Delta, Alfa, Beta, Gamma: Covid-19'un yeni varyantları hakkında neler biliniyor?

İlk kez Aralık 2019'da Çin'de tespit edilen yeni tür koronavirüs, aradan geçen zaman içerisinde farklı mutasyonlara uğradı ve bunların bazıları yeni varyantlar olarak yayılmaya başladı.

Bunlar arasında özellikle son dönemde ilk kez Hindistan tespit edilen Delta varyantı, yayılma hızıyla endişe yaratıyor.

İngiltere'de hakim varyanta dönüşen Delta'nın diğerlerinden daha hızlı yayılması nedeniyle normalleşme süreci ertelendi. Ayrıca bazı Avrupa ülkeleri de önlem olarak İngiltere'ye bazı seyahat kısıtlamaları uygulamaya başladı.

Delta varyantı, Türkiye'de de görüldü. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın 23 Haziran'da yaptığı açıklamaya göre, Türkiye'de 16 ilde 134 vakada Delta varyantı tespit edildi.

Daha önce ilk kez İngiltere'de görülen Alfa, ilk kez Güney Afrika'da ortaya çıkan Beta ve Brezilya'daki Gamma varyantları gündeme gelmişti. Bu varyantlar hakkında neler biliniyor?

Yaygın görülen varyantlar neler?

Dünya genelinde, Covid-19'a yol açan yeni tür koronavirüsün binlerce farklı varyantı dolaşımda bulunuyor.

Virüsler, hayatta kalabilmek ve çoğalabilmek için değişime uğruyorlar. Bu aslında doğal bir süreç.

Bu değişim sonucunda bazı virüs türleri yeni varyant olarak ortaya çıkıyor ve yayılmaya başlıyor.

Dünya genelinde kamu sağlığı yetkilileri ve uzmanları tarafından yakından takip edilen yeni varyantlar şunlar?

• Delta varyantı - B.1.617.2: İlk kez Hindistan'da görüldü. En az yüzde 40 daha bulaşıcı olduğu tespit edildi. İngiltere'de hakim varyant ve dünya genelinde de hızla yayılıyor.
• Alfa varyantı - B.1.1.7: İlk kez İngiltere'nin Kent bölgesinde görüldü. İngiltere'de 200 binden fazla vakada tespit edildi. 2020 sonu ve 2021 başında uygulanan kapanma döneminin arkasında yatan etken oldu. 50'den fazla ülkeye yayıldı ve mutasyona uğramış farklı türleri de tespit edildi.
• Beta varyantı - B.1.351: Güney Afrika'da ortaya çıktı. 20'den fazla ülkeye yayıldı. Ancak uygulanan seyahat kısıtlamalarıyla dünyada fazla yayılması önlendi.
• Gamma varyantı - P.1: İlk kez Brezilya'da tespit edildi. 10'dan fazla ülkeye yayıldı. Bir dönem Brezilya'nın Covid-19 vaka ve can kayıplarında dünyanın en kötü ülkesi olmasına yol açtı.

Bu yeni varyantlar daha mı tehlikeli?

Her ne kadar yapılan araştırmalar Alfa ve Delta varyantlarının daha kolay yayıldığını gösterse de Covid-19 hastalığının daha ağır geçmesine neden olduğuna ilişkin bilimsel bir gösterge bulunmuyor.

Bu varyantlarda da yine en yüksek risk altındaki grupların yaşı ilerlemiş olanlar ve kronik hastalığı olanlar olduğu belirtiliyor.

Ayrıca daha hızlı yayılıyor olması özellikle nüfusların aşılanmamış kesimleri üzerinde de risk yaratıyor.

Bu mutasyonlar nasıl oldu?

Kamu sağlığı uzmanlarını kaygılandıran bu varyantların ortak özelliği, koronavirüsün hücrelere tutunduğu dikensi (spike) protein yapısında değişimler yaratması.

Alfa, Gamma ve Beta varyantlarında ortak olarak görülen N501Y mutasyonunun virüsün hücrelere daha kolay girmesini ve insandan insana daha hızlı yayılmasını sağladığı anlaşıldı.

Beta ve Gamma varyantlarında görülen E484K mutasyonu da virüsün antikorları etkisizleştirdiği tespit edildi.

Bu mutasyon, az sayıda Alfa varyantında da görüldü.

