BİZE ULAŞIN
Türk Dil Kurumu (TDK) son günlerde kelimelerin anlamlarında yer alan cinsiyetçi ifadelerle gündeme geldi. TDK'da yer alan bu cinsiyetçi ifadeler vatandaşların tepkisini topladı. İlk olarak 'Müsait' kelimesinin anlamında yer alan ifadeyle gündeme gelen ve cinsiyetçi ifade kullanmakla suçlanan TDK, bu kez 'Kötü kadın' kelimesi için cinsiyetçi bir ifade kullandı. Öte yandan 'Kötü adam' kelimesinde ise böyle bir ifadeye yer verilmedi.
Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmus'a bağlı olan Türk Dil Kurumu'nun (TDK) internet sitesinde 'Müsait' kelimesini arayanlar beklenmedik bir yanıtla karşılaştı. TDK'nın arama bölümünde "müsait" kelimesi, hemen altında ise Türkçe karşılığı ve anlamı yazıldı. İki anlamı bulunduğu belirtilen kelimenin ilk anlamı "Elverişli, uygun" kelimeleriydi. İkinci anlamı ise tam bir skandal niteliğindeydi: Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın).
TDK'DA BİR SKANDAL DAHA
'Müsait' kelimesi için kullanılan bu kavramın farkedilmesinin ardından cinsiyetçi ifadeler kullanmakla suçlanan TDK, durumun ortaya çıkmasına ve tepki toplamasına rağmen herhangi bir hamlede bulunmadı. Ancak skandal bununla da bitmedi. Bir cinsiyetçi yaklaşım da 'Kötü kadın' kelimesinin anlamında yer alıyor.
Türk Dil Kurumu’nun internet sitesindeki güncel sözlükte ‘kötü kadın’ kelimesi için ‘orospu’ ifadesi kullanıldı.
Aynı sözlükte ‘kötü adam’ kelimesi ise şöyle anlatıldı:
"Filmlerde izleyiciye sevimsiz gelen, filmin kahramanıyla çekişme durumunda olan ve sonunda çoğu kez yenilen kimse."
KURTULMUŞ'TAN 'MÜSAİT' AÇIKLAMASI
Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, Türk Dil Kurumu’nun (TDK) internet sitesindeki sözlüğünde “müsait” kelimesinin açıklama bölümünde yer alan tanıma ilişkin tartışmalar hakkında açıklama yaptı.
Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş, TDK’nın internet sitesindeki sözlüğünde “müsait” kelimesinin “Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın)” olarak tanımlanması sonrasında başlayan tartışmalarla ilgili bir soru üzerine Kurtulmuş, “Bizde dün kamuoyundan haberdar olduk. Konu siyasi bir konu değildir. Konuyu sadece TDK’ya bırakmak gerekir. TDK gerekli bilimsel açıklamaları yapacaktır. TDK’yı yıpratmaya yönelik bir çalışma haline dönüştürülmemelidir. Gerekli açıklamayı TDK’ya bırakıyorum. Önümüzdeki günlerde TDK bunu açıklayacak. Kadına hakaret niteliğinde, kadını aşağılayan bir yaklaşım varsa TDK çalışmaların ardından bunu düzeltir. Mesele ilmi çerçevede ele alınmalıdır” diye konuştu.
TDK'DAN 'MÜSAİT' AÇIKLAMASI
Kamuoyunda tartışmalara neden olan ‘müsait’ kelimesi ile ilgili TDK’dan yazılı açıklama yapıldı. Açıklamada kelimede tanımlamanın yeniden düzenleneceği belirtilirken şu ifadelere yer verildi: "TDK’nın 3 gün süren toplantısında bir yandan Türkçe'nin Etimoloji Sözlüğü’nün düzenlenişi üzerine konuşmalar yapılmış, öte yandan da Türkçe Sözlük’ün mevcut maddelerinin tanımı görüşülmüş, Sözlük’teki tanımların baştan sona dikkatle yeniden okunmasına, düzenlenmesine karar verilmiştir. Sözlükçünün görevi bir kelimeye kendi başına, masa başında yeni bir anlam katmak değil, yazı dilinde ve günlük dilde kullanılışlarına bakıp var olanı tespit ederek sözlüğe yansıtmaktır.’
