Sayıştay artık aktif müfettiş görevi yapacak

Sayıştay Kanunu’na yeni yetkiler veren düzenlemenin, TBMM Genel Kurul’daki görüşmeleri devam ederken,teklifin mimarlarından olan AKP Grup Başkanvekili Nurettin Canikli, getirilen yeni değişikliklerle, Sayıştay’ın genel bir denetim birimi haline geldiğini belirtti.

Canikli, Sayıştay’ın yapısında pek çok değişiklik öngören teklif hakkında ANKA’ya değerlendirmelerde bulundu.

Sayıştay’ın yapısını değiştiren ve Sayıştay’ın denetim yetkisini artıran yaklaşık 82 maddelik Sayıştay Kanunu teklifiyle bir çok düzenleme getiriliyor. Teklifin mimarları arasında yer alan Canikli, yapılan değişiklikle; Sayıştay’ın, genel bir denetim birimi haline geldiğini, bundan sonra Sayıştay’ın, tüm kamunun dış denetimini yapacak organizasyon haline geldiğini anlattı.

Canikli, yapısı yeniden değişen Sayıştay Kanunu’nu ile hangi düzenlemelerin yeni geldiğini, Sayıştay’ın yapısında nelerin değiştiğini ve bundan sora Sayıştay’ın nasıl çalışacağını anlattı.

Canikli, Sayıştay’ın mevcut yapısıyla yeteri kadar denetimlerde etkin olmadığını dile getirerek, “Sayıştay yasa itibariyle bir hesap mahkemesi olarak devletin rakamlarını hukuki denetimini yapıyor. Bugüne kadar Sayıştay’ın, en çok eleştirilen yönü denetimlerde, denetimlerin yeteri kadar etkili olmadığı, ve bu denetimlerin genelde dosya üzerinde kağıt üzerinde yapıldığı şekildeydi. Çokta sonuç alınmadığı eleştirileri var. Bunu gerçekten doğrulayan gelişmeler de var. Sayıştay’ın denetim biçiminin statik olması ve yeteri kadar araçlarla ve yetkiyle donatılmamış olması bu etkinliğini azaltan unsurlardı” dedi.

Kamu kaynağı kullanan tüm kurumların denetlenebilmesi için, Sayıştay Kanunu’nda yeni düzenlemelere gidilme ihtiyacı duyulduğunu anlatan Nurettin Canikli, söz konusu düzenlemelerle ilgili şu bilgileri verdi:

"5018 sayılı kanunla bir düzenleme yaptık. Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu. Burada tüm kamunun devletin tüm organlarının kamu kaynağı kullanan tüm kurumların, sermayesinin yüzde 50’nden fazlasının kamuya aktarılan tüm şirketlerin organizasyonların kuruluşların tümünün denetimine ilişkin kurallar orada getirildi. Şimdi de onun ikinci ayağı olan (Sayıştay) düzenlemeler getiriliyor. Sayıştay ayağı. Yani bu denetimi yapacak olan organizasyonun çalışma biçimi kuruluşu, denetimin detaylarına ilişkin düzenlemeler getiriyor.”

-İLK DEFA DIŞ DENETİM MEKANİZMASI OLUŞTURULUYOR-

Yeniden düzenlenen Sayıştay Kanunu ile Sayıştay’ın yetkilerinin artırıldığını kaydeden Canikli, daha önce yapılan uygulamalar ile yeni düzenlemelerle getirilen değişiklikler arasındaki farkı da şu şekilde dile getirdi:

“Daha önceki uygulamada dış denetim, kurumların denetimi teftiş kurulları tarafından yapılıyordu. Bu denetim bakanlıklardan yani şimdi teftiş kurullarından alınıp Sayıştay’a veriliyor. En önemli düzenlemelerden bir tanesi de bu. Bu şu anlama geliyor; aslında bakanlıklar ya da siyaset kurumu kendi ukdesinde olan bir yetkiyi kendi rızasıyla Sayıştay’a devrediyor. Bunun temel amacı: dışarıdan bir göz bu denetimi gerçekleştirsin. Tarafsız objektif bir yapı. Ve bu denetim etkin olsun. Hataların minimize edilmesi, eksiklerin yanlış uygulanmaların minimize edilmesine katkı sağlasın. Bu nedenle ilk defa dış denetim mekanizması oluşturuluyor. Dış denetim diye bir denetim süreci başlatılıyor. Büyük oranda teftiş kurulları her bakanlığın kendi teftiş kurulları tarafından ifa edilen bir fonksiyon. Bundan sonra Sayıştay tarafından gerçekleştirilecek.”

Eski uygulamada bazı kurum ve kuruluşların, Sayıştay denetiminin dışında tutulduğunu ifade eden Canikli, bunun da etkinliği azaltan ve çok önemli kamu kaynaklarının denetim dışında kalmasını sağlayan bir sonuç doğurduğunu savundu.

