bu ülkeyi tehdit etmeye başladı.

Çin’de devlet planlama teşkilatı olarak görev yapan Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC) yetkilileri, Çin Merkezi Televizyonu (CCTV) aracılığıyla yaptığı açıklamada, “Biz dünyada nadir elementleri üreten ilk sıradaki ülkeyiz. Çok sayıda gelişmiş ülkenin nadir madenler için Çin’e ihtiyacı var. Nadir maden kaynaklarının açık kullanımını güçlendirmek Çin ve tüm dünya ekonomisinin gelişmesi için oldukça önemli.“ ifadelerini kullandı.

Açıklamada ayrıca, Çin’in nadir madenleri ABD’ye karşı yaptırım olarak kullanabilmesine yönelik, birilerinin Çin’in ihraç ettiği ürünler üzerinden bu ülkeye baskı uygulaması durumunda "Çin halkı bundan hiç memnun olmayacak.” yorumunda bulunuldu.

- Nadir elementler ve Çin’in kapasitesi

Yenilenemeyen maden kaynakları olarak tanımlanan “nadir madenler” 17 tür elementten oluşuyor.

Ağır ve hafif nadir element olarak iki ana gruba ayrılan nadir madenler, metalurji, petro kimya, optik, lazer, manyetizma, elektronik gibi modern sanayinin birçok alanında kullanılıyor. Dünyadaki nadir madenlerin yüzde 80’ini üreten Çin, ayrıca ABD’nin nadir madenler ithalatının yüzde 80’inin karşılıyor.

Söz konusu madenler, sivil sanayiden askeri sanayiye cep telefonları, elektrikli araç motorları, uydular ve savaş uçağı motorlarında kullanılmasıyla “endüstriyel katalizör” olarak ifade ediliyor. Bu yönüyle nadir madenler küçük ama stratejik unsurlar olarak görülüyor.

- ABD’ye yaptırım çağrısı

NDRC yetkililerinin açıklamasının ardından Çin'in zaman zaman resmi politikalarını da dünyaya doğrudan duyuran ülke basını koro halinde nadir madenler üzerinden ABD’ye yaptırım yapılması çağrısında bulundu.

Çin Komünist Partisi’nin resmi yayın organlarından Global Times Gazetesi, “Nadir elementler Çin-ABD ticaret savaşında kullanılırsa, nadir elementlere yönelik ihracat yasağı güçlü bir silah olur.” şeklindeki haberiyle Çin’in ticaret savaşında güçlü bir silahı olduğuna işaret etti.

ABD’nin ticaret savaşında gerilimi tırmandırması durumunda, “ABD, Çin’in kullanacağı daha fazla karşı önlemi ve kararlığının olduğunu ve sonuna kadar savaşacağını görecek.” ifadelerine de yer verildi.

Çin Devlet Ajansı Şinhua ise “ABD, ticaret savaşında nadir madenleri kaybetme riskini alıyor.” başlıklı haberinde ABD’nin diğer ülkelerin teknolojik kalkınmasını frenleyecek hamleler yaparak, “uluslararası tedarik zincirinin hiçbir ekonominin tek başına götüremeyeceği kadar birbirine bağlı olduğunu gerçeğini” gözden kaçırdığı vurgulandı.

Başyazıda “Çin çok taraflılığın teşvik edilmesi konusunda tutumunu vurguladı ve halkların çıkarlarını zarar verecek bir ticaret savaşından kaçınmaya çalıştı. Ama gerekirse, Çin’in oynayacak birçok kartı var” denilerek, Çin’in ABD’ye karşı nadir madenleri kullanabileceğinin altı çizildi.

Çinli bir balıkçı teknesi 2010’da iki Japon savaş gemisine çarpmasının sonrasında Tokyo yönetimi teknenin kaptanını gözaltına almıştı. Çin de misilleme olarak Japonya’ya nadir elementlerin ihracatını yasakla kararı almıştı. Japonya’nın, kaptanı serbest bırakmasıyla Pekin, ihracat yasağını kaldırmıştı.

Çin-ABD ticaret savaşında ticaret, teknoloji geriliminden sonra nadir elementler konusunda gerilimin nereye kadar tırmanacağı ve bu gerilimin yansımalarının Washington hattında nasıl cereyan edeceği ise merakla bekleniyor.