Uyum yasaları kabul edildi

ANKARA (İHA) - TBMM Genel Kurulu'nda görüşülen ve ceza mevzuatına uyumu içeren Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yasa Teklifi kabul edildi.

Teklifin görüşmeleri sırasında CHP'lilerle AK Partili vekiller arasında tartışma yaşandı. Teklifin sadece "etkin pişmanlıkla" ilgili 22. maddesi verilen önergeyle değiştirildi.

Teklifle, fuhuş yaptırmak amacıyla kişileri ülkeye sokan ya da ülke dışına çıkaranlara 8 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 10 bin YTL'ye kadar adli para cezası verilmesi ile hırsızlık suçunun işlenmesi amacıyla konut dokunulmazlığının ihlali veya mala zarar verme suçunun işlenmesinde, bu suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikayet aranmayacağına ilişkin hüküm eklendi.

Yine kasten yaralamanın, vücutta kemik kırılmasına veya çıkığına neden olunması halinde verilecek 3 yıla kadar ceza, kırık veya çıkığın hayati fonksiyonlardaki etkisine göre yarı oranında artırılacak. Taksirle yaralama filinin kişi üzerindeki etkisinin basit bir tıbbi müdahaleyle giderilecek ölçüde hafif olması halinde, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olacak. Suçun bilinçli taksirle işlenmesi halinde şikayet aranmayacak. Uyuşturucu veya uyarıcı madde suçlarında, kişinin tedavi olmayı kabul etmesi ve "denetimli serbestlik tedbirinin" gereklerine uygun davranması halinde, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurma suçlarından, hakkında ceza verilmeyecek.

Teklifle; TCK'nın etkin pişmanlık hükmü, örgütlü suçlarda, birden fazla uygulanmayacak. Kanuni temsilcisinin bilgisi ve rızası dışında evi terk eden çocuğu rızasıyla da olsa ailesini veya yetkili makamları durumdan haberdar etmeden yanında tutan kişi, şikayet üzerine 3 aydan 1 yıla kadar hapisle cezalandırılacak. Başkasına ait banka ve kredi kartlarını hukuka aykırı kullanarak haksız menfaat elde edenler, malvarlığına karşı işlenen suçlara ilişkin etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilecek.
Diğer kanunların, TCK'nın genel hükümlerine uygun hale getirilmesi için 2006 yılı sonunda dolacak süre, 31 Aralık 2008'e kadar uzatılacak.

Duruşmada suçun hukuki niteliği değiştiği için görevsizlik kararı verilerek, dosya alt dereceli mahkemeye gönderilmeyecek. Hırsızlık suçunun işlenmesi amacıyla konut dokunulmazlığının ihlali veya mala zarar verme suçunun işlenmesi halinde, bu suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikayet aranmayacak. Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) "tutuklama kararı verilecek suçlar" kataloğuna yeni suçlar eklenecek. Büyük kentlerde artan hırsızlık ve yaralama olaylarına karışan kişilerin serbest bırakılmasının toplumda oluşturduğu rahatsızlık dikkate alınarak, "silahla kasten yaralama, hırsızlık ve yağma" suçları, tutuklama kararı verilecek suçlar arasına alındı.

Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen suçlarda en çok 6 ay olan tutukluluk süresi, 1 yıla çıkarılacak. Bu süre, zorunlu hallerde 6 ay daha uzatılabilecek. Tutukluluk süresinin dolması nedeniyle salıverilenler hakkında, cezasına bakılmaksızın adli kontrole ilişkin hükümler uygulanacak. Çağrıldığı halde gelmeyen şüpheli sanık, tanık, bilirkişi, mağdur veya şikayetçinin zorla getirilmesine karar verilebilecek. Şüpheli veya sanık, çocuk, kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır ve dilsizse, istemi aranmaksızın müdafi görevlendirilecek. Zorunlu müdafi görevlendirilmesi, alt sınırı 5 yıldan fazla hapis gerektiren suçlar için yapılacak.

"ERTELEME SÜRESİNCE ZAMAN AŞIMI İŞLEMEYECEK"

Cumhuriyet savcısı, "uzlaşma kapsamına giren, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olup, üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasını" gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının 5 yıl süreyle ertelenmesine karar verebilecek. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilecek. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılacak. Erteleme süresince zaman aşımı işlemeyecek.

