BİZE ULAŞIN
Cenk Başlamış
Moskova
Sanki gerçek üstü bir film çekiliyordu.
Ortalığı dumanlar kaplamıştı. 100 metre ötesini görmek mümkün değildi. Yüzleri maskeli insanlar boş sokaklarda koşar adım ilerliyordu. Nefes almak neredeyse olanaksızdı. Ama zehirli dumanla kaplı aynı sokaklarda hiç acele etmeden, hatta keyifle sigara içerek yürüyenler de vardı! Garip, ürkütücü bir filme benziyordu ama bu bir film değildi.
Haziran ayıyla birlikte aniden bastıran aşırı sıcaklar Moskova’yı kavurmaya başladı.
Adı soğukla özdeşleşen Moskova’da sıcaklık sürekli olarak 40 dereceye yakındı, yani ortalamanın 13-14 derece üstünde. Aynı anda Rusya’nın pek çok yerinde orman yangınları çıktı. Ama 1, 3, 5, 10 değil, irili ufaklı 600 yangın.
Aslında Rusya’da her yaz orman yangınları çıkar ama bu kez sadece taşrayı değil ''sırça köşk''te oturanları, yani Moskova’da yaşayanları da etkiledi. Kent çevresinde yanan ormanlarla bataklıklardan yükselen zehirli duman Moskova’nın üzerine çöküverdi. Kentte ölenlerin sayısı bir anda iki kat arttı.
Eskiden yangınlara uzaktan bakan Moskovalılar felaket kapıyı çalınca, ''Canım, şu yangınları da bir türlü söndüremediler gitti'' diye söylenmeye başladı. Aslında Rusya bu boyutta bir felakete hazır değildi ama yetkililer suçu 5000 yıldır görülmeyen sıcak dalgasına atıyordu.
Muhaliflere ve konuya siyasi yaklaşanlara göre ise bu aslında ''dikey iktidar''ın iflasıydı.
''Dikey iktidar'',Rusya’nın Vladimir Putin’in başkanlığı döneminde tanıştığı bir bir siyasi kavram.
Kısaca güçlü bir merkezi yönetim ve o merkeze sadık yerel yöneticilerden oluşuyor ''dikey iktidar''.
Siyaset bilimci Georgiy Bovt, devlet kanallarının zehirli dumanla kuşatılan Moskova’daki durumla ilgili gerçekleri sakladığını söylüyor ve ''Bu bana Çernobil nükleer santralında kaza olduğunda Sovyet yönetiminin panik çıkmasın diye gerçeği gizlemesini anımsattı. Putin iktidarının bir krizi çözme yöntemi buysa, gerçek bir felaketle karşılaştığımızda ne olacağını düşünmek bile korkutucu'' diyor.
Dikey iktidarın en zayıf halkası Yorumcu Aleksandr Golts’a göre, ''dikey iktidar''ın en zayıf halkası yerel yöneticiler.
Çünkü başları derde girmesin diye her şeyi toz pembe gösteriyor, hatta Putin’e bile yanlış bilgi veriyorlar. Yangınların denetim altına alındığını söyleyerek dışarıdan yardım istenmesini geciktirenler de onlar.
Golts’a göre bu düzenin temeli 10 yıl önce nükleer denizaltı Kursk’un batışı sırasında atıldı.
Golts, ''Amiraller, içinde 118 denizci bulunan denizaltıyı bugün, yarın kurtaracakları söyleyerek Putin’i oyaladılar, dışarıdan yardım aldırmadılar. Sonuçta denizaltı çıkarılamadı. Putin’in o zamanki en büyük hatası yalancı amiralleri görevden almamak oldu. Sistem daha baştan yanlış kuruldu'' diyor.
Gazeteci Yevgeniya Albats’a göre sistemin diğer bir sorunu yerel yöneticilerin, yani valilerin, belediye başkanlarının seçilmemesi, Kremlin tarafından atanması. Albats, ''Öyle ya, Moskova Belediye Başkanı Yuriy Lujkov atanmış olmasaydı, tatilini kesip Moskova’ya dönmekte bu kadar gönülsüz davranabilir miydi'' diye soruyor.
Albats, ''Medyayı denetleyen, topluma hesap verme alışkanlığı olmayan yöneticilerin krizleri öngörme yetenekleri de bulunmuyor'' diye ekliyor.
Gazeteci Yulia Latinina’nın ise iktidara soruları var: Dumanla kaplanan Moskova’da kaç hamile kadın yaşıyor? Zehirli duman anne karnındaki bebekleri nasıl etkiledi? Dumandan kaç Moskovalı öldü? Üç hafta aralıksız zehirli duman soluyanlardan kaç kişi daha ölecek?
İşte böyle. Kabus gibi geçen yaz Rusya’nın her alanda neden ivedilikle modernleşmesi gerektiğini de gösterdi.
Ayrıca, yangınlar Rusya’ya sadece 15 milyar dolarlık zarar vermekle kalmadı, bazı kesimlerde sistemin sorgulanmasına yol açtı.