-TÜM KURULUŞLAR VE KURUMLAR ETKİLİ DENETİM ALTINA ALINACAK-

Yapılan yeni düzenleme ile bu denetim şeklini ortadan kaldırdıklarını dile getiren Canikli, Sayıştay’a verilen yeni denetim yetkileri ile ilgili şu bilgileri verdi:

“Artık bugüne kadar denetim dışında olan ya da verimliliği tam olarak denetlenemeyen tüm kurum ve kuruluşlar etkili denetim kapsamına alınmaktadır. Bunlardan en ilginç olan bir tanesi belediyelerin şirketlerinin denetimi. Aslında bunlar daha önce Sayıştay’ın denetimine tabii değildi. Etkin olarak dahil değildi. Burada denetim yapılırken, her kurumun elbetti özelliğinin gerektiği gizlilik kuralları, hassasiyet gözetlenecek. Bu onların ihlal edilmesi anlamına gelmez. Devlet yönetimi açısından gerekli olan hassasiyet tavır davranış,… yaklaşım neyse denetimi yapacaklar o kurallara bağlı olacak. Tüm kamu kurumları bu denetim kapsamında olacak.”

Yeni getirilen düzenlemelerle Sayıştay’ın artık üç temel denetim mekanizması olacağını anlatan Canikli bu mekanizmaların nasıl çalışacağı hakkın da şunları anlattı:

-MALİ DENETİM-

“Önemli düzenlemelerden bir tanesi mevcut düzenlemede vardı ancak, etkin olarak kullanılmıyordu. Sayıştay’ın üç tane temel denetim mekanizması sistemi var. Bunlardan bir tanesi Mali tabloların denetimi. Yani kaynak kullanan her kamu kurumu dönemin sonunda bu kaynakların kullanımına ilişkin bazı rakamlar datalar üretiyor, raporlar üretiyor. O raporda bazı rakamlar var. O rakamların kamuya açıklanan, kamuyu bilgilendiren bu rakamların gerçeği yansıtıp yansıtmadığı konusunda bu denetimi Sayıştay yapacak. Biz buna mali denetim diyoruz.

-UYGUNLUK DENETİMİ-

İkincisi ise ‘Uygunluk’ denetimi. Tüm kamunun işlemlerinin alımlarının satımlarının, muhafaza edilmesinin… hepsinin hukuka uygun olup olmadığını tüm boyutlarıyla denetleyecek. Buna uygunluk denetimi diyoruz. En temel denetim yöntemi ve aynı zamanda Sayıştay’ın hesap mahkemesi fonksiyonu da bu mekanizmayla hayata geçiyor.

-PERFORMANS DENETEMİ-

Üçüncüsü ve en önemlisi de performans denetimi. Son günlerde bazı tartışmalar yaşıyoruz. Bu da ilk getirilen bir düzenleme. Her kurum kendisine verilen kaynaklarla ne kadar iş yapacağını gösteren bir hedef ortaya koyuyor. Bütün bakanlıklar kurumlar bunu yapacaklar. Bütçe kanununa da koyuyor. Örneğin Sağlık Bakanlığı, 'Şu kadar hastane yapacağım, şu kadar hasta muane edeceğim…' bütün bu hedefler kapsamlı hedefler olacak. Bunun performans kriterlerini Hazine Maliye bakanlıklar belirleyecek. Her bakanlık kendi performans hedefini belirleyecek. Bütçeyle tahsis edilen kaynakla neler yapacağını taahhüt edecek. Ve bütçeye onu dahil edecek. Sayıştay bütçe uygulaması yıl bittikten sonra, ilgili kurumun bu hedefe ulaşıp ulaşmadığını tespit edecek araştıracak inceleyecek ve bir rapor tanzim edecek ve bu da performans denetimi olacak."

Bugüne kadar Sayıştay’ın raporlarında, denetimlerinde zimmet sorumluluğu konusunun gündeme geldiğini anlatan Nurettin Canikli, bundan sonra, bu güne kadar fiilen uygulanmayan cezai yönden eğer mükellefiyet uygulaması gerekiyorsa, Sayıştay’ın onun da soruşturmasını yapacağını söyledi.

Bu değişikliğin son derece önemli olduğuna işaret eden Canikli, "Bugüne kadar Sayıştay’ın dergi üzerinde dosya üzerinde yapılan işlemin hukuka uygun olmadığını denetler, aykırılık varsa zimmet çıkarır sorunlar hakkında yargılanma yapılır. Bugüne kadar Sayıştay hep böyle görünüyordu” dedi.

-MÜFETTİŞ YETKİLERİ SAYIŞTAY’A AKTARILIYOR-

Yeni yapılan düzenlemeyle; müfettiş yetkilerinin de Sayıştay’a aktarıldığına dikkat çeken Canikli, “Müfettişin sahip olduğu yetkiler Sayıştay’a aktarılıyor. Sayıştay daha aktif denetim yapacak. Müfettişin aktif yapısını ve uygulamasını Sayıştay klasik denetimine monte ediyor” diye konuştu.(ANKA)