BİZE ULAŞIN
“Deprem önceden tahmin edilebilir mi?” sorusuna uzmanlar genellikle depremlerin önceden kesin olarak bilinemeyeceğini ancak deprem tahmini yapmanın mümkün olduğunu belirtiyor. “Deprem önceden tespit edilebilir mi?” sorusuna yanıt olarak ise yakın zamanda İskoç bilim insanlarından dünya çapında depremin tahmin edilme yöntemini değiştirebilecek bir matematiksel model üretimi haberi geldi. İngiliz Jeoloji Araştırmaları (BGS) ve Heriot-Watt Üniversitesi ortaklığıyla kurulan Lyell Center’da çalışan jeologlar klasik laboratuvar deneylerine yerine matematik bilimini kullandılar.
“Deprem tahmin edilebilir mi?” sorusuna yeni bir boyut kazandırmayı amaçlayan araştırmada bilim insanları; depremin oluştuğu Dünya’nın kabuğunda yer alan fayların merkezindeki Fillosilis ismi verilen kaya türünün gücünü tahmin etmek üzerine yoğunlaştı. Fat hattında küçük plaka ya da tabaka formunda bulunan fillosilikatlar, birbirine baskı uyguladığında ve yer değiştirmek için çalıştığında deprem oluşuyor. Deprem şiddetinin belirlenmesinde ise bu fillosilikatların sürtünme gücü etkili oluyor.
Fillosilikat kayada oluşan mikroskobik hareketler ile depremler başlıyor. Küçük hareketlerden dahi büyük ve yıkıcı etki gösteren depremler oluşabiliyor. Kayaların davranışının laboratuvar ortamında incelenebileceğini belirten araştırmacılar; Dünya yüzeyinde derinliklerdeki koşulların karmaşık olduğunu ve laboratuvar ortamında tekrarlanmasının güç olduğunu aktarıyor.
“Deprem önceden bilinir mi?” sorusuna alternatif bir yol arayan İskoç araştırmacılar, matematiksel modellemeyi devreye soktuklarını belirtti. İskoç araştırmacılar; geliştirilen formül ile fillosilikatların sürtme gücünün laboratuvar ortamında elde edilemeyecek şekilde tahmin edilebildiğini açıkladı. “Deprem tahmini mümkün mü?” sorusunu yeniden gündeme getiren araştırma; Avrupa Birliği tarafından fonlandı.
Çalışmanın baş yazarı olan Dr. Sabine den Hartog; tabakalarda bulunan fillosilikat minerallerinin sürecini görebilmek adına yapay fay bölgelerinin mikroskobik ölçekte analiz edildiğini aktardı. Bu doğrultuda fillosilikatlardaki sürtünme gücünün nem ya da hareket hızı benzeri koşullarda yaşanan değişiklik ile ne yönde değiştiğini tahmin edebilmek için bazı denklemler formüle ettiklerini belirtti.
Deprem nasıl anlaşılır ya da nasıl tahmin edilir sorularına yanıt olabilecek araştırma sonuçları da Journal of Geophysical Reserarch: Solid Earth isimli bilimsel dergide yayımlandı. Oluşturulan matematiksel modelin; deprem tahmini de dahil olacak şekilde fay hatlarındaki hareketlerin nasıl ve ne zaman gerçekleşeceğine dair bilim insanlarının tahminlerini kolaylaştıracak bir denklem olduğu aktarıldı.