Müsait kelimesinin tarihçesine de yer verilerek şöyle denildi: ’Kelime ilk defa 1918’de tespit edilmiştir. Kelimenin bu anlamı ilk defa Meydan Larousse Ansiklopedisi’nde (1972, 1981) aşağıdaki şekilde yer almıştır. Belli ki müsait sözünün bugünlerde söz konusu edilen anlamı 1983’te yayımlanan 7. baskıya bu yolla girmiş olmalıdır. Söz konusu anlam tam da bu haliyle ilk kez 1983’te Türkçe Sözlük’e girmiştir.
O dönem sözlüğü hazırlayanların hangi düşünce ile bu anlamı müsait kelimesine ilave ettiklerini bilemiyoruz. Ancak kesin olan, bu anlam, 1983’ten beri Sözlük’ün her baskısında aynı şekilde devam etmiştir. Yani bir iki günlük bir konu veya iş değildir, 32 yıldan beri bu anlam sözlükte aşağıdaki şekliyle mevcuttur.
Türkçenin derlemi (corpus) üzerine hazırlanmış en geniş çalışmaya baktığımızda müsait’in 560 kez geçtiğini görürüz. Ancak söz konusu edilen ikinci anlam bu 560 örnek arasında karşımıza çıkmaz. Türkçe Sözlük’te teklifsiz konuşma’ya özgü bir kullanım olarak kaydedilen bu anlam belli ki bir tür argo kullanımdır. Büyük bir ihtimalle de 1980’li yıllarda bu anlam, belirli bir çevrede kullanılmış olabilir. Bugün bu anlam herkesçe bilinen bir anlam değildir. Belki de bir döneme özgü, moda sözlerdendir. Bir yönden cinsiyet ayrımcılığı güden, bir yönden de bu anlamıyla kullanılışı neredeyse hiç bilinmeyen bu kelime, Türkçe Sözlük’ün yeni baskısında ve Genel Ağ ortamındaki kullanımlarında gerekli taramalar yapıldıktan sonra yeniden düzenlenecektir. Kamuoyunda tartışmalara sebep olan bu ve benzeri konularla ilgili TDK olarak çalışma yapılacak ve kamuoyuyla paylaşılacaktır.’
CHANGE.ORG'DA İMZA KAMPANYASI
TDK'nın bakış açısını cinsiyetçi bulan feministler sosyal medya ve e-mail yoluyla kuruma karşı harekete geçtiler.
İstanbul Feminist Kolektif, facebook hesabından bu durumu duyurarak "Bu anlamdaki müsait için neden parantez içinde ‘kadın’ yazılmıştır? Erkek ‘müsait’ olamaz mı? Bu cinsiyetçi ifadenin acilen kaldırılmasını talep ediyoruz" dedi.
"Erkekler de flört etmeye hazır olabilir"
Ayrıca hatanın düzeltilmesi için Change.org üzerinden de bir imza kampanyası başlatıldı. İmza kampanyasında TDK'nın cinsiyetçi yaklaşımının altı çizilerek şunlar ifade edildi: "Zira flört etmek kişilerin karşılıklı olarak yaptıkları bir eylemdir ve hem erkek hem de kadın flört etmeye hazır, kolay flört edebilen karakterlere sahip olabilirler. Türk Dil Kurumu bu açıklamaya parantez içerisinde eklediği kadın ifadesiyle cinsiyetçi bir tutum sergilemekte ve kadına yönelik şiddet ve negatif ayrımcılığın temel nedeni olan ataerkiliteye hizmet etmektedir"
