Kırım'dan sonra sıra TransDinyester'de mi?

Humprey Hawksley

BBC Haber, Tiraspol

Rusya'nın Kırım'ı ilhakı, başka bir eski Sovyetler Birliği ülkesinin sırada olup olmadığı sorusunu da beraberinde getirdi.

Moldova'nın ayrılıkçı Trans-Dinyester bölgesi Moskova'ya katılmak istediğini açıkça ifade etti. Rusya da bu isteği değerlendirme sözü verdi.

Gerçek adının açıklanmasını istemeyen iki çocuk annesi Anna "Son birkaç aydır daha da kötüleşiyor. Bir bakayım..." deyip, parmaklarıyla saydıktan sonra "Sekiz blog sitesini kapattılar. Gizli polis şu anda çok faal" diye ekliyor.

Hiç kimsenin tanımadığı küçük Trans-Dinyester Cumhuriyeti'nin başkenti, zamanın bir başka çağda durduğu Tiraspol'un merkezinde kahve içiyoruz.

İşçiler yol kenarlarındaki çiçeklerin bakımını yapıyor. Kentin ana meydanında bir Lenin heykeli var. Köşesinde orak çekiç bulunan, kızıl-yeşil ulusal bayrak Yüksek Sovyet diye bilinen çirkin parlamento binasının çatısında dalgalanıyor.

Anna, "Tüm bu olan biten kafa karıştırıcı. Ben olsam Avrupa'yı seçerdim. Ama burada pek çok şey daha iyi. Rusya'da daha çok fırsat var. Maaşlar hemen hemen aynı, ama bizim emekli maaşlarımız ayda 180 Dolar, Moldova'da ise 75 Dolar." diyor ve gülerek "Üstelik bizde doğal gaz çok daha ucuz" diye ekliyor.

Yüksek Sovyet bu hafta Kırım örneğinden yola çıkarak Trans-Dinyester'in de Rusya'ya katılması için resmi bir istekte bulundu. Ama bu talep kutlamalara neden olmadı, hatta pek duyurulmadı bile.

Sokaktaki bir çift bunu duymamıştı, söylediğimizde de omuzlarını silkip yoluna devam etti. Bir yabancıyla konuşmaktan çekiniyor gibiydi.

Geniş 25 Ekim Bulvarı'nda Dinyester Nehri üzerinden gelen sert rüzgar, geçtiğimiz yıllardaki savaşlarda ölenler için yapılan anıta konulan çiçekleri dağıtıyor.

Ukrayna ve Moldova arasında sıkışan bölgeÖlenlerin isimleri, siyah taş duvarda yazılı. 1992'de Rusya'nın desteğini alan Trans-Dinyester'in dağılan Sovyetler Birliği'nden kopmasını önlemek için Moldova'ya karşı giriştiği savaşta ölen 800'den fazla kişinin isimleri de var.

Savaş pek işe yaramadı. Ateşkes anlaşmasıyla Ukrayna ve Moldova arasında sıkışan bu toprak parçası ortaya çıktı.

Bu kasvetli ve kurak kırsal topraklarda, 300 bin kişi yaşıyor. Bölge, Rus barışgücü askerlerinin denetimindeki kontrol noktalarıyla dolu.

Aynı askerler Moldova sınırında da nöbet tutuyor. Binden fazla Rus askeri var.

Kentte turistlerin gidebileceği birkaç yerden biri, 1920'li yıllarda Tiraspol'de hüküm süren maceracı Kızıl Ordu Generali Grigori Kotovski'nin eski karargâhında kurulan müze.

Müzenin küratörü Nadeyda Kostiurina generalin portresinin altındaki Sovyet bayrağını tutup, "O da Sovyetler Birliği gibi muhteşemdi. O zamanlar, şimdikinden çok daha iyiydi" diyor.

Kırım'daki gelişmeleri Rus televizyonlarından takip etmiş ve konuyla ilgili soru sorduğumuzda, açık açık, "Umarım Avrupa Birliği'nin bir savaş başlatmayacak kadar beyni vardır. Neden daha fazla kan dökülmesini istediklerini anlayamıyorum" yanıtını veriyor.

Sokak lambalarının parlatıldığı, kaldırımların boyandığı Tiraspol'deki sükûnete kıyasla, Moldova'nın başkenti Kişinev yeni pazar demokrasisinin düzensizliğini yaşıyor. Delik deşik yollar, trafik karmaşası ve Avrupa'nın en yoksul ülkesinde lüks otomobillerin satıldığı galeriler.

Moldova'da en popüler siyasetçi PutinMoldova'nın amacı, Avrupa Birliği üyeliği. Ancak buradaki pek çok kişi Rusya'nın önce Trans Dinyester'e, dolayısıyla da Moldova'ya girerek buna engel olmasından kaygı duyuyor.

Sovyetler ‘in çöküşüne tanıklık eden siyasetçilerden Oazu Nantoi, "Putin Ukrayna'da yaptıklarına devam eder, özellikle de Karadeniz boyunca Odessa'ya alıp, Trans-Dinyester ile bağ kurarsa, çok üzücü bir tablo görebiliriz. Kırım'da durdurulabilirse, bir yaşama şansımız olur" diyor.

Son haftalarda daha fazla sayıda Moldovalı, Rus televizyon kanallarını izlemeye başladı. Çünkü uzmanlara göre kriz zamanlarında halk Rus televizyonlarına güveniyor. Bu durum da, inatçı Vladimir Putin'i, Moldova'nın kibar ve ihtiyatlı Başbakanı Iurie Leanca'yla karşı karşıya getiriyor.

Kişinev'in merkezindeki bir gazete satıcısı "Putin, Moldova'daki en popüler siyasi lider" diyor. Bu aynı zamanda, hala güçlü olan Moldova Komünist Partisi'nin de görüşü.

Leanca rakiplerini seçmenlerin akıllarını zehirlemek için propaganda yapmakla suçluyor.

Leanca Ukrayna'da gösterileri başlatanın bir benzeri olan AB'yle İşbirliği Anlaşmasını mümkün olduğunca çabuk imzalamak istiyor.

2019'da Avrupa Birliği'ne tam üyelik gibi iyimser bir hedef belirlemiş. Ülkenin resmi tarafsızlık politikasına karşın, Moldova'yı bir NATO müttefiki olarak konumlandırmak istiyor.

Ancak Moskova'nın diplomat yetiştiren seçkin üniversitelerinden birinin mezunu olarak, Leanca, Rusya'nın gücüne tek başına ne kadar karşı çıkabileceğinden emin değil.

Leanca, "Benim kendi deneyimlerim Rusya'yla çok iyi ve yoğun bir diyaloğa girmeniz gerektiğini gösteriyor. Onlarla ne kadar çok konuşursanız, o kadar ilerleme görürsünüz. Ukraynalılar bunun iyi bir ders olduğunu düşünüyorsa paylaşmak isteriz. Çünkü bizim durumumuzda diyalogdan başka alternatif yok" diyor.