Otizmli çocuklarda DIR Floortime Yöntemi ile tedavi nasıl yapılır?

FLOORTİME NEDİR? OTİZMLİ ÇOCUKLARDA NE TÜR PROBLEMLER GÖRÜLÜR?

Gelişimsel, Bireysel Farklılıkların Gözetildiği ve İlişki Temelli olarak anılan Floortime modeli, özellikle çocukların güçlü ve zayıf yönlerini tespit etmeyi ve odaklanmayı, anlamayı ve değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Özellikle, otizm spektrum bozukluk ve diğer gelişimsel bozukluklarda belirgin gelişim profillerine sahip olan çocuklar için özellikle etkili olduğu öne sürülen model Dr. Stanley Greenspan tarafından geliştirilmiş ve ilk olarak “Zeka ve Adaptasyon” isimli 1979 yılında yazmış olduğu kitabında belirtmiştir.

Gelişimsel, Bireysel Farklılıkları Gözeten ve İlişki Temelli bu model; yeni, kapsayıcı ve bireyleştirilebilen olması özelliği ile gelişim geriliği olan çocukların ölçme ve değerlendirilmesinde önemli faydalar sağlamaktadır. Sağlıklı gelişime dair önemli aşamaların incelenmesi ve takibinin sağlanabildiği Floortime yaklaşımı, ilişki temelli model içerisinde bir strateji olarak yer almaktadır. Floortime özellikle gelişimsel kabiliyetlere yönelik teşvikte bulunarak duygusal açıdan anlamlı bir öğrenme süreci sunmaktadır.

İlişki temelli modelde tedavi amacı; belirti ve belirgin davranışlara odaklanmak yerine sağlıklı gelişim için gerekli olan özelliklerin inşasına katkı sağlayabilmektedir. Bu modelde, çocuklar gelişim süreci içerisine kaçırmış olabilecekleri bazı önemli beceriler konusunda kendilerini geliştirme fırsatı bulmaktadır. Otizm spektrum bozuklukları açısından örnek verilirse üç önemli ve temel sorunun bu çocuklarda gözlendiği öne sürülmektedir.

Bunlar;

1. Yakınlık kurmada güçlük
2. Duygusal içerikli kelime ve imge yoksunluğu
3. Jest ve mimiklerin yapılamaması ve anlaşılamaması
Otizm spektrum bozukluklarında ikincil sorunlar olarak duyu bütünleme süreçleri ve stereotipik hareketler (takıntılı ve tekrarlı hareketler) görülebilmektedir. Bu yüzden, tedavi seçenekleri söz konusu belirtileri temel alarak geliştirilmektedir. Gelişimsel, Bireysel ve İlişki Odaklı Model’de ise çocukların temel gelişim özellikleri olan düşünme, bağlantı kurabilme ve iletişimin çocukların duyguları ve duyguların etkisi üzerinde çalışarak geliştirilebileceği görüşü hakimdir.

Floortime, çocukların gelişimsel özelliklerini gözeterek onlara bazı hedefler üzerinden bir sonraki aşamaya geçmelerine yardımcı olmaktadır. Floortime terapist ya da ebeveyn çocuğun önderliğinde, çocuğun ilgi alanlarına hitap eden oyunlarla olumlu bir odaklanma özelliğine sahip olmalıdır. Çocuk, yetişkin bireyle bağlantı kurduğu noktada, gelişimsel özelliklerine göre şekillenen hiyerarşide seviye atlaması için cesaretlendirilir.

Gelişimsel, Bireysel ve İlişki Temelli Model’e göre bilgi işlemedeki bireysel farklılıklar ve gelişimsel gecikme özellikle erken dönemde aşılması gereken hedeflerin önünde engel oluşturmaktadır. Ayrıca, bu modele göre Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuklarda gözden kaçırılan ve geliştirilemeyen altı önemli gelişimsel aşama söz konusudur. Bunlar,

1. AŞAMA - REGÜLASYON VE DİKKAT:

Bakım verene ve çevreye karşı iyi hisler içerisinde olabilme ve sakinlik olarak örneklendirilebilir.
Bu aşamada yapılması gereken, çocuğun duyusal ve motor kabiliyetlerini keşfetmek olacaktır. Ayrıca, çocuğun sakin olması için hangi uyaranların olması gerektiğini fark etmek bu aşama için önemlidir. Bu aşamada, çocuğun hareket etmesine, dinlemesine ve sakinleşmesine yardım edilebilir.

• Bu durumda ebeveynlerin göz önünde bulundurması gerekenler,

• Hangi sesler, hisler ve hareketler çocuğu mutlu ediyor?
• Hangi hisler çocuğun sakin olmasını ve odaklanmasını sağlıyor?
• (Sert ya da hafif; alçak ya da yüksek)hangi sesleri seviyor?
• Sakin bir etkileşim veya yüz ifadelerinden dolayı mutlu oluyor mu?