---

• Delta Plus: Hindistan 'endişe verici' kategorisine aldı
• Covid-19'un Delta varyantının belirtileri neler?

• Delta varyantı nedir, nasıl yayılıyor ve daha bulaşıcı mı?

• ---

Aşılar yeni varyantlara karşı etkili mi?

Şu anda dünya genelinde yaygın kullanımda olan aşılar, koronavirüsün eski türlerine göre geliştirilmiş durumda.

Bilim insanları ve aşı üreticileri, aşıların yeni varyantlara karşı da büyük oranda etkili olduğunu ancak bazı varyantlara karşı daha düşük koruma sağladığını belirtiyor.

İki doz Pfizer/BioNTech ve AstraZeneca aşıları, Delta varyantını kapan kişilerin hastalığı hastaneye yatmadan evde ve daha hafif geçirmelerine yardımcı oluyor.

Pfizer'ın dünya genelindeki uygulamalardan topladığı veriler, aşılarının eski türlere kıyasla bir miktar daha az da olsa da yeni varyantlara karşı koruma sağlayabildiğine işaret ediyor.

Oxford/AstraZeneca aşısını geliştiren bilim insanları, Alfa'ya karşı bu aşının büyük bir koruma sağladığını ancak Delta'ya karşı korumasının daha az olduğunu açıkladı.

Yine de Delta varyantının hızlı yayılmasına karşın hastaneye yatış ve can kaybı sayılarında benzer bir artış görülmemesinin arkasında yaygın aşılama programlarının yattığı düşünülüyor.

Yapılan bir başka araştırma da daha önce Covid geçirmiş olan kişilerdeki antikorların Gamma varyantına karşı etkisiz kaldığını gösterdi.

Yeni varyantlar üçüncü doz aşı ihtimalini artırıyor mu?

Bilim insanları, eldeki mevcut aşıların kolaylıkla yeni varyantlara karşı da etkili olacak şekilde değiştirilebileceğini düşünüyor.

İngiltere'de hükümeti, ilaç şirketi CureVac ile ileride ortaya çıkabilecek yeni varyantlara karşı aşı geliştirilmesi için anlaşma yaptı ve 50 milyon doz satın aldı.

Yeni varyantların yayılımı ve bilimsel seyri, ileride üçüncü doz, mevcut bağışıklığı kuvvetlendirici bir aşının daha yapılmasını gündeme getirebilir.

Virüs varyantları nasıl ortaya çıkıyor?

Diğer hastalığa yol açan virüsler gibi koronavirüs de insan hücrelerine nüfuz ederek ve onların içinde kendisini kopyalamak suretiyle çoğalıp vücuda yayılarak, daha sonra da başka insanları enfekte ederek yayılıyor.

Kendini kopyalaması demek virüsün farklı parçacıklarının nasıl bir araya geldiğini belirleyen genetik kodun kopyalanması demek. Fakat bu kopyalama her zaman aslına uygun olmayabiliyor.

Bazen kitaplardaki baskı hataları gibi kopyalama sırasında da hatalar, farklılaşmalar olabiliyor ve bu da yeni viral varyantlar ortaya çıkmasına sebep oluyor.

Bazı virüslerin genetik kodları DNA yani insan hücrelerinin genetik bilgisini taşıyan moleküller ile aynı yapıda.

Koronavirüsün de dahil olduğu başka virüslerin genetik kodları ise RNA diye buna benzer başka bir molekülde saklı.

RNA moleküllerinde DNA'dan farklı olarak kopyalardaki hataları düzelten bir özelliği yok. O nedenle çok daha fazla varyant gelişiyor.

Yeni varyantlara karşı hangi tedbirler alınmalı?

Bu varyantlardan korunma tavsiyesi de koronavirüsle aynı. Temizlik, maske kullanımı ve sosyal mesafenin korunması olarak sıralanıyor.

Salgın hastalık ve kamu sağlığı uzmanları salgından korunmak için bilinen önlemlerin sürdürülmesi ve iç mekanlarda, özellikle de iyi havalandırılmayan yerlerde, başka insanlarla bir araya gelmekten kaçınılması gerektiğini vurguluyorlar.

Yeni varyantların daha bulaşıcı olduğu yolundaki ilk izlenimler doğruysa, iç mekanlarda çok daha fazla önlem almak ve sosyal temasları çok daha az bir düzeye indirmek gerekebilir.