Sri Lanka'da 15 yaşında evliliğe zorlanan 'Shafa'nın öyküsü

Ülkede bu yasanın değişmesi için çağrılar yükselirken BBC Seylanca Servisi'nden Saroj Pathirana, kendi rızası dışında evliliğe zorlanan bir genç kızla görüştü.

Shafa evliliğe zorlandığında 15 yaşındaydı. "Sınavlara çalışırken birine aşık oldum" diyor Shafa, gözlerinden yanaklarına yaşlar süzülürken.

"Annem ve babam bu durumdan hiç hoşlanmadı. Beni dayımın yanına gönderdiler. Orada eğitimime devam ederken sık sık ziyarete gelen biri dayıma ve yengeme benimle evlenmek istediğini söyledi."

Sri Lanka'nın küçük bir köyünde yaşayan Müslüman bir ailenin kızı olan Shafa, bu teklifi reddetti. Genç kız, orta okulu bitirince aşık olduğu kişiyle evlenmek istiyordu.

Ama tüm itirazlarına rağmen dayısı ve yengesi Shafa'yı, arkadaşlarıyla evlenmeye zorladı.

Her karşı çıkışında dayak yiyor, dayısı ve yengesi Shafa'yı laf dinlemezse kendi elleriyle öldürmekle tehdit ediyordu.

"Başka çarem yoktu, kollarımı kestim" diyor Shafa kollarını sıvayıp kesik izlerini göstererek: "Dayımın evinde ilaç da aldım."

Shafa, zorla evliliğe karşı çıkıp kollarını kesti.

"Hastanede tedavi görürken doktorlara rüşvet verip serum şişemle beraber beni alıp özel bir hastaneye götürdüler. Birkaç gün sonra da o adamla evlenmeye zorladılar."

Shafa, kaçamayınca genç kocasıyla kalmaya karar verdi ama kocası, Shafa'nın erkek arkadaşıyla görüşmeye devam ettiğinden şüpheleniyordu.

"Sürekli beni dövüyordu" diyor Shafa: "Hamile olduğumu söylediğimde beni tutup yere fırlattı."

"Sonra bana, beni sadece bir gece için istediğini ve bir gece geçirdiğimiz için artık bana ihtiyacı olmadığını söyledi."

Shafa gördüğü şiddetten dolayı bebeğini kaybettiğini hastanede öğrendi.

Polise gittiğinde, Shafa'nın şikâyetlerini ciddiye almadılar.

Bir gün köydeki camiden telefon geldi. Kocası, evliliğe devam etmek istediğini söyledi ama Shafa reddetti.

"ARAYANLAR 'NUMARANI KOCANDAN ALDIK' DİYORDU"

Birkaç gün sonra tanımadığı numaralardan Shafa'ya çağrılar, mesajlar gelmeye başladı. Kendileriyle yatması için Shafa'nın kaç para istediğini soruyorlardı.

Shafa, kocasının sosyal medyada fotoğrafını ve telefon numarasını paylaştığını fark etti. Arayanlar genç kızı kaba bir dille tehdit edip "Numaranı kocandan aldık" diyordu.

Gözyaşları içinde ama yaşadıklarının duyulmasını isteyen kararlı bir tavırla konuştu Shafa: "Bütün bu aramaları kaydettim. Cep telefonu mesajları da duruyor."

Shafa'nın annesi, aileyi bir arada tutmakta zorlandığını söylüyor ve destek görmesi için kızıyla yardım merkezine gidiyor.

Shafa'nın babası ise yaşananların dışında kalmak istedi.

Shafa'nın annesi şimdi, travmatik bir evlilik yaşayan kızını, psikolojik ve yasal yardım alması için sosyal yardım merkezine götürüyor.

Sri Lanka'da psikolojik destek almak hâlâ bir tabu olarak görüldüğü için, kızlarını gizli gizli ziyaret ediyorlar.

Shafa'nın annesi köyde yevmiyeli işlerde çalışarak beş çocuğuna bakıyor.

Tamil Kaplanları tarafından 1990 yılında evinden uzaklaştırılan Shafa'nın annesi, "Kızımı, bir olay yüzünden ağabeyimin evine gönderdim. Başına bunların gelebileceğini hiç düşünmedim" diyor.

Kızının zorla evlendirilmesine karşı çıktığını, ağabeyinin kendisini dinlemediğini söylüyor:

"Zorla yapılan bir evlilikti. (Kocasının yaydığı yalanlardan dolayı) güvenliğinden ve eğitiminden endişeleniyorum. Derslerine gidemiyor. Bir otobüste bile seyahat edemiyor. Tüm geleceği belirsiz."

Her yıl, Shafa gibi Sri Lanka'nın Müslüman azınlığından yüzlerce genç kız ebeveynleri, aileleri tarafından evliliğe zorlanıyor.

İnsan Hakları avukatı Ermiza Tegal, Müslümanlar arasında çocuk yaşta evliliklerin doğu bölgelerinde bir yıl içinde yüzde 14'ten yüzde 22'ye çıktığını söylüyor. Bu artışı da muhafazakâr anlayışın yaygınlaşmasına bağlıyor.

Shafa 15 yaşındaydı. Ama Müslüman kadınlar, 12 yaşındakilerin bile evliliğe zorlandığını belgeledi.

Sri Lanka'da Müslüman kadınlar yasal koruma olmadığı için çocuk yaşta zorla evlendiriliyor.

Sri Lanka'nın teamül hukukunda 18 yaş altı evliliklere izin verilmiyor. Ama Müslüman Evlilikleri ve Boşanmaları Yasası olarak bilinen topluluk yasası, evlilik yaşının çoğunlukla erkek olan Müslüman toplum liderleri tarafından kararlaştırılmasını sağlıyor.