Bu aşamada çocuğun huzursuz olması halinde ebeveynin devamlı etkileşimi sayesinde çocuk görüntü ve sese aşina olmaya başlayacak ve kendini daha güvende hissedecektir.

2. AŞAMA - BİRLİKTELİK:

Diğer insanlara ve dünyaya karşı ilgi duyabilmek, bakım verenle özel bir bağ kurabilmek, canlı ve cansız varlıkları ayırabilmek olarak örneklendirilebilir.

Bu aşamada öncelikli olan, çocuğun ilgisi nerede olursa olsun onu takip edebilmektir. Bu aşamada çocuğun dış dünyayı tanıması ve etkileşime girmesi sağlanmalıdır. Bakım verene giderek alışmaya başlayan çocuk için dış çevrenin ve diğer insanların varlığı ve dış çevreye odaklanma sağlanmalıdır. Farklı ses tonlarıyla konuşarak, farklı yüz ifadeleri kullanarak, dokunarak ve gülümseyerek farklı duyuların harekete geçirilmesi sonucunda ebeveyn ve çocuk arasında duygusal bağ kurulabilir.

3. AŞAMA - HEDEFE YÖNELİK İKİ YÖNLÜ İLETİŞİM:

Çocuk ve bakım veren arasındaki etkileşim, gülümseme, karşılıklı oyun oynayabilme olarak örneklendirilebilir.
Bu aşamada öncelikli olan, çocuğun inisiyatif almasını sağlamaktır. Ebeveynin yüzündeki uzuvları göstererek yüz ifadelerini kullanması ile çocuğun kendi bedenini tanımasını sağlamak, iletişim kurmadaki ilk adım olabilir. Daha sonrasında çocuğun yaptıkları takip ederek, ilgi alanlarına nasıl bir duygusal işaret gönderdiğinin gözlemlenmesi ve bu duygusal göstergelerin desteklenmesi önemlidir.

4. AŞAMA - ORTAKLAŞA PROBLEM ÇÖZME BECERİSİ:

Etkileşimde jest ve mimiklerin kullanılması, ihtiyaçların veya duyguların ifade edilebilmesi. Dil öncesi becerilerle problemi çözme isteğini bakım verene aktarabilmesi olarak örneklendirilebilir.

Çocuğun ilgi alanlarını içeren uzun etkileşimler kurmak, mutluluk, heyecan, merak, yakınlık, öfke ve sınır koyma gibi duyguların keşfedilmesini sağlamak, aynı oyun içerisinde çocuğun farklı duyguları deneyimlemesini sağlamak, çocuğu iyi ya da kötü olarak etiketlememek, çocuğun oyun içerisinde daha karmaşık problemleri çözebilmesini sağlamak bu aşamanın önemli görevleri arasında sayılmaktadır.

5. AŞAMA - SEMBOLİK OYUN:

Kelimeleri, görselleri ve sembolleri bir fikir paylaşımı ya da iletişim amaçlı kullanabilme olarak örneklendirilebilir.
Bu aşamada, çocuğun ilgi duyduğu bir oyun karakterinin rolüne bürünerek, çocuğun seçtiği oyuna göre yerde birlikte oynanabilir ve uzun diyaloglarla birlikte çocuğun duygularının açığa çıkması sağlanabilir.

6. AŞAMA - FİKİRLER ARASINDA KÖPRÜ KURABİLME:

Bu aşama, mantık, çıkarsama, duygusal düşünme ve gerçeklik algısını kapsamaktadır.

Çocuk bir şey istediği zaman evet ve hayır yanıtları yerine farklı sorularla karşılık vermek ve çocuğun kendi fikirlerini ifade etmesini sağlamak bu aşamada yürütülebilir. Ayrıca, çocuğun yeterlilikleri ve ilgi alanlarına göre farklı etkinlikleri sunmak, hikaye ve yapboz gibi etkinliklerle çocukla fikir paylaşımı yapmak çocuğun kendi fikir ve duygularını anlamasına olanak tanıyacaktır.

Normal gelişim gösteren çocuklar, yukarıda belirtilen aşamaları 4 yaşına kadar kazanmış olurlar; fakat Otizm Spektrum Bozukluk tanısı almış çocuklarda, belirtilen kritik gelişimsel özelliklerde zorlanma ve gecikmeler söz konusudur. Çocuğun önderliğinde ve bakım verenle anlamlı bir oyun etkileşimi sağlanmasıyla bu önemli becerilerin güçlendirilmesi ve çocuğun gelişim hiyerarşisindeki basamakları tırmanması sağlanabilir.

Sağlıklı ve mutlu günler dilerim.

Özel Eğitim Öğretmeni ve Psikolog
Mine Ağır
Web Site
Instagram