Çocuklarda 'obezite' nasıl önlenir

Çocukluk ve ergenlik dönemi obezitesine pek çok faktör katkıda bulunmaktadır. Bunların bir kısmı değiştirilebilir, bir kısmı ise değiştirilemezler.

Değiştirilebilir nedenler şunlardır:

Fiziksel aktivite: Düzenli aktivite yoksunluğu, hareketsiz yaşam tarzı, çok fazla televizyon seyretme, bilgisayar kullanımı vb.

Sosyo-ekonomik koşullar: Düşük aile geliri ve çalışmayan ebeveynler.

Yeme alışkanlıkları: Yüksek kalori içeren yiyeceklerin aşırı tüketimi, aç olmadığı halde yemek, televizyon karşısında veya ders çalışırken atıştırmak.

Çevresel faktörler; yüksek kalorili yiyeceklere yönelmeyi artıran reklamlar vb.
Değiştirilemez nedenler şunlardır:

Genetik: Fazla kilolu ve obez ailelerin çocukları obezite için yüksek risk grubundadır.

TANI

Yaşına ve cinsine göre 95. persentilin üzerinde olan çocuk ve ergenlerin bir çocuk doktoru tarafından obezite ve bağlantılı hastalıklar açısından değerlendirilmeleri çok önemlidir.

Sağlık Riskleri

Kalp Hastalıkları Risk Faktörleri: Obez çocuklarda yapılan çalışmalar normalin üstünde tansiyon ve kalp hastalıklarına rastlandığını göstermektedir.

Tip 2 Diyabet Risk Faktörleri: Obez çocuk ve ergenlerde tip '2 şeker hastalığında artış gözlenmektedir

Ortopedik Risk Faktörleri: Fazla kilolar kemik ve eklemlerde baskı yaratarak çocukların anormal gelişim özellikleri göstermelerine neden olabilir.

Cilt Bozuklukları Risk Faktörleri: Cilt kızarıklıkları, kasıklarda ve koltuk altlarında renk değişimi

Psikolojik Risk Faktörleri: Düşük benlik saygısı, olumsuz benlik imajı, depresyon, içe kapanma ve sosyal ortamlardan uzaklaşma.

4. Hareketsiz yaşam belirtileri: Fazla TV seyretme, düşük fiziksel aktivite.

5. Yaşıtlarına göre daha uzun boy.

6. Sigara kullanımı: Araştırmalar, erken yaşta sigaraya başlama nedeni olarak kilo kontrolü isteğini göstermektedir.

TEDAVİ

Çocuk ve ergenlerde obezite tedavisinin en önemli parçalarından bir tanesi, anne babaların ve sağlık uzmanlarının duyarlı ve pozitif bir yaklaşım benimsemeleridir. Küçük ve başarılabilir hedefler seçilmelidir ki, normal gelişim sürecini etkilemeden ve cesaret kırmadan tedavi sürdürülebilsin. Obezite tedavisine ihtiyaç olduğu anlaşıldıktan sonra sağlık çalışanları bir veya daha fazla seçenek sunmaktadırlar.

Bunlar:

1. Beslenme Tedavisi:
Çocukların ihtiyaçları konusunda uzmanlaşmış bir diyetisyen danışmanlığı obezite tedavisinin değerli bir parçasıdır. Tedavi sürecinde sağlıklı bir gelişim için beslenme uzmanları uygun besinler önerecektir.

2. Fiziksel Aktivite:
Yapılan araştırmalar çocuklara günde en az 60 dakika orta dereceli fiziksel aktivite önermektedir. Spor kulüplerine üye olmak, yüzme,bisiklete binmek ,çeşitli oyunlar oynamak çok önemlidir.

3. Davranış Tedavisi: Davranış tedavisi, sağlıklı bir kiloya sahip olabilmek için gereken beslenme ve fiziksel alışkanlıkların yerleştirilmesini sağlar. Çocuk ve ergenlerle çalışan davranış tedavileri, genellikle aileleri de içermektedir. Çocuklar için kullanılan bazı davranışsal terapi yöntemleri şunlardır:

Kilo kaybını engelleyen nedenlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi. Beslenme ve egzersiz için günlük tutulması , bu sayede yeme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite üzerinde kendini izleme davranışının oluşturulması.

Yüksek risk durumlarının belirlenmesi örrneğin: evde yüksek kalori içeren yiyeceklerin bulunması, öğünlerde televizyon seyredilmesi veya sürekli televizyonun açık tutulması ve bilinçli olarak bunlardan kaçınılması.

Aile ve çocuk tarafından karar verilen hedefler başarıldığında bunların ödüllendirilmesi, ödüllerin pozitif davranışları besleyecek şekilde seçilmesi. Örn: Spor malzemeleri ödül olarak verilerek fiziksel aktiviteyi arttırmayı teşvik etmek, Yiyeceği ödül olarak kullanmaktan kaçınılmasını öğretmek

Gerçekçi olmayan hedeflerin değiştirilmesi.

Kilo kaybı ve beden imajı ile ilgili yanlış inançların düzeltilmesi, yerine pozitif ve gerçekçi olanların yerleştirilmesi.

4. İlaç Tedavisi:
Obeziteye bağlı metabolik problemler eğer mevcut ise nedene yönelik bir takım ilaçlar kullanılabilmektedir.

5. Ameliyat: Mideye balon yerleştirme, kelepçe takma, gastrik bypass gibi cerrahi müdahaleler ergenlerde başarıyla uygulanmaktadır. Fakat cerrahi yöntemin gerekliliğine yalnızca ağır tıbbi şartlar altında karar verilmektedir.

Uz. Dr. Metin Yıldız
Çocuk hastalıkları ve endokrinolojisi uzmanı
Denge sağlıklı yaşam kliniği
www.dengezayiflama.com