BİZE ULAŞIN
Süresi belli olan iş sözleşmelerinde sonlandırma için ayrıca bir bildirime gerek yoktur. Ancak iş sözleşmesi belirsiz süreli ise işçinin işten ayrılması veya işverenin işten çıkarması söz konusu olduğunda tarafların 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi uyarınca belirtilmiş bir bildirim süresi vardır. Bu süre belirtilmediğinde ödenmesi gereken ihbar tazminatının hesaplamaları kafa karıştırıcı olabilir. İşten ayrılma ya da çıkarılma durumlarında çalışma süresi 6 aydan kısaysa 2 hafta, 6 ay ila 1,5 yıl arasındaysa 4 hafta, 1,5 yıl ila 3 yıl arasında ise 6 hafta ve son olarak 3 yıldan fazlaysa 8 hafta olarak ihbar süresi geçerlidir. Tanınan ihbar süresi ayrılma/çıkarma bildiriminin yapılmasıyla başlar. İş sözleşmesi feshedilmeden önce bildirim koşulunu yerine getirmeyen taraf ise bu süre için tazminat ödemek zorundadır. Buna ihbar tazminatı denir ve hem işçi, hem de işveren için geçerlidir. Tazminat ödemesi için 1 günlük kıdem bile yeterlidir.
İhbar tazminatının hesaplanması çalışanın giydirilmiş brüt ücreti üzerinden yapılır. Bu ücrete, çalışana verilen yol ve yemek gibi giderler de dâhil edilir. İhbar tazminatı hesaplanırken brüt ücret üzerinden %0,759 yani binde 7,59 oranında bir damga vergisi kesintisi yapılır. Asgari ücretten gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi 01.0.2022 tarihinden itibaren geçerlidir. Bu kapsamda ihbar tazminatında gelir vergisi istisnası uygulanır.
İhbar tazminatında hak iddia edilebilmesi için sözleşmeyi fesheden tarafın haklı bir nedeni olmaması gerekir. Geçerli bir neden olması hâlinde sözleşme, bildirim süresini beklemeden, yani ihbara gerek olmadan feshedilebilir ve ihbar tazminatı ödenmez. Bu fesih bildirimi açık ve anlaşılır olmalı, ispat için yazılı yapılmalıdır. İş Kanunu 24. maddede fesih nedenleri belirtilmiştir.
İhbar tazminatında işçinin brüt ücreti esas alınır. Kaç yıllık çalışan olduğu, yani kıdemine karşılık olan ihbar süresinin her haftası 7 gün kabul edildiğinde çıkan toplam gün sayısı işçinin güncel günlük brüt ücretiyle çarpılır. Böylelikle brüt tazminat ücreti bulunur. İhbar tazminatı gelir vergisi hesaplama ise vergi dilime göre değişir. İhbar tazminatında gelir vergisi kesintisi diline göre değişiklik gösterebilmekle birlikte %15 ila %40 arasında bir kesinti yapılır. İhbar tazminatı gelir vergisi hesaplama sonucunda yapılan kesintiler de çıkarıldıktan sonra kalan miktar ihbar tazminatı olara ödenir.
İhbar tazminatı gelir vergisi hesaplamada ise bu ücretten kümülatif gelir vergisi matrahı, gelir vergisi ve damga vergisi çıkarılır. Gelir vergisi matrahı, işçinin brüt ücretinden genel sağlık sigortası işçi payı ve işsizlik sigortası işçi payı kesintilerinin çıkarılmasıyla elde edilen asıl gelirdir. İşçinin kazancıyla paralel olarak her ay arttığı için kümülatif denir. Bu artıştan ötürü yılın başlarında veya sonlarında işten ayrılan işçi, gelir vergisinin farklı dilimlerinde değerlendirilir. Zira gelir vergisi matrah üzerinden hesaplanır. Bu nedenle ihbar tazminatı gelir vergisi matrahına eklenir ve bu kesintilerden sonra net miktar belirlenir.
İhbar tazminatı hesaplanırken gelir vergisi matrahı eklenmezse hesaplama yanlış olacaktır. İhbar tazminatı hesaplamalarında en çok yapılan yanlış da giydirilmiş brüt ücrete sosyal hakların eklenmemesi ve kümülatif gelir vergisi matrahının yazılmamasıdır. Kümülatif gelir vergisi matrahını hesaba katmadan gelir vergisi %15 üzerinden hesaplanır. Matrah eklendiğinde vergi hesaplaması daha fazla olacaktır. Matrah eklenmeden yapılan hesaplama sonucunda çalışandan kesilen gelir vergisinin eksik olmasına ve dolayısıyla da devlete eksik beyan edilmesine neden olur.