Bu yasa kapsamında belirlenen yasal bir evlilik yaşı yok ama 12 yaş altındakilerin evlenebilmeleri için yerel Müslüman topluluğunda bir din adamının onayı gerekiyor.

Yıllar boyunca anneler ve kızları bu duruma sessiz kaldı ama Müslüman kadın hakları savunucuları, din adamlarının ve muhafazakâr toplum liderlerinin tehditlerine rağmen, bu topluluk yasasının değişmesi için kampanya başlattı.

Çocuk yaşta evlilikler:Gelişmekte olan ülkelerde her üç kadından biri 18 yaşın altında evliliğe zorlanıyorÇocuk yaşta evlilik oranının en yüksek olduğu yer Nijer (%76), Orta Afrika Cumhuriyeti (%68) ve Çad (%68)Çocuk yaşta evliliklerin en yüksek olduğu bölge Güney Asya. Kadınların %17'si 15 yaşından önce, %45'i 18 yaşından önce evleniyorBölge içinde çocuk yaşta evliliklerin en yüksek olduğu yer Bangladeş (%52). Onu Hindistan (%47), Nepal (%37) ve Afganistan (%33) izliyorSri Lanka'da 15 yaşın altında evlenenlerin oranı %2, 18 yaş altı evlenenlerin oranı %12Dünya genelinde altı ülke dışında tüm ülkeler yasal evlilik yaşı belirliyor ama birçoğu din ve farklı değerleri göz önünde bulundurup istisnalara izin veriyor. Bazı ülkelerde de yasalar dikkate alınmıyor

Kaynaklar: Girls Not Brides, Pew Research Centre

Sri Lanka anayasasında reforma gitmeyi planlıyor, insan hakları aktivistleri de bir an önce harekete geçilmesini istiyor.

Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği, Sri Lanka'ya bu topluluk yasası ve diğer ayrımcı yasaları kaldırması uyarısında bulundu.

Ama yasanın kalkacağına dair bir ümit yok. Çünkü hükümetin yasayı incelemesi için yaklaşık 10 yıl önce kurduğu komite somut önerilerle gelemedi.

Camiyatül Ulema ve Tevhid Cemaat adlı gruplar yasanın değişmesine yönelik çalışmalara tepki gösterdi.

Tevhid Cemaat'te görevli BM Arshad, gruplarının ancak değişim önerileri toplumun içinden gelirse kabul edeceklerini söylüyor ama evlilik yaşı belirlemeye karşı çıkıyor.

Arshad, "Ne İslam ne de Tevhid Cemaat çocuk yaşta evlilikleri kabul eder" dedi ve ekledi:

"Ama Tevhid Cemaat hiçbir zaman evlilik için asgari bir yaş belirlenmesini kabul etmez."

"Bir evlilik için kriter, kızın ihtiyacına göre belirlenir. Bazı kızlar, 18 yaşından sonra evlenme ihtiyacı duymayabilir. Ne zaman evleneceğine karar vermek bireyin kendi hakkıdır."

Arshad, üyesi olduğu kuruluşun kadın hakları savunucularını tehdit ettiği suçlamalarını da reddetti.

Tevhid Cemaat sözcüsü BM Arshad, evlilik yaşı belirlenmesine karşı çıkıyor.

Shafa ve annesinin gittiği sosyal yardım merkezi, son üç yılda 3 binden fazla Müslüman kadına farklı konularda yardım etti. Yardım ettiklerinden 250'si çocuk yaşta evlilik yapmaya zorlanan genç kızlardı.

Merkezde sosyal hizmetlerin bir çalışanı "Erkeklerin tehditleri yüzünden evden uzak durmam gerekiyor. Çocuklarımı okula göndermeye korkuyorum. Ofiste kalmak zorunda kaldım, şimdi de eve gitmek için taksiye binmeye bile korkuyorum" diyor.

Kadınların Hareketi Ağı'ndan aktivist Shereen Abdul Saroor, yüzünün gösterilmesini ve kimliğinin açıklanmasını kabul eden nadir Müslüman kadınlardan.

Saroor "Çocuk yaşta evlilik yasal tecavüzdür" diyor ve Sri Lanka'da din ve milliyetten bağımsız olarak, tüm topluluklar arasında yasal evlilik yaşının 18 olması gerektiğini savunuyor.

Saroor, bir çocuğun doğum yapabilecek fiziksel olgunluğa sahip olmadığını ve eğitimden mahrum kalacağını söylüyor:

"Müslüman toplumuna ve din adamlarına mesajım, lütfen bu çocukların çocukluklarını yok etmeyin."

Akvist Shreen Saroor, Müslüman topluma kızlarını korumaları çağrısı yapıyor.

Yaşadığı travmaya rağmen Shafa çok parlak bir öğrenci ve eğitimine de devam etmeye kararlı. Ailesi, iyi bir işe sahip olmasını umuyor ama Shafa'nın önünde daha birçok zorluk var.

"Sınıfa girdiğimde erkekler gelip bana kaba şakalar yapıyor" diyor Shafa, "Bu ciddi bir tacizdir. Kendimi kötü, çaresiz hissediyorum. Ne yapacağımı bilmiyorum."

Ama tacizcilerin kazanmasını istemiyor. Shafa'nın avukat olma hayali var.

"Senin gibi mağdurlara yardım etmek için mi avukat olmak istiyorsun?" diye soruyorum, "Evet" diyor.

Gülen yüzünü görünce, ne kadar kararlı olduğunu anlıyorum.

*Shafa'nın adı gizliliğini koruma amacıyla değiştirildi.