Mahkeme, sanığa yüklenen suçtan dolayı yargılama sonunda hükmolunan cezanın, 1 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olması durumunda, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verebilecek. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklı tutulacak. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, hükmün, sanık hakkında bir hukuki sonuç doğurmaması anlamına gelecek. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için, sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış bulunması, duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması, suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi gerekecek. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi halinde, sanık 5 yıl süreyle denetime tabi tutulacak. Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilecek. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, ancak soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlarla ilgili olarak uygulanabilecek.

CMK'nın "uzlaşma" hükümlerinde değişiklik yapıldı. Buna göre, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar, şikayete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın aile içi şiddet hariç TCK'nın "kasten yaralama", "taksirle yaralama", "konut dokunulmazlığının ihlali", "çocuğun kaçırılması ve alıkonulması", "ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması" suçları uzlaşma kapsamında olacak.

Soruşturma ve kovuşturması şikayete bağlı olsa bile, etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı suçl rasına alındı.

Aarda uzlaştırma yoluna gidilmeyecek. Suçun uzlaşmaya tabi olması halinde, cumhuriyet savcısı veya talimatı üzerine kolluk görevlisi, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunacak. Şüpheli, mağdur veya suçtan zarar görenin reşit olmaması halinde uzlaşma teklifi kanunu temsilcisine yapılacak. Uzlaşma önerilen kişi, en geç 3 gün içinde kararını verecek. Aksi takdirde teklifi reddetmiş sayılacak. Resmi mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama, yurtdışında olma ya da başka bir nedenle mağdur veya suçtan zarar görene ulaşılamadığında, uzlaşma yoluna gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılacak. Birden fazla mağdur veya zarar gören varsa, hepsinin uzlaşmayı kabul etmesi gerekecek.

Uzlaşma teklifi veya teklifin kabul edilmesi, soruşturma konusu suça ilişkin delillerin toplanmasına ve koruma tedbirlerinin uygulanmasına engel olmayacak. Uzlaşma teklifinin kabul edilmesi halinde cumhuriyet savcısı uzlaştırmayı kendisi gerçekleştirebileceği gibi, uzlaştırmacı olarak barodan avukat görevlendirilmesini isteyebilecek. Savcı, hukuk öğrenimi görmüş kişiler arasından da uzlaştırmacı görevlendirebilecek. Tarafların, uzlaştırmacıları reddetme hakları olacak.

Koşullu salıverme süresinin hesaplanmasında, 18 yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirilen 1 günün 2 gün olarak sayılmasına ilişkin düzenleme, 15 yaşına çekilecek. Yurtdışındaki elçilik ve konsolosluklar, adli sicil bilgilerini verebilecek.

"Hak yoksunluklarının giderilebilmesi" konusunda Adli Sicil Kanunu'nda düzenleme yapıldı. Buna göre, Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunların, belli bir suçtan dolayı veya belli bir cezaya, mahkumiyete bağladığı hak yoksunluklarının giderilebilmesi için yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilebilecek. TCK'nın "hak ve yetkilerin kötüye kullanılması" ile "dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkumiyet" hükümleri hariç, cezanın infazının tamamlanmasından sonra 3 yıl geçmesi, bu sürede yeni bir suç işlememesi ve iyi halli olma konusunda kanaat oluşturması halinde, kişi yasaklanmış haklarını geri isteyebilecek. Mahkum olunan cezanın infazına genel af veya etkin pişmanlık dışında başka bir hukuki nedenle son verilmiş olması halinde, yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilmesi için hükmün kesinleştiği tarihten itibaren 5 yıl geçmesi gerekecek. Ancak bu süre, kişinin mahkum olduğu hapis cezasına 3 yıl eklenmek suretiyle bulunacak süreden az olmayacak.

Çocuğun işlediği suçlardan dolayı CMK'daki koşulların varlığı halinde, hakkında kamu davasının açılmasının ve hükmün açıklanmasının ertelenmesine karar verilebilecek. Erteleme ile denetim süreleri, 3 yılı geçmeyecek.

Teklifin 22. maddesinde önerge verilerek yapılan "üst sınırı 1 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolaylı yeterli şüphenin varlığına rağmen kamu davasının açılmasının 5 yıl süreyle ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören bu karara itiraz edebilir" hükmüyle kapsam daraltıldı. Böylece kapkaç ve nitelikli hırsızlık dışındaki hırsızlık suçlarında tutukluluk süresinin uzatılması sağlanmış oldu.